Nieuw kennisevenement over digitalisering bouw- en installatiebranche
Door onder druk staande marges, het chronische personeelstekort en duurzaamheidseisen moet de Nederlandse bouw- en installatiesector zich revolutionair hervormen. Industrialisatie en digitalisatie stellen de sector in staat de ontwerp-, bouw- en beheerprocessen sneller, foutloos en dus goedkoper in te richten. De Jaarbeurs lanceert daarom BID (Building Industrialization & Digitization); een jaarlijks contentgedreven, kennisintensief event met recente referentieprojecten en de nieuwste en toekomstige ontwikkelingen op dit gebied. Het event vindt plaats op 3 en 4 december 2019.
Onze gebouwen worden slimmer, genereren en delen data en zo wordt de gebouwde omgeving steeds flexibeler, comfortabeler en gezonder. AR, VR, prefab bouwen, automatisering, 3D printing, IoT, robotisering... Deze ontwikkelingen waren tien jaar geleden nog relatief onbekend, maar zorgen nu mede door de opkomst van nieuwe toetreders als Amazon, Ikea en Airbnb voor grote veranderingen.
Met het evenement BID fungeert Jaarbeurs als vliegwiel voor innovatie, kennisdeling en samenwerking op het snijvlak van bouw, installatie, IT en maakindustrie. Tijdens het tweedaagse event wordt een uitgebreid inhoudelijk programma neergezet, bestaande uit congressen gericht op onder andere slimme technologische toepassingen, prefabricage en ketensamenwerking. Daarnaast tonen aanbieders oplossingen en referentieprojecten op het gebied van digitalisering (calculatiesoftware, smart buildings, ondersteunende IT-tooling) en industrialisering (prefab, productietechnologieën, ontwerp en engineering). Het event richt zich op het management van aannemers/bouwbedrijven, ingenieurs, installatiebedrijven, toeleveranciers, engineers/constructeurs, technische adviesbureaus, architecten en vastgoedbeheer en –ontwikkeling.
Patrick Schilte, business unit manager Bouw, Installatie en Maakindustrie van Jaarbeurs: "We zien in ons portfolio aan merken al jaren dat de werelden van bouw, installatie, IT en maakindustrie door invloed van technologische ontwikkelingen dichter naar elkaar kruipen en dat er grote kansen liggen in kruisbestuiving tussen deze sectoren. Echter worden de kansen die er liggen niet optimaal benut, omdat deze doelgroepen elkaar nog te weinig ontmoeten. Wij gaan via BID deze ontmoetingen mogelijk maken."
Energietransitie zorgt voor duizenden extra banen in sector
In 2017 waren er in Nederland 54 duizend voltijdbanen in hernieuwbare energie en energiebesparing. In 2008 waren dit er nog 35 duizend. In de installatiesector zijn er sindsdien duizenden banen bijgekomen. Dit blijkt uit onderzoek dat het CBS vandaag publiceert.
Verreweg de meeste werkgelegenheid in hernieuwbare energie en energiebesparing komt voort uit investeringen. De realisatie hiervan was in 2017 goed voor 51 duizend voltijdbanen. Binnen de investeringen in hernieuwbare energie heeft een verschuiving plaatsgevonden van biomassa naar andere typen. Terwijl de investeringen in biomassa daalden, stegen die in de overige vormen van hernieuwbare energie. De werkgelegenheid vanwege investeringen in zonne-energie nam het meeste toe: van ruim 2,3 duizend voltijdbanen in 2008 naar bijna 7 duizend voltijdbanen in 2016. Dit zijn voornamelijk banen in de installatiesector.
De werkgelegenheid in de exploitatiefase van hernieuwbare energie is sinds 2008 gestegen van 1800 naar 3100 voltijdbanen. De sterkste stijging vond plaats in de exploitatie van zonne-energie: in 2008 was de werkgelegenheid hierin nog verwaarloosbaar, terwijl deze in 2017 goed was voor bijna 600 voltijdbanen. Ook de werkgelegenheid in de exploitatie van windenergie, biomassa en biogas is gestegen.
Klassen voor luchtdichtheid luchtkanalen gaan veranderen
Er zijn verschillende wijzigingen op komst voor luchtkanalen. Centraal staan nieuwe eisen aan materialen en de dichtheid van luchtkanalen, op basis van de nieuwe ATC-klassen conform NEN EN 16798 deel 3. Veel fabrikanten werken toe naar duidelijke specificaties om zodoende een CE-markering van luchtkanalen mogelijk te maken.
