Light + Building pas weer in 2022
Messe Frankfurt heeft besloten de elfde Light + Building, vakbeurs voor verlichting en gebouwentechnologie, dit jaar helemaal niet te houden. De beursorganisatie kiest ervoor om aan de normale volgorde vast te houden. De beurs zal daarom pas van 13 tot 18 maart 2022 plaatsvinden.
Door de coronacrisis was Light + Building 2020, oorspronkelijk gepland voor maart, al verschoven naar 27 September tot 2 oktober a.s. Na het gezamenlijke besluit van de Duitse Bondsregering en de Duitse staten dat grote evenementen in Duitsland pas kunnen worden gehouden vanaf september, denkt de beursorganisatie geen goed geplande voorbereidingstijd te hebben om het houden van het evenement te kunnen garanderen. Bij het houden van degelijke evenementen spelen onder andere reisvoorwaarden een belangrijke rol.
“De huidige regelgeving, gecombineerd met voortdurende wereldwijde reisbeperkingen en de potentiële bedreiging van de individuele gezondheid, maken het onmogelijk om Light + Building in 2020 te houden”, zegt Wolfgang Marzin van Messe Frankfurt. “Tegelijkertijd moeten we in het belang van exposanten en bezoekers tijdig onnodige kosten vermijden. De beslissing was voor niemand van ons gemakkelijk, maar we zullen onze energie nu richten op het houden van de volgende Light + Building in 2022.”
Ventilatie en filtratie in gebouwen moet beter
Het coronavirus blijft de gemoederen bezighouden. De gezondheid, zorg en economie hebben het hierdoor bijzonder zwaar. De genomen maatregelen en verlenging hiervan geven nog geen ruimte om terug te gaan naar een normale omgang tussen de mensen. Er wordt zelfs gesproken over een nieuwe 1,5 economie. Eén ding is zeker: het virus is nog niet zomaar weg, ook de komende jaren waarschijnlijk niet. Het is daarom van groot belang om de ventilatie en filtratie van gebruikersruimtes binnen de gebouwde omgeving nader te beoordelen, waarschuwt Marius Klerk van Air@Work in dit artikel. Alleen zo ontstaat een veilige leefomgeving en wordt de overdracht van het virus geminimaliseerd.
Uit meerdere internationale onderzoeken [bron 4, 5, 6, 8] is gebleken dat de overdracht van een virus, hier specifiek het COVID-19, zich ook door de lucht kan verspreiden, over een grotere afstand dan de gestelde 1,5 meter. Indien een drager van het virus zich bevindt in een ruimte of omgeving waar veel niet besmette mensen op de bepaalde afstand van 1,5 meter aanwezig zijn, is er toch een aannemelijk risico dat deze mensen besmet kunnen raken. Uit de onderzoeken blijkt dat het virus tot wel 20 minuten in de omgevingslucht kan blijven hangen en hierdoor wordt overgedragen aan andere mensen (zie afbeelding).
Fijne druppels
Bij hoesten of niezen komen er in verhouding grote, besmette, druppels vrij. Deze zullen door hun gewicht vrij snel vallen, binnen de gestelde 1,5 meter. Maar hiernaast komen er ook fijne druppels vrij, wat ook al gebeurt bij bijvoorbeeld praten of zingen. Deze fijne druppels worden ook wel aerosolen genoemd, een colloïdaal mengsel van stofdeeltjes of vloeistofdruppels in de lucht. Ze kunnen drager zijn van het virus.
Veelvuldig ventileren
Om te voorkomen dat het virus in de lucht blijft hangen zal er daarom beter en veelvuldiger geventileerd moeten worden om ruimtes te ontdoen van de besmette lucht en te voorzien van schone lucht. Indien dit niet mogelijk is dient de lucht in de ruimtes op een juiste manier, met HEPA of elektrostatische filteren met afvang, gefilterd te worden middels recirculatielucht om zo de lucht te ontdoen van de besmettingen [bron 2, 9]
Andere eisen
Huidige geïnstalleerde klimatiseringssystemen leveren geklimatiseerde lucht in utiliteitsgebouwen conform de richtlijnen en normering zoals deze ook zijn opgenomen in het bouwbesluit. Helaas wordt en kan hiermee niet worden voldaan aan de nu gestelde eisen voor een schone lucht omgeving. Ook is de luchtverplaatsing binnen een ruimte van groot belang om deze schoon te krijgen. Veel installaties zijn zo ontworpen dat er luchtmenging plaatsvindt in de ruimte; en dat is nu juist niet gewenst als er zich meerdere mensen bevinden in deze ruimte!
Verdringing van lucht
Om een ruimte schoon te krijgen dient dit te gebeuren op basis van het verdringingsluchtprincipe, waarbij de lucht laag wordt ingeblazen en hoog wordt afgezogen. De ruimte wordt zo van onder naar boven schoon gezogen en de besmette aerosolen met het virus zullen uit de ruimte verdwijnen, waardoor horizontale overdracht wordt geminimaliseerd. Dit lijkt wellicht een utopie, maar wordt het principe al veelvuldig toegepast in de industrie! Dit zou de basis moeten worden bij nieuwe ontwerpen en aanpassing van bestaande systemen.
