Chinese fabrikanten gaan groter marktaandeel in Nederland pakken
De Aziatische HVAC-sector groeit de laatste jaren in een rap tempo. De afzet neemt niet alleen in de regio zelf toe, maar ook daarbuiten. Met name Chinese fabrikanten weten steeds beter hun weg te vinden naar Europa. Tijdens de ISH China begin deze maand werd dat nog maar eens bevestigd. Waar ooit Europa en de VS de Aziatische markt bestormden, hebben nu hun Chinese concullega’s het stokje overgenomen. Maar weten ze ook de Nederlandse installateur te vinden?
“Alleen door continu te innoveren kunnen we onze voorsprong behouden”, vertelde de Franse fabrikant Sermeta tijdens een persconferentie op de ISH China. De tijden dat Europeanen en Amerikanen automatisch een voorsprong hadden op hun Chinese concullega’s is voorbij. “Eigenlijk concurreren we nu vooral op service”, vertelden verschillende andere Europese fabrikanten tijdens dezelfde persconferentie. In feite dus een zwaktebod; als service jouw Unique Selling Point is, betekent het dat jouw product niet meer onderscheidend genoeg is.
Het tij is gekeerd
“Zo’n 10 jaar geleden waren de exposantenhallen van de ISH China voor zo’n 90% gevuld met Westerse fabrikanten, dat is nu nog maar 10%, schat ik”, vertelde Dirk Rosenberg, Managing Director van Aquatherm. “De rest zijn vooral Chinezen.” Het tij is gekeerd, Chinese fabrikanten verstevigen hun positie in de binnenlandse markt en slaan ook in toenemende mate hun vleugels uit naar andere continenten. Grote partijen als Midea, Haier en GREE zijn al actief in Nederland, hun warmtepompen staan bijvoorbeeld ook al op de subsidielijsten. Maar vooralsnog worden ze overvleugeld door de Daikins, Mitsubishi Electrics en Nefit/Bosch’s van deze wereld. Westerse en Japanse bedrijven die al decennialang een stevige voet aan de grond hebben in ons land.
Grootste W-installatievakbeurs is van Azië
Toch is het slechts een kwestie van tijd, bleek wel tijdens gesprekken op de ISH China, voordat ook Chinese fabrikanten een groter marktaandeel gaan pakken in Nederland. Tijdens de beurs lieten ze zien in allerlei disciplines thuis te zijn. Er stonden zo’n 1300 exposanten, die een rijke verscheidenheid aan producten toonden zien. Van IoT-systemen, tot warmtepompen, sanitaire oplossingen en zonnepanelen. Ruim 72.500 bezoekers lieten zich op de stands zien. Daarmee realiseerde de beurs een groei van 3,4% ten opzichte van 2018 en werd nog maar eens bevestigd dat de ISH China de grootste W-installatievakbeurs is van Azië.
Belemmeringen
Verscheidene partijen gaven aan al in Europa producten af te zetten. Fabrikanten als Outes en Poer Smart Controls bijvoorbeeld en Rinnai en Guangdong New Energy. Vooralsnog vormen taal en het gemis aan robuuste afzetkanalen een belemmering om in Nederland actief te worden, maar daar kan uiteraard verandering in komen. Kijk alleen naar de prijs van een gemiddelde Chinese warmtepomp (600 – 800 euro) en je weet waarom. In de volgende editie van IZ leest u er meer over. Daarin ook tips hoe u zelf contacten kunt leggen met fabrikanten om bijvoorbeeld via websites producten te bestellen.
Foto’s: Copyright Messe Frankfurt (Shanghai) Co Ltd.
Minister scherpt geluidseisen buitengeplaatste warmtepompen en airco’s aan
Buiten de woning geplaatste warmtepompen en airco’s mogen straks niet meer dan 40 dB geluid veroorzaken bij de buren. Dit is één van wijzigingen aan het Bouwbesluit die de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties deze week naar de Tweede Kamer heeft gestuurd. Met deze wijziging wil de minister geluidsoverlast voor de omgeving voorkomen.
De Dutch Heat Pump Association (DHPA) liet aan Energielinq weten voor een regulering van geluidsproductie te zijn, maar ze vinden de voorgestelde geluidseisen te streng. “Lucht-water warmtepompen zijn een belangrijk deel van het antwoord op verduurzaming van woningen. Natuurlijk moet de (vanuit de klimaatambities gewenste) opschaling van dit type warmtepompen niet ten koste gaan van het woongenot van de omgeving. Maar om aan de voorgestelde eisen te voldoen zullen kostbare maatregelen moeten worden genomen. Deze kunnen de prestatie van de warmtepomp beïnvloeden” , aldus DHPA.
