Hoogwaardig hergebruik

Voor het eerst werd de circulaire economie dit jaar genoemd in de troonrede. Een lichtpuntje, maar de vraag is nu hoe we dat in de installatiesector vertalen van circulair denken naar circulair doen. Hoe wordt circulair werken het nieuwe normaal?

Al jarenlang hebben we in de installatiesector de mond vol van duurzaamheid. Zeker in tijden van een energietransitie is dat heel logisch. We hebben het over zonnepanelen en warmtepompen en gebruiken afkortingen als NOM en BENG. Maar als ik dan kijk naar hoe duurzaam de materialen en systemen zijn die worden gebruikt onder het mom van duurzaamheid valt dat helaas nogal eens tegen. Tijd dus om daar wat meer aandacht aan te besteden. Voor de goede orde, het is niet zo dat er helemaal niets gebeurt in onze sector, maar iets meer kennis over wat het inhoudt, welke voorbeelden er zijn en wat je zelf direct kunt toepassen brengt je soms ook weer op nieuwe ideeën.

Wat is een circulaire economie?
Een bekende definitie luidt: “Een circulaire economie is een economisch systeem dat de herbruikbaarheid van producten en grondstoffen en het behoud van natuurlijke hulpbronnen als uitgangspunt neemt”. Vrij vertaald komt dat erop neer dat alle producten die je maakt zo zijn gemaakt dat je het product lang kunt gebruiken en dat aan het einde van de levensduur alle toegepaste materialen (relatief) eenvoudig kunnen worden teruggewonnen. Op deze manier gaan geen kostbare grondstoffen verloren doordat ze worden gestort of verbrand in een “grondstoffencrematorium”, zoals architect en voorvechter van circulair bouwen Thomas Rau het noemt.

Huidige situatie
Zoals op de afbeelding rechtsboven te zien is verdwijnt er nog teveel afgedankt installatiemateriaal in het rode vak onder de stippellijn. Je ziet ook dat daar de cirkel niet rond wordt gemaakt, dus die weg is letterlijk en figuurlijk doodlopend. Het goede nieuws is dat we historisch gezien veel met metalen werken en metalen zijn geld waard, dus we zijn gewend om met het ‘oud ijzer’ naar de ijzerboer te gaan. Onze basishouding (recycling) voor goed gedrag in de circulaire economie is er dus al, maar daarmee zitten we nog steeds linksonder in het plaatje. En, recycling is in feite downcycling, want een functioneel apparaat gaat verloren en met een heleboel moeite en energie wordt dat apparaat gedegradeerd tot een verzameling materialen. Ook met behulp van veel moderne scheidingstechnieken blijft er helaas een flink deel over dat niet meer terug te brengen is tot zuivere materialen die weer als grondstof voor nieuwe producten gebruikt kunnen worden.

Design for Disassembly
Ik maakte een aantal jaren geleden deel uit van een projectgroep van Nederland Circulair! die als doel had te zoeken naar een manier om alle klimaatinstallaties in Nederland circulair te maken. We ontwikkelden een set basisprincipes om (klimaatinstallaties) circulair te kunnen ontwerpen onder de noemer Design for Disassembly. Dat betekent ontwerpen met demontage in het achterhoofd. Demontage moet je hierbij breed zien, dus ook nadenken over welke onderdelen van je installatie waar zitten en hoe deze eenvoudig gedemonteerd kunnen worden, zodat de installatie goed onderhouden en gerepareerd kan worden. En als na heel veel jaren de installatie aan het einde van zijn levensduur zit, moeten alle materialen makkelijk gescheiden kunnen worden, zodat monostromen van restmaterialen ontstaan die geschikt zijn voor hergebruik. Daarmee voorkom je ook dat er veel materiaal definitief moet worden afgedankt en verbrand.

Van theorie naar praktijk
Het voorafgaande is allemaal theorie, maar hoe zet je dat om in de praktijk? Xander van Bree, directeur van Frico, zat ook in die projectgroep en heeft deze zomer het eerste circulaire luchtgordijn op de markt gebracht (de Effect DFD serie). Dit is het begin van hopelijk nog veel meer goed ontworpen installaties, maar dat betekent ook gelijk dat vrijwel alle huidige installaties nog niet aan de DfD-standaarden voldoen.

Zelf doen
Om wat meer in de geest van de circulaire economie te werken kun je altijd even nadenken of er een alternatief is voor vervanging als een installatie of onderdeel daarvan defect is. Moet een cv-ketel na 15 jaar wel worden vervangen, omdat een nieuwe ketel wat energiezuiniger is? Moet je altijd nieuwe onderdelen gebruiken bij een reparatie? HR Premium Parts biedt gereviseerde printplaten en ventilatoren aan van cv-ketels, warmtepompen, ventilatie- en WTW-systemen en een reparatieservice voor omvormers. Dat alles met meer garantie dan op nieuwe onderdelen. Bij beide voorgaande opties ontstaat geen onnodig afval en wordt een klant bovendien niet op een flinke rekening getrakteerd.

Hergebruik
Verder kunnen we heel goed naar de bouwsector kijken waar al veel circulaire initiatieven zijn omgezet naar inmiddels goedlopende bedrijven. New Horizon Urban Mining inventariseert bijvoorbeeld voor gebouweigenaren uit welke producten en materialen hun pand bestaat en creëert zo een materiaalpaspoort voor dat gebouw. Zodra het gebouw wordt afgedankt, worden alle herbruikbare materialen geoogst. New Horizon produceert daarmee bijvoorbeeld miljoenen circulaire bakstenen per jaar, maar heeft ook een database met materialen die ook voor installateurs beschikbaar zijn. Van lichtarmaturen en kabelgoten tot radiatoren en schakelkasten.

Hoe nu verder?
Zoals eerder aangegeven zijn er nog maar een beperkt aantal écht circulaire producten op de markt. Je kunt natuurlijk tot dat deze breder beschikbaar zijn wel zo veel mogelijk RE-acties ondernemen. In de figuur staan ze allemaal in de groene tekstblokjes, van Re-use (hergebruiken) tot Recycle. Kortom werk hernieuwbaar en zorg vooral dat je zo min mogelijk onder de stippellijn komt en grondstoffen voor altijd verloren gaan. Circulair werken begint zoals bij zoveel zaken gewoon met bewustwording en iets gaan doen, ook als dat in het begin maar stapje voor stapje gaat. Zo heb je tenslotte ook leren lopen 

Dit is een artikel uit de print-editie van het vakblad IZ. De digitale edities van IZ zijn gratis te raadplegen via www.installateurszaken.nl. Liever een print-editie op uw deurmat? Maak dan gebruik van onze tijdelijke actie en meld u nu aan voor een gratis abonnement op IZ via www.installateurszaken.nl