Ventilatievoud
Maar hoe vaak zou dan een ruimte geventileerd moeten worden, uitgaande van een goede luchtverplaatsing. Wanneer is de lucht schoon? Er wordt nu aangegeven om naar een viervoudige ventilatievoud te gaan. De meeste gebouwen zitten nu op enkelvoudig! Voor een exactere bepaling zou de KVE-waarde, het kiemgetal of kolonievormende eenheden gemeten of bepaald moeten worden. Dit geeft een indicatie of de lucht schoon genoeg is en wat het ventilatievoud zou moeten zijn.
Luchtvochtigheid
Uit onderzoek is ook gebleken dat de luchtvochtigheid in grote mate van belang is voor de draagbaarheid van het virus. Een relatieve luchtvochtigheid tussen de 40% en 60% zorgt ervoor dat aerosolen minder ver dragen en eerder naar de grond zakken. Hoe droger de lucht hoe verder de aerosolen dragen en dus hoe groter het risico van overdracht [bron 3].
Fijnstof
De laatste jaren wordt er al veelvuldig geschreven over fijnstof en de effecten op de luchtwegen van mensen. Ook in relatie tot het COVID-19 virus, dat ook wel het longvirus wordt genoemd, blijkt fijnstof in de lucht nadelig te werken. Hoe hoger de mate van fijnstof, hoe meer dragers in de lucht. Dit betekent dat ook de aangezogen lucht afdoende moet worden gefilterd om te zorgen voor een laag fijnstofgehalte [bron 1, 6, 7]
Actie is gewenst
Als we dit alles in ogenschouw nemen, is een goede klimaatbeheersing uitgaande van de nu gestelde eisen van groot belang om weer zoveel mogelijk terug te kunnen keren naar een normale en, zover je kunt stellen, gezonde economie waarin we weer normaal met elkaar kunnen omgaan. Dit geldt vooral voor scholen, kantoren, horeca, zorginstellingen, openbare gelegenheden, etc. omdat deze moeilijk zijn in te richten op een 1,5 meter economie.
Om dit te realiseren is actie gewenst, waarbij de volgende punten van groot belang zijn:
- aanpassing richtlijnen en normeringen voor klimatisering van ruimtes in utiliteitsgebouwen en erkenning vanuit RIVM/overheid dat hiermee wordt voldaan aan de gestelde eisen tot minimaliseren van overdracht;
- waar mogelijk de ventilatievoud verhogen tot de maximale waarde;
- indien noodzakelijk de ventilatiecapaciteit uitbreiden;
- ventilatie door laten draaien, ook buiten de gebruikerstijden;
- waar mogelijk de luchtverdeling aanpassen voor een goede door/schoonspoeling;
- toepassen van gedegen HEPA-filtratie (elektrostatische filtratie met afvang laat hierin de beste resultaten zien);
- luchtvochtigheid in ruimtes op een waarde tussen de 40% en 60% RV brengen;
- gezond verstand gebruiken.
Minimaal risico
Het realiseren van deze punten zal bijdragen aan het minimaliseren van virusoverdracht doordat de toegevoerde schone lucht geen of een minimale hoeveelheid aan aerosolen zal bevatten en waar mogelijk de luchtstroming verticaal zal zijn. Indien er dan verder gepaste afstand wordt gehouden, zal het risico op besmetting minimaal zijn.
Wil, innovatie en kennis
De sleutel om de impact van het COVID-19 virus te minimaliseren in de gebouwde omgeving is de bundeling van wil, innovatie en kennis. Deze is veelvuldig aanwezig in Nederland. Experts kunnen gezamenlijk zorgen voor een gezondere leefomgeving. Iedereen zal daar baat bij hebben en de economie zal weer de goede richting op groeien.
Over de auteur:
Marius Klerk is werkzaam bij Air@Work en heeft jarenlang ervaring in de toepassing van luchtbehandeling.
Bronvermeldingen:
1. Removing the Corona virus from the air with ASPRA air purification
VFA Solutions
Published 27 February 2020
https://www.vfa-solutions.com/en/removing-the-corona-virus-from-the-air-with-aspra-air-purification/
1. REHVA COVID-19 Guidance
The Federation of European Heating, Ventilation and Air Conditioning associations
Published 17 March update 3 April 2020
https://www.rehva.eu/activities/covid-19-guidance
2. Seasonality of Respiratory Viral Infections
Annual Review of Virology
Published 20 March 2020
https://www.annualreviews.org/doi/10.1146/annurev-virology-012420-022445
3. Turbulent Gas Clouds and Respiratory Pathogen Emissions. Potential Implications for Reducing Transmission of COVID-19.