Voorschriften bouwwerk
Een andere maatregel van de minister is dat een bouwwerk geen gevaar mag opleveren voor bewoners, gebruikers en omgeving. Daarom heeft de overheid in het Bouwbesluit 2012 voorschriften voor veiligheid, gezondheid, bruikbaarheid, energiezuinigheid en milieu vastgelegd. Een bouwwerk moet altijd voldoen aan die voorschriften. De wijzigingen die de minister nu voorstelt gaan om nieuwe of aangepaste voorschriften en richten zich vooral op vergroten van veiligheid en gezondheid.
Veiligheid bouwplaatsen
Naar aanleiding van aanbevelingen van de Onderzoeksraad voor Veiligheid worden ook twee nieuwe voorschriften opgenomen om de veiligheid op bouwplaatsen te vergroten. Er gaan veiligheidsafstanden gelden rond bouw- en sloopplaatsen en de contactgegevens van de coördinator omgevingsveiligheid moeten worden vermeld in het veiligheidsplan.
Het merendeel van de nieuwe of aangepaste voorschriften gaat naar verwachting per 1 januari 2020 in.
Koudwatermachines op R-32
Geluidsarm, een hoog rendement en een laag GWP. Dat waren de eisen die Poonawalla Science Park stelde aan de twee nieuwe koudwatermachines die de vijftien jaar oude modellen op het terrein moesten vervangen. Op het science park in de Utrechtse regio worden onder andere vaccins geproduceerd. Een goed gereguleerde omgeving is daarvoor cruciaal.
Op het terrein staan ongeveer zestig gebouwen. Johan van Hasselt is hier verantwoordelijk voor beheer en onderhoud. “Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) zit ook op ons science park”, vertelt hij. “Dat we bewust met het milieu omgaan is dus wel een vereiste. Maar het belangrijkste is dat we een betrouwbaar systeem kunnen garanderen aan onze huurders. De ruimtes die we koelen, moeten allemaal op maximaal 20 graden Celsius blijven. De afwijking mag slechts twee graden zijn. Een uitdaging als het buiten in de zomer tegen de 40 graden is.”
GWP tweederde lager
Het werd een installatie van Daikin. “We hebben hier op het terrein al meerdere Daikin-installaties. Een leuke bijkomstigheid van deze machine: het is de eerste koudwatermachine in Nederland die met het koudemiddel R-32 werkt.” Erik Berends, sales engineer applied systems bij Daikin, is er trots op: “Verreweg de meeste koudwatermachines werken nu nog met R-410A”, vertelt hij. “Het GWP van dat middel is 2088. Dat van R32 is tweederde lager, namelijk 675. We voeren R-32 nu gefaseerd overal in. Al onze installaties passen we erop aan. De Daikin EWAT600B-XRA2 is de eerste, in Nederland verkrijgbare koudwatermachine die op R-32 loopt. Daarmee is Poonawalla Science Park klaar voor de toekomst. Ik verwacht namelijk dat R-410A straks schaars wordt. Vervanging wordt dan heel kostbaar.”
Minder geluid, meer rendement
Een ander pluspunt, waar het science park erg content over is, is het geluidsniveau van de machines. “We hebben een omgevingsvergunning voor een bepaald aantal decibel”, licht Johan toe. “De oude installatie voldeed daar niet meer aan. In de zoektocht naar nieuwe koudwatermachines was dat één van de belangrijkste criteria voor ons.”
Het geluidsniveau van de nieuwe machine is 13 decibel lager dan de oude installatie. “En met de geluidsschermen eromheen reduceren we nog eens 10 decibel. Een verademing voor ons en voor omwonenden.” Erik van Daikin vult aan: “De machine is inderdaad heel stil én heeft een hoog rendement. Tegenwoordig stelt de EU daar stevige eisen aan. Er wordt dan gekeken naar de SEER; de Seasonal European Efficiency Ratio. Dat is het optimale gemiddelde rendement van een machine. Vroeger werd het rendement gemeten in de meest gunstige condities. Maar met het optimaal gemiddelde jaarrendement hebben we een realistischere rekenmethode. De nieuwe Daikin koudwatermachine voldoet aan de Ecodesign-richtlijn van 2021.”