De branche is nu bekend met de luchtdichtheidsklassen A, B, C en D. Dat gaat veranderen. Van letters moeten worden overgeschakeld naar cijfers met daaraan voorafgaand de indicatie ATC, wat staat voor Air Tightness Class. Er ontstaan 6 klassen in plaats van de gebruikelijke 4. Tussen de klassen zit telkens een factor drie aan verbetering van de leklucht. De nieuwe ATC 6 was eigenlijk al bekend als klasse 3A. Een betere klasse dan D was er echter nog niet. Die is nu toch gevonden in klasse ATC 1. Dit is wederom een factor 3 beter dan klasse ATC 2 (het huidige D). In de nieuwe ATC-classificering is 6 dus de slechtst en ATC1 de best presterende klasse. De grenswaarden voor leklucht (f max in m³/hm²) blijven wel gelijk.
Voorlopig zullen de klassen A t/m D overigens nog blijven bestaan, aangezien de onderliggende normen zoals NEN EN 1507, 122237, 1751 en 15727 nog niet vertaald zijn naar de nieuwe klasse-indeling. De wens van veel producenten is nu te werken aan een CE-markering op basis van duidelijk omschreven kenmerken. Dat in de nabije toekomst luchtkanalen een CE-markering zullen krijgen, is in opdracht van de Europese Commissie reeds vastgelegd.
Bijna 90 miljoen subsidie duurzame energie komend jaar
Sportaccomodaties die komend jaar warmtepompen, zonnepanelen en led-verlichting willen laten installeren komen weer in aanmerking voor subsidie. Er is bijna 90 miljoen euro beschikbaar.
Deze subsidie valt onder de subsidieregeling 'stimulering bouw en onderhoud sportaccomodaties'.
De Dienst Uitvoering Subsidies aan Instellingen (DUS-I) voert de nieuwe subsidieregeling uit. De regeling is de opvolger van de subsidieregeling Energiebesparing en duurzame energie sportaccommodaties (EDS) die per 7 december 2018 gesloten is. Een subsidieaanvraag moet minimaal 5.000 euro zijn.
“Over vijf jaar kiest de consument nog steeds voor een hr-ketel”
De Telegraaf meldde gisteren dat installateurs nog geregeld huisbezitters adviseren om een moderne, zuinige cv-ketel te laten installeren in plaats van een warmtepomp. Ook De Consumentenbond meldt in hetzelfde artikel: “In oudere huizen is de warmtepomp zeker niet het ei van Columbus.” De bestaande woningbouw blijft vooralsnog het probleemkind van de energietransitie. Installatienet vroeg Jon Van Diepen, van Van Diepen Energy, naar zijn mening. Hij keurt dagelijks woningen.
Van Diepen twijfelt er steeds meer aan of we wel de overstap naar all-electric kunnen gaan maken in de gehele bouwsector. “In de nieuwbouw kun je eenvoudig warmtepompen neerzetten, maar de renovatiesector is een ander verhaal”, bevestigt hij de teneur in het Telegraaf-artikel. “Warmtepompen functioneren alleen in goed geïsoleerde woningen met een LT-systeem. Slechts zo’n 10 tot 20% van de huidige huizenvoorraad is voldoende geïsoleerd. Overstappen op LT-systemen kost een huishouden tienduizenden euro’s zonder zekerheid op zowel een lagere energierekening als op dezelfde comfort in de winter. Nu dit meer in de media komt, gaat een gemiddeld huishouden minder snel hiervoor kiezen.”
“Te duur”
Een ander punt is dat de piek in warmtevraag in de winter eenvoudig met gas is in te vullen. “Elektriciteit kun je moeilijk opslaan, bovendien brengt verregaande elektrificatie een verzwaring van het netwerk met zich mee. Er zal extra geïnvesteerd moeten worden om die verzwaring en de bijbehorende uitbreiding van extra backup gascentrales op te kunnen vangen.”
In de praktijk blijken de huidige warmtepompen een COP van gemiddeld 2 te hebben. Dan zijn (hybride) warmtepompen voor Van Diepen niet de oplossing. “Te duur”, zegt hij. “Bovendien valt de CO2-reductie dan tegen. Dat geld kun je beter steken in isolatie.”