Massachusetts Institute of Technology,
Published 26 March 2020
https://jamanetwork.com/journals/jama/fullarticle/2763852
4. NHK World Japan COVID-19: Fighting a Pandemic NHK Documentary
Tohoku University in Japan
Broadcast 26 March 26 2020
https://www3.nhk.or.jp/nhkworld/en/ondemand/video/5001289/
5. An analysis of the transmission modes of COVID-19 in light of the concepts of Indoor Air Quality
University of Coimbra
Published 4 april 2020
https://www.researchgate.net/publication/340435784_An_analysis_of_the_transmission_modes_of_COVID-19_in_light_of_the_concepts_of_Indoor_Air_Quality
6. A national study on long-term exposure to air pollution and COVID-19 mortality in the United States.
Department of Biostatistics, Harvard
Published April 5, 2020
https://projects.iq.harvard.edu/covid-pm
7. Researchers modelling the spread of the coronavirus emphasise the importance of avoiding busy indoor spaces
Aalto university Finland
Published: 6 April 2020
https://www.aalto.fi/en/news/researchers-modelling-the-spread-of-the-coronavirus-emphasise-the-importance-of-avoiding-busy
8. ASHRAE Position Document on Infectious Aerosols
ASHRAE
Published: 14 April 2020
https://www.ashrae.org/file%20library/about/position%20documents/pd_infectiousaerosols_2020.pdf
Ventileren, ventileren en nog eens ventileren
Terwijl er steeds meer onderzoeks- en ervaringsgegevens verschijnen om besmetting met en overdracht van het coronavirus te voorkomen, is het goed om te kijken wat u in de praktijk kunt doen. Naast het toepassen van de bekende RIVM-regels is er een ding wat u heel gemakkelijk zelf kunt doen: ventileren, ventileren en nog eens ventileren.
Uit onderzoek blijkt dat, naast de bekende hoest- en niesdruppels en besmettingen via contactoppervlakken, ook airborne overdracht van het coronavirus meer en meer een besmettingsbron lijkt. In een gedegen adviesdocument van REHVA (Federation of European Heating, Ventilation and Air Conditioning Associations) wordt een onderzoek door dr. Van Doremalen (Doremalen et al, 2020) aangehaald dat aantoont dat het coronavirus dagenlang op oppervlakken kan blijven zitten en tot wel drie uur in de binnenlucht kan blijven zweven. In een niet goed geventileerde ruimte bestaat dus de kans dat zelfs mensen die keurig 1,5 meter afstand houden toch besmet raken. Dit kan zeker ook via besmette oppervlakken gebeuren, tenzij de ruimte op een goede manier wordt gereinigd, zo bleek ook al bij eerdere onderzoeken bij virusuitbraken (Doremalen et al, 2013).
Wat kunt u doen?
Wat kunt u als installateur zelf doen om de kans op besmetting te verminderen? Het antwoord is eenvoudig: ventileer zo veel mogelijk!
- Ventileer maximaal, als het moet zelfs met open ramen
- Zet de LBK niet stil ’s nachts, maar laat deze met een lagere snelheid dan overdag doordraaien
- Voeg overdag zoveel als mogelijk (buiten)lucht toe
- Blijf ook in de weekeinden ventileren
- Vermijd recirculatie van lucht, zet dit uit via het GBS of handmatig
- Doe dit ook als er filters zitten op recirculatie, want het gaat vaak slechts om grovere filters zoals G4/M5/Coarse/ePM10
Filterkeuze
Verandering van luchtfilters is niet persé nodig mits er F7/F8/ePM1 filters zijn toegepast. Deze vangen stofdeeltjes uit de buitenlucht goed af met een filtratie-effectiviteit van ten minste 65% PM1. Hoewel het coronavirus op zich kleiner is (50-160 nm) dan wat de F8 of zelfs fijnmaziger filters kunnen vangen, blijven de virusdeeltjes door diffusie toch in het filter hangen. Het virus verbindt zich ook vaak met grote stofdeeltjes die al in het filter gevangen zijn. Bovendien is de kans dat het virus in de buitenlucht zweeft ook niet heel groot.
Wat kunt u nog meer doen?
Het is belangrijk om de luchtkwaliteit van kantoren, scholen en andere intensief gebruikte ruimten regelmatig te testen om een goed en zuiver binnenklimaat te garanderen. Als metingen daartoe aanleiding geven, is reiniging van kanalen en luchtverdeelsystemen een goede mogelijkheid, zeker als een gebouw vanwege de quarantainesituatie tijdelijk (deels) leeg staat. Maar het is niet persé nodig om nu te doen; virussen die gehecht zitten aan kleine stofdeeltjes zullen niet zo snel neerdalen in kanalen als de LBK continu blijft draaien. Eventueel aanwezige virussen worden dan gewoon afgevoerd naar buiten. Het is wel aan te raden om kanaalreiniging mee te nemen bij het normale onderhoud. Weet u trouwens wanneer het laatste onderhoud is uitgevoerd?
Desinfecteer bij besmetting
Als er iemand met een COVID-19-besmetting in het gebouw aanwezig is geweest, is grondige reiniging van het pand en de kanalen aan te raden. Desinfectie via ‘fogging’ is bijvoorbeeld een bewezen technologie die in staat is om bacteriën en virussen te bestrijden. De behandeling bestaat uit het vernevelen van gecertificeerde producten op basis van waterstofperoxide. Speciale vernevelaars doen hun werk zonder oppervlakken te beschadigen. Een goed uitgevoerde desinfectiebehandeling door ervaren mensen resulteert in doding van bacteriën, schimmels en virussen tot 99,9%.
Onderhoud in het quarantainetijdperk
Normaal onderhoud blijft belangrijk. Zeker ook in gebouwen waar wel doorgewerkt wordt. Stel onderhoud dus niet uit, maar laat dit door ervaren vakmensen uitvoeren. Dus ga bij drukniveau-overschrijding of ‘houdbaarheid’-overschrijding wél wisselen. U hoeft filters niet vaker te vervangen, maar wel tijdig. En kijk meteen goed of de gebruikte filters voldoen om ook het gewone (eveneens gevaarlijke) fijnstof goed af te vangen.