Continu verse lucht
In de laboratoria wordt continu gekoelde verse lucht aangevoerd. “Daarvoor hebben we eigenlijk maar één koudwatermachine van 600 kilowatt nodig”, zegt Johan. Toch staan er twee machines klaar. “We moeten natuurlijk wel een back-up hebben. Uitval kunnen we ons niet permitteren. Iedere week wisselen we van machine, zodat ze allebei aan hun draaiuren komen. Daarvoor zijn ze aangesloten op ons gebouwbeheersysteem. Via luchtbehandelingskasten komt de lucht in alle afzonderlijke ruimtes. Dat zijn er meer dan honderd. Ventilatoren zorgen voor de afvoer. Voordat we de machines in gebruik namen, zijn ze nogmaals getest in de fabriek van Daikin. Wij waren daarbij. Tijdens zo’n ‘factory acceptance test’ draait de machine een lange tijd op z’n maximale capaciteit. Als dat zonder problemen verloopt, geeft dat natuurlijk extra vertrouwen. Onze installatiepartner, Hoogland Koeltechniek, heeft de Daikin koudwatermachines in maart geplaatst. Inmiddels draaien ze alweer een paar maanden, naar volle tevredenheid.”
Certificering cv-monteurs op zijn vroegst op 1 juli 2021 verplicht
Het nieuwe certificaat voor monteurs die werken met gasverbrandingsinstallaties wordt op zijn vroegst op 1 juli 2021 verplicht. Gisteren werd hierover gedebatteerd in de Tweede Kamer. Kamer en minister lijken het eens over de invoering van de certificering. De laatste details moeten nog worden gladgestreken, waarvan de belangrijkste lijkt de startdatum van de evaluatie van de certificering. De minister vraagt hiervoor een half jaar langer de tijd dan de kamer wenselijk acht.
Volgende week krijgt dit debat een vervolg. Zowel oppositie- als regeringspartijen in de Tweede Kamer zijn, zoals was voorzien, voorstander van een snelle invoering van de certificering, die tot gevolg zal hebben dat het ongediplomeerd sleutelen aan cv-ketels voor bedrijven én woningeigenaren strafbaar zal zijn. Installatiebedrijven zullen op basis van de nieuwe wetgeving hun bedrijfsvoering zo nodig moeten aanpassen en personeel eventueel laten bijscholen om te voldoen aan de eisen. Naar schatting van de installatiesector zelf, hebben tussen de 1.400 en 2.300 monteurs aanvullende scholing nodig.
Totaal verbod op gasverbrandingsinstallaties
Groen Links had de invoering van deze wetgeving graag gekoppeld gezien aan een verbod op het plaatsen van gasverbrandingsinstallaties, maar stond daarin alleen. Zorgen waren er vanuit de Kamer vooral over de kosten die de invoering van de certificering mee zou brengen voor, uiteindelijk, de consument. De minister wist te vertellen dat onderzoek uitwijst dat de bijscholing van installateurs de tweejaarlijkse onderhoudsbeurt ongeveer 15 euro duurder zou maken. Dat zou geen onoverkomelijke problemen moeten opleveren. De vraag vanuit de Kamer was nog wel wat de kosten van handhaving zouden zijn en of deze uiteindelijk ook bij de burger terecht zouden komen.
0800-nummer
Daarnaast werd de minister nog gevraagd de meldplicht voor koolmonoxide ook voor het vrijkomen van rookgassen te verplichten. De minister antwoorde hierop dit niet zinvol te achten omdat het vrijkomen van rookgassen op zichzelf geen levensgevaar zal opleveren. Verder werd de minister nog aangespoord maatregelen te nemen tegen fabrikanten die onveilige toestellen in de markt hebben gebracht, zoals verplichte terugroepacties en het instellen van een 0800-nummer voor bezorgde eigenaren en huurders. De minister vond dit op de muziek vooruit lopen en wacht eerst de resultaten van onderzoek van de warenautoriteit naar deze toestellen af.
De roep om een wettelijke basis voor werk aan gasinstallaties komt voort uit het Koolmonoxide-rapport van de Onderzoeksraad voor Veiligheid uit 2015. Die concludeerde dat bestaande kwaliteitsregelingen de veiligheid van woningbezitters niet kon borgen. Belangrijkste struikelblokken zullen de kosten en handhaving zijn, meldt Techniek Nederland op haar site. Zo is de angst dat de regeling te duur gaat worden voor installatiebedrijven. Ook zoeken de instanties nog naar de juiste wijze om effectief te kunnen handhaven. Wel is de verwachting dat er een Tweede Kamer-meerderheid voor de stap is.