Geen opschaling
En ook al wordt de warmtepomp goedkoper, dan nog is het de vraag of we er massaal op moeten overstappen als de rest van Europa nauwelijks volgt, denkt Van Diepen. “Zo krijg je geen opschaling. De rest van Europa heeft in het verleden juist flink ingezet op biomassa en behaalt daarmee ruim zijn duurzaamheidsdoestellingen. In Nederland is zo’n overstap naar biomassa zoals hout- en pelletkachels eigenlijk alleen echt interessant voor buitengebieden, maar minder voor dichtbevolkte regio’s.”
Over vijf jaar nog steeds liever een hr-ketel
In veel gevallen vindt Van Diepen het uiteindelijk zinvoller om in de Nederlandse bestaande bouw een hr-ketel te adviseren zolang er geen minimale isolatie-eisen gelden voor bestaande woningen die een warmtepomp willen. Zijn prognose: “Over vijf jaar zullen veel nieuwbouwwoningen wel degelijk warmtepompen of stadsverwarming hebben, maar in de bestaande bouw zal er weinig beweging zijn richting de (bestaande) warmtepomp. De meerderheid van de huizen zal nog steeds gasgestookte ketels hebben en de consument zal eerder geneigd zijn nog steeds voor een hr-ketel te kiezen. De grootste belemmering zal nog steeds de prijs zijn voor renovaties die gegarandeerd een comfortabel warm huis opleveren en daarbij een warmtepomp met een hoge COP.”
Overigens is het zo dat het vanaf 2021 wellicht verboden wordt nog een gasgestookte cv-ketel te plaatsen voor verwarming en warm water. Dat voorstel ligt op tafel bij de onderhandelingen over het nieuwe Klimaatakkoord.
Reactie van Uneto-VNI:
Uneto-VNI reageert op haar website op de teneur van het Telegraaf-artikel. Een citaat hieruit: 'In woningen die vóór 1980 zijn gebouwd, heeft het meestal geen zin een warmtepomp te installeren. In zulke woningen is veel extra isolatie nodig en dat betekent vaak een ingrijpende verbouwing. Veel woningen die ná 1980 zijn gebouwd, zijn geschikt voor een hybride warmtepomp, soms na het uitvoeren van enkele betrekkelijk eenvoudige isolerende maatregelen. De hybride warmtepomp werkt bijna het hele jaar op elektriciteit en schakelt alleen op héél koude dagen over op aardgas.'
Reactie van Thuiscomfort:
Ook Thuiscomfort reageert op haar website op het Telegraaf-artikel. Een citaat hieruit: 'Bestaande, oudere woningen zijn niet ingericht op het gebruik van een warmtepomp. Er zijn relatief veel kieren en de ruimte ontbreekt nogal eens, voor het plaatsen van een warmtepomp.'
Reactie van Bouwend Nederland:
'Isoleren speelt in de verduurzaming een hele belangrijke rol, en is een zogeheten 'no regret-maatregel'. Ongeacht welke energievorm je gebruikt, isoleren loont altijd. Energie die je bespaart hoef je immers niet op te wekken.'
Schouwburg Middelburg nu één van de duurzaamste
De Stadsschouwburg in Middelburg is omgetoverd tot één van de meest duurzame schouwburgen van ons land. Dit is onder meer te danken aan het hergebruik van materialen, de toepassing van isolatiepakketten en milieuvriendelijke (vloer)afwerkingen en de installatie van 65 zonnepanelen en twee warmtepompen op het dak. Ook de klimaatinstallatie is verduurzaamd, deels door vervanging en deels door renovatie. De installatie in de theaterzaal is bij de verbouwing volledig vernieuwd. Een centrale regelkast regelt zowel de bestaande als de nieuwe installaties.
Qua klimaatbeheer is een schouwburg een bijzonder gebouw: op sommige momenten is er niemand in de zaal of foyer aanwezig, op andere momenten is óf de zaal óf de foyer binnen korte tijd gevuld met honderden mensen. Onder al die omstandigheden moet de juiste temperatuur en luchtkwaliteit worden bereikt én behouden. Aan de hand van de gemeten CO2-waarde en temperatuur in de ruimte wordt de luchthoeveelheid aangepast. Regeltechnisch kent deze installatie nog een bijzondere toepassing: op basis van de voorstelling die plaatsvindt, wordt de ventilatie in de nabij gelegen ruimten begrensd. Daarmee is het geluid tot een minimum beperkt, wat ten goede komt aan de geluidskwaliteit, bijvoorbeeld bij een voorstelling met klassieke muziek.
