Afgiftesystemen

HT-warmtepompen zijn duidelijk in opmars. Er wordt gezegd dat ze eenvoudig zijn te combineren met bestaande afgiftesystemen. Maar klopt dat wel? Volgens Jan Verdonck zijn daar de nodige vraagtekens bij te plaatsen. IZ sprak erover met de Specialist New Business van JAGA.

Verdonck volgt met grote belangstelling de ontwikkelingen in de warmtepompmarkt. JAGA verkoopt ze weliswaar zelf niet, maar wel de afgiftesystemen die eraan worden gekoppeld.

Toekomst warmtepompen
Volgens de Specialist New Business zal de warmtepomp zich op termijn stevig nestelen in de buitenstedelijke gebieden, kleine steden en dorpen. Voor de grote steden voorziet hij eerder een toekomst met warmtenetten, al dan niet gevoed met restwarmte of geothermie. Het is een geluid dat wel vaker te horen valt in de branche. Warmtepompen brengen een aantal praktische uitdagingen met zich mee, die slecht samengaan met grootstedelijke gebieden.

Uitdagingen
Denk bijvoorbeeld aan de beperkte mogelijkheden om bodemgebonden systemen aan te leggen in een historische binnenstad, of het ruimtebeslag en de geluidsproductie van buitenunits van lucht/water warmtepompen. Komt nog bij dat er een chronisch gebrek is aan vakmensen om alle systemen te installeren. Zeker aan monteurs die ook een F-gassencertificaat op zak hebben.

HT-warmtepomp
Inmiddels is er een breed scala aan warmtepompoplossingen beschikbaar. Binnen dat spectrum zal de HT-warmtepomp zich steeds meer ontwikkelen als een aparte markt denkt Verdonck. Een hoog temperatuur (HT) warmtepomp is een lucht/water warmtepomp die uit twee delen bestaat, een binnendeel die op de plek van de cv-ketel wordt gezet en een buitendeel. Het buitendeel haalt warmte uit de buitenlucht en het binnendeel maakt warm cv-water tot wel 80˚C. Een standaard lucht/water warmtepomp maakt water cv-warm tot 55˚C.

Hoge temperaturen
Met een HT-warmtepomp wordt het mogelijk om via radiatoren de woning te verwarmen met water dat een temperatuur heeft tussen de 60 en 80˚C. Deze vorm van verwarming wordt normaliter toegepast voor de cv-ketel op gas, maar kan dus zo ook met een warmtepomp.
Bestaande radiatoren
“In feite boots je de werking na van een hr-ketel”, verduidelijkt Verdonck. Dat klinkt als een ideale oplossing voor de bestaande bouw, want je ‘kan de bestaande radiatoren laten hangen’, zoals een aantal marktpartijen beweren. Maar daar blijken de nodige haken en ogen aan vast te zitten.

Innovaties
“Ja, je maakt het de consument gemakkelijk, de vraag is alleen hoe het zit met het energetisch rendement van deze oplossing”, zegt Verdonck. “Radiatoren hangen al snel een jaar of 30 in een bestaande woning. In de tussentijd hebben er tal van ontwikkelingen plaatsgevonden, waardoor het rendement en de kwaliteit van afgiftesystemen drastisch zijn verbeterd.”

Technische verbeteringen
“Denk bijvoorbeeld aan de toepassing van gelijkstroommotoren en de komst van ventilator gedreven radiatoren én convectoren. Ook ander materiaalgebruik heeft een steentje bijgedragen. Aluminium en combinaties van aluminium en koper hebben een betere geleidbaarheid dan staal dat vroeger in zwang was. Tot slot is het inregelen makkelijker geworden. Waar je vroeger handmatig ventielen moest inregelen, met alle risico’s op fouten die daarmee gepaard gaan, gebeurt dat nu automatisch.”

Isoleren
“Waar je ook rekening mee moet houden is dat bestaande afgiftesystemen zijn afgestemd op de woning ‘van toen’. “In de tussentijd kan de eigenaar maatregelen hebben genomen, waardoor de warmtebehoefte is gedaald. Denk aan isolatie, Triple glas en naad- en kierdichting.” Wordt de consument dan geen dief van zijn eigen portemonnee als hij de oude radiatoren laat hangen en bereikt hij nog wel eenvoudig het juiste comfortniveau? Verdonck: “We weten uit gedegen onderzoek dat een nieuw afgiftesysteem zo een rendementsverschil van 20% of meer kan betekenen.”

Vloerverwarming
Tot dusverre hebben we het vooral gehad over bestaande radiatoren. Maar hoe zit het met de vervanging van een cv-ketel door een HT-warmtepomp als er een vloerverwarmingssysteem in de woning ligt? Er gelden voor beide gevallen eigenlijk dezelfde randvoorwaarden. “Je moet er rekening mee houden dat het water maximaal 55°C mag zijn, anders wordt de vloer te heet en beschadig je de buizen. Je hebt een verdeler nodig die de vloerverwarming aansluit op de HT-warmtepomp, zodat het temperatuurniveau automatisch wordt aangepast”, ligt Verdonck toe. Zo op het oog is die vervangingsslag dus eenvoudig te maken, maar zeker in het laatste decennium is men echter anders gaan denken over de toepasbaarheid van trage afgiftesystemen.

Installatieconcept
Want vloerverwarming staat bekend als een systeem dat woningen voorziet van het gewenste comfort, maar wel in een traag tempo. En daar zit de bottleneck. Want waarom zou je ruimtes die slechts korte tijd verwarmd hoeven worden, voorzien van vloerverwarming? Dat brengt A ontevreden klanten met zich mee die niet het gewenste comfort ervaren en B hun energierekening wordt er niet beter op. “Vandaar dat andere installatieconcepten nu in opmars zijn. Installatieconcepten waarin ruimtes die veelvuldig worden gebruikt vloerverwarming krijgen, denk bijvoorbeeld aan de woonkamer. En ruimtes die maar een beperkte en korte warmtevraag hebben, zoals slaapkamers, radiatoren.”, verduidelijkt Verdonck. Kortom, het is dus zinvol om bij de overstap op een HT-warmtepomp ook na te gaan of het loont om in ruimtes met een beperkte warmtevraag eventueel over te stappen op radiatoren.

Alternatieve warmtepompen
Blijft over de vraag of het sowieso wel zinvol is om in bestaande woningen de cv-ketel in te wisselen voor een HT-warmtepomp. “Wij volgen het liefst de Trias Energetica. Dat betekent eerst de energiebehoefte zoveel mogelijk terugbrengen, vervolgens de aanwezige energievraag maximaal proberen in te vullen met duurzame energie en het eventuele restant zo efficiënt mogelijk met fossiele energie. De achterliggende gedachte bij de HT-warmtepomp en trouwens ook hybride warmtepomp is vaak dat een totale energetische renovatie te duur is voor de klant om in één keer door te voeren. Dus gaat hij stapsgewijs te werk. Hij vervangt eerst de cv-ketel of maakt er een hybride installatie van en gaat daarna op een natuurlijk moment (bijvoorbeeld bij een uitbouw) isoleren en het afgiftesysteem vervangen. De volgordelijkheid is eigenlijk niet in lijn met de principes van de Trias Energetica. Daar worstel ik al mee. Bovendien is het nog maar de vraag of de consument na de aanpak van de cv-ketel wel de volgende stappen zal nemen. Stel hij zit met economische tegenwind of het loont niet meer omdat hij na verloop van tijd besluit te gaan verhuizen?” 