Brancheorganisatie Techniek Nederland heeft een dossier in pdf gemaakt over de huidige stand van zaken. Die is hier te downloaden.
Nog steeds veel slachtoffers van koolmonoxide vergiftiging
Sinds afgelopen najaar zijn zeker 74 mensen naar het ziekenhuis afgevoerd als gevolg van koolmonoxidevergiftiging. Twee slachtoffers zijn overleden. Dat blijkt uit een inventarisatie, uitgevoerd door BNR op basis van berichtgeving in de media. Het gaat om gevallen waarbij slachtoffers per ambulance naar het ziekenhuis werden afgevoerd in de periode september 2018 tot nu. Gevallen waarbij slachtoffers ter plekke behandeld konden worden door ambulancepersoneel zijn niet meegerekend.
De bevindingen van BNR sluiten aan bij de cijfers van Geas Energiewacht. Deze installateur houdt al jarenlang cijfers bij over het aantal slachtoffers van koolmonoxide. Omdat niet elke koolmonoxidevergiftiging de publiciteit haalt, is het overigens aannemelijk dat het daadwerkelijke aantal slachtoffers hoger ligt dan de 74 die BNR noemt.
Nieuwe 'gasketelwet'
Morgen debatteert de Tweede Kamer over een nieuwe 'gasketelwet', die het aantal slachtoffers ten gevolge van koolmonoxidevergiftiging drastisch moet terugdringen. Als de wet er komt, is het vanaf 2021 verboden om een cv-ketel te laten installeren door een installateur zonder diploma. Nu mag iedereen een cv-ketel aansluiten. Installatiebedrijven zullen op basis van de nieuwe wetgeving hun bedrijfsvoering zo nodig moeten aanpassen en personeel eventueel laten bijscholen om te voldoen aan de eisen. Naar schatting van de installatiesector zelf, hebben tussen de 1.400 en 2.300 monteurs aanvullende scholing nodig.
Regeling te duur?
De roep om een wettelijke basis voor werk aan gasinstallaties komt voort uit het Koolmonoxide-rapport van de Onderzoeksraad voor Veiligheid uit 2015. Die concludeerde dat bestaande kwaliteitsregelingen de veiligheid van woningbezitters niet kon borgen. Belangrijkste struikelblokken zullen de kosten en handhaving zijn, meldde Techniek Nederland eerder al. Zo is de angst dat de regeling te duur gaat worden voor installatiebedrijven. Ook zoeken de instanties nog naar de juiste wijze om effectief te kunnen handhaven.
Komt de certificering er nu echt?
De Tweede Kamer vergadert komende week over de wettelijke regeling voor gasverbrandingsinstallaties. Dan wordt duidelijk of de certificeringsregeling voor installatiebedrijven en monteurs er echt komt. In dat geval zou vanaf 2021 het ongediplomeerd sleutelen aan cv-ketels voor bedrijven én woningeigenaren strafbaar zijn. Installatiebedrijven zullen op basis van de nieuwe wetgeving hun bedrijfsvoering zo nodig moeten aanpassen en personeel eventueel laten bijscholen om te voldoen aan de eisen. Naar schatting van de installatiesector zelf, hebben tussen de 1.400 en 2.300 monteurs aanvullende scholing nodig.
De roep om een wettelijke basis voor werk aan gasinstallaties komt voort uit het Koolmonoxide-rapport van de Onderzoeksraad voor Veiligheid uit 2015. Die concludeerde dat bestaande kwaliteitsregelingen de veiligheid van woningbezitters niet kon borgen. Belangrijkste struikelblokken zullen de kosten en handhaving zijn, meldt Techniek Nederland op haar site. Zo is de angst dat de regeling te duur gaat worden voor installatiebedrijven. Ook zoeken de instanties nog naar de juiste wijze om effectief te kunnen handhaven. Wel is de verwachting dat er een Tweede Kamer-meerderheid voor de stap is.
Brancheorganisatie Techniek Nederland heeft een dossier in pdf gemaakt over de huidige stand van zaken. Die is hier te downloaden.