Van gas af: 100 meter diep de achtertuin in
Een bewoner in de Amsterdamse wijk Watergraafsmeer haalt sinds kort met zijn twee bovenburen warmte uit de achtertuin. Hiervoor is een pomp geïnstalleerd en zijn buizen meer dan honderd meter de grond ingebracht. Een warmtepomp benut de temperatuurverschillen om warmte te genereren. Dat levert water op tot 55 graden Celsius voor zowel tapwatergebruik als verwarming.
De bewoners zijn zes weken uit logeren gegaan en hebben gedurende die tijd hun inboedel opgeslagen in een container. Het oorspronkelijke afgiftesysteem moest immers worden aangepast aan de lagere aanvoertemperatuur van het warme water. In totaal ligt er nu 1.165 meter aan verwarmingsbuizen onder de vloer.
De pomp draait op elektriciteit, die duurzaam wordt opgewekt. In de zomer zorgt het bronsysteem voor koeling, gebruikmakend van een temperatuur van 13 graden Celsius diep onder de grond.
De bewoners verwachten hun investering binnen een periode van een jaar of tien terug te verdienen.
Bron: Trouw
Ventilatiesysteem verergert gevolgen van brand in berging
Een brand in de berging had deze week grote gevolgen voor een gezin in het Belgische Izegem. Het vuur dat in de berging woedde, was snel onder controle. De brandschade bleef dan ook beperkt tot die ruimte. Maar de rook en zwarte roet verspreidden zich naar alle hoeken van de woning via het ventilatiesysteem dat alle kamers in het huis van frisse lucht voorziet. In de berging stonden onder andere een was- en droogmachine, een diepvriezer en een verwarmingsketel. Vermoedelijk is de brand door een kortsluiting aan één van de apparaten ontstaan.
Mbo-opleiding Smart Building brengt bouw en installatie samen
Steeds meer bedrijven integreren BIM, domotica en virtual reality in hun diensten. Met behulp van domotica worden verlichting, klimaatcontrole en beveiliging geregeld. Miscommunicatie in de bouw wordt verminderd door BIM, waarin onder andere bouw en installatie integraal zijn samengevoegd. Onderwijsorganisatie Landstede MBO speelde op deze trend in met een inspiratiemiddag ‘Smart Buildings’. Landstede wil een nieuwe generatie digitaal geschoolde mbo’ers gaan opleiden die probleemloos een BIM-project kunnen hanteren, een gebouw digitaal ontwerpen of domotica implementeren in een project.
Volgend jaar start de onderwijsorganisatie met de nieuwe opleiding ‘Smart Building’, waarin onder andere bouw en installatie zijn samengevoegd. Inmiddels volgen de studenten al de vakken BIM en domotica, die samen met het werkveld zijn ontwikkeld. Daarnaast worden activiteiten georganiseerd, zoals dus de inspiratiemiddag Smart Buildings.
Tijdens de middag maakte onder andere BIM creators zijn opwachting. Dit bedrijf voorziet een team op locatie van BIM expertise, leidt medewerkers op, of neemt een geheel BIM project aan. BIM Modelleur Jeffrey Elert vindt de samenwerking met het mbo heel belangrijk. “Bijna al onze stagiairs komen van het mbo. Mbo-studenten hebben verstand van modelleren. Het is mooi dat straks bouw en installatie gecombineerd gaan worden in de opleiding Smart Building, want daar is behoefte aan.”
Aandeel warmtepompen afgelopen maand groter dan dat van zonne-energie
In november was het aandeel van warmtepompen in de duurzame energievoorziening groter dan dat van zonne-energie. Dit blijkt uit de novembercijfers van Energieopwek.nl. De warmtepompen leverden 1,2 PJ aan duurzame energie. Dat is veel meer dan zonne-energie dat op 0,4 PJ uitkwam. Windenergie produceerde 3,5 PJ. Nu het kouder wordt, stijgt de warmtevraag in gebouwen. De diverse soorten warmtepompen daardoor meer aan de slag. De zwakkere zonintensiteit vertaalt zich in minder productie uit zonnepanelen.
Toch lag de zonproductie in november 80 procent hoger dan vorig jaar. Dat komt omdat er meer panelen zijn en november redelijk zonnig was. De productie van windenergie was gelijk aan november vorig jaar. De molens op land leverden 2,1PJ, die op zee produceerden 1,4 PJ.
Piekdag
De piekdag voor zonne-energie was 4 november. Het aandeel in de elektriciteitsmix was toen 2,3 procent. Op 25 november was het minimum met een aandeel van 0,3 procent. De windpiek was op 24 november toen het 24 procent van de stroomvraag dekte. Met een aandeel van 2 procent was 16 november de slechtste winddag.