Vakwerk
Filters wisselen, onderhoud en reiniging van LBK’s en desinfectie van gebouwen is vakwerk. Als ervaren vakmensen dit doen, blijft de conditie van een LBK en de kwaliteit van het binnenklimaat langdurig op hoog niveau. Eis van partijen die aan de slag gaan met de LBK ten minste deze werkwijze:
- Werk volgens de richtlijnen van het RIVM
- Doe handschoenen aan
- Zet een masker op
- Werk met een uitgeschakelde LBK
- Voer filters af in een gesloten zak
Zuiver binnenklimaat
Wilt u de luchtkwaliteit in uw pand of de panden van uw klanten laten testen? Of filterwisselingen en onderhoud aan de LBK’s door ervaren specialisten laten doen? Bel dan een partij die veel ervaring heeft met een ‘zuiver binnenklimaat’. Ervaren adviseurs kunnen u precies uitleggen hoe uw pand een zuiver binnenklimaat krijgt volgens een helder plan van aanpak.
Als iedereen zich houdt aan de RIVM-voorschriften en als gebouwbeheerders bovendien de nodige maatregelen nemen, dan komen we hopelijk deze coronacrisis gezond door. Let qua gezondheid op uzelf, uw naasten en uw gebouw(en). #staysafe
Bert Jan Lambregtse, Marketing Manager bij Vlint
‘Scholen weer open? Let ook op ventilatie, riolering en drinkwater’
Op 11 mei gaan de basisscholen, peuterspeelzalen en kinderopvang weer open. ISSO en TVVL wijzen erop dat goed ventileren, een goed functionerende riolering, veilig drinkwater en legionellapreventie in deze gebouwen net zo belangrijk is als een 1,5 meter beleid. Onderhoudsinstallateurs en gebouwbeheerders moeten scholen en kinderopvang hierover adviseren.
De REHVA-richtlijn stelt dat in slecht geventileerde ruimten het besmettingsgevaar voor Covid-19 niet uit te sluiten valt. Om verspreiding van het Corona-virus tegen te gaan zijn de volgende adviezen voor goede ventilatie erg belangrijk, aldus ISSO en TVVL:
- Controleer voordat de scholen open gaan of de ventilatie van klaslokalen in orde is. Laat mechanische systemen controleren op hun werking en inwendige hygiëne.
- Zorg ervoor dat natuurlijke ventilatievoorzieningen (te openen ramen, gevelroosters) optimaal gebruikt worden.
- Voorzie de lokalen bij voorkeur van een CO2-meter met stoplichtindicator, zodat duidelijk is wanneer extra ramen geopend moeten worden voor een goede luchtkwaliteit. Stel de instellingen hiervan tijdelijk zo in dat bij 700 ppm het oranje licht gaat branden en vanaf 800 pm het rode lichtje.
- Adviseer de scholen om elk uur even te luchten. In scholen met natuurlijke luchttoevoer moeten sowieso de ramen en roosters zo veel mogelijk worden geopend.
- Controleer de bedrijfstijden: zorg ervoor dat er continu enige ventilatie is in het gebouw (ook ‘s nachts) en stel systemen in op maximum ventileren overdag. Laat toiletafzuiging 24 uur per dag draaien. Pas de regelinstellingen van eventueel aanwezige CO2-gestuurde ventilatiesystemen aan, zodanig dat ook als maar de helft van de leerlingen aanwezig is, voluit wordt geventileerd.
- Verhelp storingen, waardoor ventilatie uitvalt, zo snel mogelijk.
Zodra de scholen weer in rustiger vaarwater komen kan weer worden geadviseerd over verbetering van de ventilatieprestaties en zo nodig intensivering van het onderhoud. Want dat de ventilatie in veel scholen voor verbetering vatbaar is, is geen onbekend probleem.
Legionellagevaar
Een ander aandachtspunt is legionellagevaar. Tappunten zijn mogelijk enkele weken niet gebruikt, waardoor de drinkwaterkwaliteit achteruit is gegaan en er zelfs een mogelijk legionellarisico is ontstaan. Ook kunnen de watersloten van onder andere wastafels en schrobputjes droog staan, waardoor een open verbinding met het riool ontstaat. Hierdoor kunnen bacteriën en virussen uit het riool zich in het gebouw verspreiden. Het advies aan de scholen is de tappunten goed te spoelen en watersloten te vullen met water, eventueel met een beetje slaolie bij watersloten waar nauwelijks water doorheen stroomt, om de verdamping te verminderen.
Een goede toilethygiëne helpt om overdracht van infecties te beperken. Dat beperkt zich niet alleen tot handenwassen (met zeep!) na toiletgebruik in de toiletruimte, maar ook het doorspoelen met gesloten toiletdeksels, indien aanwezig.