Europese warmtepompmarkt groeit hard
De verkoop van warmtepompen in Europa is vorig jaar met 12% gegroeid. Dat blijkt uit cijfers afkomstig uit 19 Europese landen. In 2018 zijn in deze landen meer dan 1,25 miljoen warmtepompen verkocht. Dit betekent dat de warmtepompmarkt voor het zesde jaar op rij groeit. In 2017 goeide d Europese warmtepompmarkt al met dezelfde cijfers.
In Frankrijk worden de meeste warmtepompen verkocht, gevolgd door Italië en Spanje. Nederland neemt de achtste plaats in. Als het tempo van de laatste jaren doorzet zal de Europese warmtepompmarkt tegen 2024 zijn verdubbeld.
Limburg wil vaart maken met verduurzaming woonwijken
Het Limburgse bedrijfsleven, woningbouwcorporaties, de netbeheerder, de provincie, het beroepsonderwijs en een aantal grote Limburgse gemeenten gaan samenwerken om te zorgen dat er genoeg technische vakmensen zijn voor de verduurzaming van woonwijken. Deze samenwerking moet ook leiden tot technologische vernieuwing, een slimmere aanpak en duurzaam werk. Hiervoor hebben de partijen op dinsdag 14 mei de intentieverklaring ‘Mensen maken de transitie in Limburg’ getekend. Dit gebeurde tijdens een bijeenkomst van het Platform Ketensamenwerking Zuid in Maastricht.
Ook in Limburg moeten de komende jaren grote aantallen woningen en gebouwen worden verduurzaamd. Daarvoor zijn veel meer technici met green skills nodig dan er nu beschikbaar zijn. Vicevoorzitter Claudia Reiner van ondernemersorganisatie Techniek Nederland, initiatiefnemer en een van de ondertekenaars van de intentieverklaring: “Door samen te werken kunnen we meer technici aantrekken. Dat is hard nodig met het oog op de energietransitie. De technische sector biedt kansen voor technici op alle niveaus en in elk vakgebied.”
Industriële aanpak
Volgens Reiner is er in de samenwerking niet alleen aandacht voor meer instroom, maar ook voor het slimmer inzetten van de beschikbare technici. “We kunnen de verduurzaming van woonwijken meer geïndustrialiseerd aanpakken. Op die manier wordt het haalbaar om jaarlijks grote aantallen woningen te verduurzamen. Dat is hard nodig willen we de klimaatdoelstellingen van dit kabinet realiseren.”
Betaalbare energietransitie
Gedeputeerde Joost van den Akker van de provincie Limburg: “Ik ben blij met deze samenwerking. Op deze manier houden we de vaart erin. Deze afspraak biedt volop kansen voor een duurzame toekomst, betaalbare transitie en een innovatieve economie met veel kansen voor de Limburgse beroepsbevolking. Inwoners van Limburg moeten we actief betrekken en deelgenoot maken van de plannen binnen de wijkenaanpak.”
Ontwikkelen, samenwerken, mobiliteit
De samenwerking richt zich op een aantal punten. Werkgeverspartijen willen nieuwe vakkrachten aantrekken, onder meer via baan- en werkgaranties voor mbo-studenten, stageplekken, onderwijs op maat en het betrekken van mensen met een afstand naar werk. Werkgevers, vakbonden en andere partijen kijken bovendien samen hoe ze het werk in wijken goed kunnen organiseren en wat dat betekent voor innovatie, werkprocessen en vaardigheden van mensen.
Ervaringen delen
De partijen gaan zorgen dat niet elke wijk die verduurzaamt het wiel opnieuw uitvindt. Zij gaan ervaringen delen op technologisch, organisatorisch en sociaal vlak. Onderwijs en onderzoek worden nauw betrokken en krijgen een actieve rol bij praktische projecten in de wijken. Dit leidt tot de zogenoemde lerende wijkgerichte aanpak.
Met het ondertekenen van de intentieverklaring is Limburg de eerste provincie die concreet invulling geeft aan de intentieverklaring ‘Mensen maken de transitie’ die de overheid, bedrijfsleven, vakbonden en het onderwijs op 17 april hebben gesloten binnen de Sociaal-Economische Raad (SER).
Nieuw ventilatiekeur moet zekerheid geven over kwaliteit binnenklimaat
De Vereniging Leveranciers Luchttechnische Apparaten (VLA) heeft een ventilatiekeur geïntroduceerd. Het betreft een nieuwe norm voor het onderhoud van ventilatiesystemen. Het keurmerk geeft woningeigenaren zekerheid over de kwaliteit van het binnenklimaat van de woning.
Het ventilatiekeur is ontwikkeld om die binnenluchtkwaliteit naar een hoger niveau te krijgen is. Het is gericht op woningventilatie van woningen en zorgt, door een specifieke onderhoudsmethode, voor een betere kwaliteit van de binnenlucht, aldus de VLA. Het keurmerk kan uitsluitend door gecertificeerde Ventilatiekeur-specialisten worden afgegeven waardoor garantie op onderhoud en binnenluchtkwaliteit gegarandeerd is.
Gerichte checklist
De ISSO 63 norm schreef al voor dat ventilatiesystemen regelmatig aandacht moesten krijgen. Het VLA Ventilatiekeur houdt in aanvulling hierop ook rekening met externe factoren, die zorgen voor snellere of juist langzamere vervuiling. De VLA gebruikte deze kennis om een concrete checklist op te stellen, die de schoonmaakfrequentie beter bepaalt. Het effect is dat men steeds op het juiste moment controleert, reinigt of vervangt.
De VLA verwacht dat woningeigenaren en -beheerders en bewoners het ventilatiekeur goed ontvangen. Met de toename aan allergieën, discussies over CO2-uitstoot en microbiologische processen, is men zich steeds bewuster van het effect van luchtkwaliteit.
Coalitie wil aquathermie breder inzetten om gebouwen te verwarmen of koelen
Een brede coalitie brengt de komende jaren de mogelijkheden in kaart om met aquathermie gebouwen te verwarmen of te koelen. Aquathermie, ofwel thermische energie uit water, is een bron van duurzame verwarming van huizen en andere gebouwen. Partijen, afkomstig uit overheid, waterbeheer, onderzoek en bedrijfsleven, ondertekenden hiervoor de Green Deal Aquathermie.
Aquathermie is warmte en koude uit water uit verschillende waterbronnen. Het gaat om thermische energie uit oppervlaktewater (TEO), afvalwater (TEA) en drinkwater (TED). Met deze schone energie kunnen huizen en andere gebouwen duurzaam worden verwarmd. Aquathermie kan de overgang naar aardgasvrije verwarming helpen verwezenlijken en zo bijdragen aan de noodzakelijke energietransitie, zo zeggen de initiatiefnemers. Waterbeheerders, drinkwaterbedrijven en rioolbeheerders hebben andere partijen zoals overheden, netbeheerders, warmtebedrijven, kennisinstellingen, technische adviesbureaus en gebouweigenaren nodig om deze warmtebron nuttig te gebruiken. In de Green Deal vinden ze elkaar.
Green Deal Aquathermie
Het ministerie van Economische Zaken en Klimaat draagt 900.000 euro bij aan de Green Deal voor de uitvoering van het programma Aquathermie. Aan de Green Deal hebben zich naast partijen ook partners verbonden die zich actief willen inzetten.
Het doel van de Green Deal is aquathermie onder de aandacht van de stakeholders te brengen, kennis over aquathermie te ontwikkelen en te delen en de waarde ervan in de praktijk te beoordelen. Zodat aquathermie wordt verankerd in de regionale energiestrategie en kan worden toegepast als alternatieve verwarming. Hiervoor wordt nadrukkelijk samengewerkt met andere klimaatprogramma’s van overheden, zoals het Nationaal Programma Regionale Energiestrategie (RES) en het Programma Aardgasvrije Wijken (PAW).
Potentie
Uit onderzoek blijkt dat thermische energie uit oppervlaktewater in 40 procent van de warmtevraag in stedelijk gebied kan voorzien. De bronnen afvalwater en drinkwater leveren respectievelijk 15 en 1,5 procent. Aquathermie kan daarmee een belangrijke bijdrage leveren aan de verwarming van woningen en andere gebouwen en zo bijdragen aan de warmtetransitie.
Deze partijen ondertekenden de Green Deal: het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat, het Ministerie Infrastructuur & Waterstaat, het Ministerie van Binnelandse Zaken en Koninkrijksrelaties, Unie van Waterschappen, Vewin, NWB Bank, Deltares, KWR, STOWA, Erasmus Universiteit Rotterdam, Vereniging Nederlandse Gemeeenten, Waterschap Brabantse Delta, Waterschap Aa en Maas, Brabant Water, provincie Fryslân, provincie Gelderland, provincie Zuid Holland, Netbeheer Nederland, Syntraal, IF Technology.
(Foto: Bart van Vliet)