Vraagbaak voor leegstand en installaties
Gebouwbeheerders, installateurs of adviseurs die tegen praktijkproblemen aanlopen op genoemde gebieden, kunnen vragen stellen via: helpdesk@corona-techniek.nl. Een expertteam, bestaande uit specialisten van Techniek Nederland, VLA, TVVL, ISSO, bba binnenmilieu, Franchimon ICM, GGD, Arbo-techniek, TNO, Universiteit Gent, TU Eindhoven en VCCN, staat klaar om advies te geven.
Installateurs werken door maar zien toekomst zorgelijk in
Installateurs en technisch dienstverleners merken dat het protocol ‘Samen veilig doorwerken’ een positief effect heeft. Tegelijkertijd blijven de vooruitzichten voor de branche zorgelijk. Dat blijkt uit nieuw onderzoek van brancheorganisatie Techniek Nederland. Vergeleken met een maand geleden zijn de klanten van installateurs vaker bereid om werkzaamheden te laten uitvoeren. Toch verwacht driekwart van de respondenten dat de omzet in april en mei lager zal zijn dan een jaar geleden. Veel ondernemers in de technieksector verwachten dat ze een beroep zullen moeten doen op de NOW-regeling (werktijdverkorting).
Direct na het begin van de crisis legde Techniek Nederland haar leden een Corona Quick Scan voor. Uit dat onderzoek kwam een alarmerend beeld naar voren. De uitkomsten vormden voor de brancheorganisatie belangrijke informatie in de gesprekken met het kabinet. Ruim een maand later heeft Techniek Nederland het onderzoek herhaald. De Corona Quick Scan 2 laat zien dat in de branche grote zorgen zijn over de toekomst, maar ook voorzichtig optimisme.
Protocol ‘Samen veilig doorwerken’
In maart van dit jaar had 90% van de installateurs te maken met klanten die geen werkzaamheden wilden laten uitvoeren. De angst voor besmetting overheerste. De nieuwe quick scan laat zien dat nog maar 52% van de deelnemende bedrijven bij (een deel van) de klanten niet aan het werk kan. Blijkbaar hebben steeds meer klanten er vertrouwen in dat installateurs dankzij het protocol ‘Samen veilig doorwerken’ op een verantwoorde manier hun werk kunnen doen.
Omzetdaling
Over de omzetontwikkeling zijn de meeste installateurs pessimistisch. Van de bedrijven die aan het onderzoek deelnamen verwacht 75% een omzetdaling in april en mei, ten opzichte van dezelfde periode vorig jaar. Maar liefst 54% van de respondenten houdt rekening met een omzetverlies van meer dan 10%.
Werktijdverkorting en andere steunmaatregelen
De steunmaatregelen uit het noodpakket van de overheid blijken nodig voor de technieksector. Door de omzetdalingen verwacht 30% van de respondenten een beroep te moeten doen op de NOW-regeling (werktijdverkorting). Daarnaast denkt 41% van de respondenten een beroep te gaan doen op een andere beschikbare regeling. Het gaat dan om uitstel van belastingbetaling, het besluit bijstandverklaring zellfstandigen (Bbz) en/of de verruimde borgstelling midden- en kleinbedrijf (BMKB-regeling).
Gevolgen zichtbaar na de zomer
De Corona Quick Scan 2 laat de verwachting zien die installateurs hebben voor de maanden april en mei. Waarschijnlijk zullen de gevolgen van de coronacrisis voor de installatiebranche na de zomer aanzienlijk groter worden. Doekle Terpstra, voorzitter van Techniek Nederland: “Over een paar maanden zijn veel projecten afgerond. De vrees bestaat dat zakelijke opdrachtgevers daarna minder bereid zijn om te investeren. Bovendien daalt het consumentenvertrouwen. Die combinatie zal waarschijnlijk leiden tot minder werk.”
Minder flexibele én vaste banen
Ook de werkgelegenheid staat als gevolg van de coronacrisis onder druk. Ongeveer 30% van de installateurs verwacht in april en mei minder gebruik te maken van flexibele arbeidskrachten. Ook voor werknemers met vaste contracten zijn de vooruitzichten niet goed; zo’n 5% van de ondervraagde installateurs verwacht vaste werknemers te moeten ontslaan.
Leveringen blijven onzeker
De coronacrisis zorgt voor haperingen in de levering van materialen en apparatuur uit het buitenland. Dit kan leiden tot vertraging bij de uitvoering van projecten. 44% van de respondenten verwacht dat de levering van materialen in april en mei vertraging oploopt.
Optimisme voor de lange termijn
Ondanks de zorgelijke uitkomsten van de Corona Quick Scan 2 is Terpstra toch enigszins optimistisch voor de langere termijn. “Techniek Nederland heeft afspraken met de overheid gemaakt om werk naar voren te halen. Dat heeft een dempend effect op deze crisis. Bedrijven en industrie zouden dit goede voorbeeld moeten volgen. Bovendien is dit hét moment om woningen en gebouwen te verduurzamen. Zo komen we straks sterker uit deze crisis.”
Installatiebedrijven in Europa verwachten ruim een derde minder omzet dan begroot
Loodgieters- en installatiebedrijven in heel Europa maken zich zorgen over hun omzet en voorzien sombere tijden. Onderzoek van USP marketing consultancy laat zien dat ze in 2020 gemiddeld een 32% lagere omzet verwachten dan aanvankelijk is begroot. In het onderzoek, gebaseerd op het eerste kwartaal van dit jaar, werd ook al gevraagd naar de omzetverwachtingen als gevolg van COVID-19.
In het vierde kwartaal van 2019 waren er altijd nog meer installatiebedrijven met een groeiende omzet dan bedrijven met een dalende omzet in vergelijking met hetzelfde kwartaal in 2018. Wel waren de verwachtingen voor het eerste kwartaal van 2020 vrij gematigd, maar nog steeds positief.
Pessimistisch
Uit de feitelijke resultaten over het eerste kwartaal van 2020 blijkt echter dat in Nederland maar ook in Duitsland, Polen, en het Verenigd Koninkrijk inmiddels meer bedrijven een dalende omzet rapporteren dan een stijgende omzet. De verwachtingen voor het tweede kwartaal en voor 2020 zijn bovendien pessimistisch. Gemiddeld verwacht 6% van de installatiebedrijven dat hun omzet zal stijgen, tegenover 66% dat een daling verwacht. Britse installateurs zijn het meest negatief, aangezien 85% een omzetdaling verwacht voor het tweede kwartaal van 2020.
Ernstige gevolgen
De pandemie van COVID-19 zal naar verwachting ernstige gevolgen hebben, niet alleen voor het tweede kwartaal, maar voor de omzet in 2020 in het algemeen. Het overgrote deel van de installatiebedrijven in heel Europa (86%) verwacht dat de daadwerkelijke omzet in 2020 gemiddeld 32% lager zal zijn dan de aanvankelijk begrote omzet (zie afbeelding). Poolse en Britse installateurs voorspellen de grootste omzetdaling, respectievelijk 46% en 36%. Kleinere bedrijven (tot 5 voltijdse werknemers) zijn pessimistischer en verwachten dat het negatieve effect op hun omzet nog groter zal zijn.
Gekrompen orderportefeuilles
Sinds het vierde kwartaal van 2019 zijn de orderportefeuilles van de Europese installatiesector met gemiddeld 1,5 maand gekrompen. Installateurs in het Verenigd Koninkrijk (-2,8 maanden) en Frankrijk (-2,3 maanden) laten de grootste daling in hun orderboek zien. Een vergelijking tussen het eerste kwartaal van 2019 en dat van 2020 laat zien dat Europese installatiebedrijven gemiddeld 1,1 maanden minder aan orders boeken dan een jaar geleden. Nederlandse en Poolse bedrijven kunnen hun huidige personeel het langst laten werken - ongeveer 6 maanden. In Duitsland, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk liggen de orderboekingen tussen 3,4 en 3,6 maanden.
Negatief sentiment
Het sentiment van installateurs is negatief, maar de realiteit is misschien minder somber dan ze hadden verwacht, concludeert het onderzoeksbureau. Opgemerkt wordt dat dit onderzoek werd uitgevoerd in de tijd dat veel landen aan het begin van hun sluitingsperiode stonden. Daarom is het negatieve sentiment onder installateurs logisch en kunnen de verwachtingen die ze tijdens de enquête hadden de komende periode veranderen, wanneer sommige landen hun veiligheidsmaatregelen gaan versoepelen.
Laat-cyclisch
De bouwsector zelf is laat-cyclisch; dit betekent dat de bouw- en installatiebedrijven de impact van de corona-crisis later zullen voelen dan de andere spelers op de markt. Hoewel de impact van COVID-19 op de bouwsector onvermijdelijk zal zijn, zal regelmatig gecontroleerd en gemeten moeten worden of de omzetdaling en het werk voor loodgieters en HVAC-installateurs aanzienlijk is. USP marketing consultancy denkt nog steeds dat de vraag naar duurzaamheid, energie-efficiëntie en de verschuiving naar fossielvrije installaties een van de belangrijkste drijfveren voor de sector zullen zijn.
“Gezond boerenverstand”
Wie had deze situatie durven voorspellen! Zijn we naïef geweest? Hebben we gedacht: “met alle Chinezen maar niet met den dezen”? Ik denk persoonlijk van wel.
Meer zelfs: Deze crisis heeft me doen inzien dat we de natuur te ver uitgedaagd hebben, teveel de limieten opgezocht hebben van ons eigen kunnen… Om de economische schade in te perken is het uiteraard van essentieel belang dat iedereen zo snel mogelijk – en op een veilige manier – terug aan het werk gaat. Daar bestaat geen twijfel over. Maar om dat te kunnen volhouden moet ieder van ons gezond zijn, in form zijn en dus fysiek en mentaal sterk zijn. Volgens mij is het dan ook hoog tijd om eindelijk eens te kijken naar het grotere geheel.
“Never waste a good crisis”
Enkel focussen op ‘de geleden schade op zo kort mogelijke termijn willen inhalen’, zonder uit te zoomen en te analyseren welke structurele veranderingen nodig zijn in een post corona tijdperk, zou volgens mij een gemiste kans zijn. Dit is het uitgelezen moment om stil te staan bij wat er in het verleden verkeerd gelopen is en wat daarvan de oorzaken waren. Kwestie dat we in de toekomst kunnen voorkomen, eerder dan te moeten genezen.
Als ik terug kijk naar mijn kindertijd, hadden wij een bal, een fiets en het verlangen om buiten te spelen.
We moeten wat mij betreft op zoek naar een nieuwe balans voor de toekomst. Eentje die het midden houdt tussen het artificiële en het natuurlijke, tussen opnieuw het maximale halen uit onze productie enerzijds, en de fysieke en mentale gezondheid op peil houden van de mensen die daarvoor instaan anderzijds.
Dichter bij de natuur
En dat is waar we ons bij Renson al van lang voor deze crisis van bewust waren. Door de natuurelementen (zon, licht, lucht) slim in te zetten brengen we de natuur opnieuw dichter bij de mens. Mensen moeten gezond kunnen leven en wonen willen ze maximaal kunnen bijdragen om onze economie te doen heropleven. Mensen moeten zich in de beste omstandigheden kunnen ontspannen, kunnen sporten, gezonde voeding tot zich nemen, goed recupereren (gezonde nachtrust), optimaal kunnen genieten van wat de natuur te bieden heeft, willen ze de nodige energie kunnen op doen. Of zoals de baseline van Renson het zegt: ‘Creating Healthy Spaces’.
We moeten volgens mij opnieuw meer ‘buitenmens’ worden, en er opletten dat we niet enkel nog voor de laptop, tv of smartphone hangen. Zeker als je weet hoe buitenleven een positieve invloed kan hebben op onze ontwikkeling, herstel en ons welbehagen. Met de natuur als bondgenoot houden we ieders fysieke en mentale gezondheid op peil.
Deze ongeziene crisis daagt ons uit om concreet stil te staan bij hoe we in de toekomst anders te werk moeten gaan. Denk aan telewerk en flexibel werken dat kan bijdragen tot een oplossing voor de ellenlange files. Denk aan het groeiende belang van lokaal kopen en lokaal produceren. Er moet een transitie komen naar een duurzame economie met meer aandacht voor gezondheid en natuur. “Health is wealth”
Laat binnen en buiten in elkaar overlopen. Laat de natuur terug toe in de stad. We moeten uit deze crisis leren om sterker te staan voor de toekomst. En als ik daarbij één raad mag geven: dan is het vooral om vooruit te blijven kijken. Wij zijn bijvoorbeeld een bedrijf dat innovatie hoog in het vaandel draagt, wel… daar blijven we op inzetten, zowel op het vlak van R&D, IT als marketing. Met één duidelijk doel voor ogen: om ons te blijven onderscheiden, ook als dit alles voorbij is.
Een duurzame economie gedreven door innovatie en met oog voor de gezondheid van iedereen: daar ligt de sleutel van het succes om onze economie er na een crisis als deze weer helemaal boven op te helpen. Als we allemaal samen ons ‘gezond boerenverstand’ gebruiken lukt ons dat zonder twijfel!
Ik wens iedereen alvast veel sterkte, … goede moed en hou het gezond!
Paul Renson, CEO Renson
Corona Quick Scan 2 nu online
Techniek Nederland heeft de Corona Quick Scan 2 online gezet. Een maand geleden verscheen de eerste quick scan. Met de informatie die deze scan opleverde, kon de brancheorganisatie de stem van haar leden in Den Haag nog beter laten horen. Invullen van de lijst kan nog tot en met aanstaande zondag.
Premier Rutte vertelde gisteravond dat de economie nog gedeeltelijk op slot blijft tot 20 mei. Dat heeft mogelijk ook gevolgen voor uw bedrijf. Wat zijn uw verwachtingen? Hoe ontwikkelt uw omzet zich? Verwacht u een beroep te doen op steunmaatregelen van de overheid?
Door het invullen van de Corona Quick Scan 2 helpt u mee om opnieuw een goed beeld te schetsen van de stand van zaken in de branche. Het invullen kost maar een paar minuten.
Er is een sprankje hoop
Waar Nederland met een intelligente lockdown uit de coronacrisis hoopt te komen, heeft men aan de andere kant van ons koninkrijk gekozen voor een strenger pakket aan maatregelen. In Aruba geldt een ‘Shelter in Place’, lijkend op een algehele lockdown. Het gevolg was dat de bouwsector in eerste instantie compleet plat lag en de Nederlandse installateur Berry Gerrissen-López plotseling zonder werk zat. Daar is nu verandering in gekomen. Mede dankzij, naar alle waarschijnlijkheid, lobbywerk van Techniek Nederland.
Berry was in Nederland bij verschillende installatiebedrijven, waaronder Breman, werkzaam voordat hij in 2019 verkaste naar Aruba. De 44-jarige installateur opende in februari van dit jaar zijn eigen bedrijf op het eiland: Plumber Aruba. Al snel had hij een kleine klantenkring opgebouwd, de toekomst zag er rooskleurig uit. Maar toen gooide de coronacrisis roet in het eten.
Shelter in Place
“De lokale regering koos eind maart voor een Shelter in Place, lijkend op een algehele lockdown", vertelt Berry vanuit Aruba. "Het betekent in de praktijk dat je tussen 6.00 en 21.00 uur alleen de straat op mag als je in een vitale sector werkzaam bent, bepaalde essentiële zaken moet regelen, zoals boodschappen doen of om te sporten. En tussen 21.00 en 6.00 uur mag niemand de straat op. Als je de regels overtreedt, kan je rekenen op een forse boete.”
Bouwsector
De bouw werd niet tot de vitale sectoren gerekend. De situatie voor de installatiebranche was onduidelijk. Berry zat noodgedwongen enige weken thuis. Ondertussen probeerde hij via een ontheffingsaanvraag weer groen licht te krijgen om zijn werkzaamheden te kunnen hervatten. “Ook wij oefenen een vitaal beroep uit. Er doen zich nu situaties voor die ook als acute nood kunnen worden gekenmerkt. Denk maar aan leidingen die stuk gaan, waardoor gezinnen zonder water zitten of wc’s die niet functioneren, wat ook gezondheidsrisico’s met zich kan meebrengen. Dat is natuurlijk rampzalig”, tekende Installatienet al eerder op uit zijn mond.
Techniek Nederland in actie
Toen Techniek Nederland via Installatienet hoorde over de lokale situatie, kwam Vakspecialist Sanitaire Technieken Eric van der Blom direct in actie. Mede dankzij zijn inspanningen heeft de brancheorganisatie, die immers voor de belangen van installateurs in het hele koninkrijk staat, een brief verzonden naar Rino Hermans, directeur van het Bureau Rampenbestrijding van Aruba. In deze brief van 15 maart is onder andere gewezen op het belang van de installatiebranche voor het goed functioneren van de Arubaanse samenleving.
Weer aan het werk
Begin vorige week vernam Berry dat hij weer aan het werk kon. Hij is uiteraard erg content met deze beslissing. “Ik mag hopen dat de brief van Techniek Nederland heeft bijgedragen aan het besluitvormingsproces van de Stuurgroep van de Arubaanse overheid om de werkvoorwaarden voor de installatiebranche te versoepelen. Mijn werkzaamheden blijven, helaas, wel beperkt tot spoedjes en renovatiewerkzaamheden. De nieuwbouw ligt voorlopig nog stil, maar de Stuurgroep is dit momenteel aan het evalueren.”
Klussen
Inmiddels heeft Berry al een lekkage verholpen in een badkamer. “Bij de rozetten was er niet gekit, zodat het douchewater de muur in kon lopen. Ik heb dit verholpen met een kitlaag. Daarnaast vroeg een verpleegkundige of ik een buitendouche kan installeren bij haar woning. Op die manier kan ze zich eerst douchen voordat ze de woning binnengaat. De offerte is al goedgekeurd, ik kan nu de werkzaamheden gaan inplannen. Tot slot heb ik bij een aannemer waar ik vaker mee werk een offerte ingediend voor de aanleg van drie badkamers in een groot vrijstaand huis. Ik ben nu in afwachting van de goedkeuring.”
Van ventilatoren naar mondkapjes
Corona laat grenzen vervangen. Fabrikanten die bekend staan om hun warmtepompen, buizen, ventilatoren of cleanroom producten, schieten nu de particuliere en zorgsector te hulp. Een greep uit de voorbeelden die wij de afgelopen tijd de revue zagen passeren.
Vorig jaar rond deze tijd liepen we nog rond op de ISH China in Beijing. Tijdens ons verblijf legden we ook de nodige zakelijke contacten. Onder andere met Tim Chow, van Nulite Energy. Deze Chinese fabrikant is een specialist op het gebied van warmtepompen. Chow verraste ons recentelijk per mail met het aanbod om te bemiddelen voor thermometers en mondkapjes.
3D-printing
En zo zijn er nog meer voorbeelden te noemen. Ziehl-Abegg, bij ons vooral bekend als ventilatorenspecialist, liet ons recentelijk weten ook gezichtsschermen te hebben geproduceerd. De fabrikant maakt al sinds 2010 gebruik van 3D-printing technologie. De twee printers in het Künzelsau InVent Development Centre zijn recentelijk ingezet om gezichtsschermen te maken voor zorgpersoneel. En met succes, het Hohenlohe-districtsbestuur in Duitsland heeft de gift dankbaar in ontvangst genomen. De gezichtsschermen zijn gedistribueerd onder het zorgpersoneel ter plaatse.
Gezichtsschermers
Kijken we in eigen land, dan konden we deze week lezen dat buizenfabrikant Wavin op zijn vestiging in Hardenberg een productielijn heeft ingeruimd om kunststof gezichtsschermen te maken voor zorginstellingen. Wavin, dat nooit eerder voor de zorg produceerde, zegt in Hardenberg 10.000 van die schermen per dag te kunnen maken. De eerste 50.000 worden per direct gedoneerd aan de ziekenhuizen, zoals het UMCG (Groningen) en het Isala (Zwolle). Daarna worden ze tegen kostprijs aangeboden aan andere zorginstellingen.
IC-units
Tot slot maakten Interflow en Gortemaker Algra Feenstra architects kenbaar een concept te hebben ontwikkeld voor tijdelijke IC-units. De unit biedt plaats aan tien IC-bedden met alle noodzakelijke faciliterende functies. De volledige IC-unit wordt opgebouwd uit prefab wandelementen met standaardmaten. Dit is nodig om snel en tegen lage kosten te kunnen bouwen. Verder zijn de prefab elementen grotendeels zelfdragend en is er weinig extra constructie nodig. Voor een veilige en schone omgeving krijgt de IC-unit een eigen luchtbehandeling.
Afbeelding: Gezichtsscherm door Ziehl-Abegg geproduceerd