De luchtroute

Het wordt steeds aannemelijker dat het coronavirus zich ook via de lucht verspreidt in binnenruimtes. Nader onderzoek hiernaar is noodzakelijk, maar kost tijd. Toch is het nu al van belang hier rekening mee te houden, stellen Marius Klerk en Elyane Khoury. Zij geven praktische tips aan de installateur.

Aan de hand van de, verkorte, uitleg van Erin Bromage, Professor in de Biologie (gespecialiseerd in immunologie) aan de Universiteit of Massachusetts Dartmoud wordt een goed beeld verkregen hoe de verspreiding van een virus zich voltrekt en in welke situatie.

Uitstoot

Om geïnfecteerd te raken dien je te worden blootgesteld aan een besmettelijke dosis van het virus. Gebaseerd op infectieuze dosisstudies met andere coronavirussen, lijkt het erop dat slechts een kleine dosis nodig is om de infectie te laten ontstaan. De exacte hoeveelheid is nog niet bekend, maar wordt onderzocht. Wel bekend is dat het aantal virusdeeltjes in deze dosis wordt bepaald door de wijze waarop ze worden uitgestoten. We hebben het dan over ademhalen, hoesten, niesen, of praten.

Infectie

Sommige experts schatten dat er slechts 1000 x COVID-19-infectieuze virale deeltjes nodig zijn. Dit moet nog experimenteel worden bepaald, maar we kunnen het aantal gebruiken om helder te krijgen hoe een infectie kan optreden. Het aantal deeltjes hoeft niet in één keer te worden geïnhaleerd, mensen kunnen het ook via meerdere ademhalingen binnenkrijgen. Daarmee speelt ook de factor tijd een belangrijke rol. Hoe langer je je in de buurt van een geïnfecteerd persoon bevindt of in een ruimte waar het virus aanwezig is, des te groter de kans op een besmetting.

Virusdeeltjes

Als een persoon geïnfecteerd is, kunnen de druppels in een enkele hoest- of niesbui wel 200.000.000 (tweehonderd miljoen) virusdeeltjes bevatten die allemaal in de directe omgeving kunnen worden verspreid. De kleinere deeltjes blijven zweven in de lucht en kunnen afhankelijk van de luchtverplaatsing een grotere afstand overbruggen. Als de uitstoot van de deeltjes over een langere periode plaatsvindt, zal er in de lucht een hogere dosis rondzweven.

Thuisblijven

Dit is ook waarom het van cruciaal belang is voor mensen die klachten hebben om thuis te blijven. Door niesen en hoesten worden immers vrij gemakkelijk mensen in een ruimte geïnfecteerd. Extra tricky in deze context is het feit dat een groot deel van de huidige besmettingen is veroorzaakt door mensen die asymptomatisch zijn. Dus mensen die niet de symptomen hebben, maar wel drager zijn van het virus en dit ook kunnen verspreiden.

Besmetting binnen

Door te ventileren voorzien we ruimtes van verse lucht. Helaas is de ventilatie in veel gevallen onder de maat. Dat is te merken aan een muffe lucht, geurtjes en gebruikers die slaperig worden, omdat ze onvoldoende zuurstof binnenkrijgen. Daarnaast wordt er in veel situaties gebruik gemaakt van recirculatielucht om de warmte niet zomaar te laten verdwijnen naar buiten. Indien er in dit soort ruimtes een bron is voor het verspreiden van het coronavirus, zal de ruimte langzaam maar zeker worden opgevuld met schadelijke deeltjes. Met als gevolg dat mensen in deze ruimte besmet kunnen raken. Daarom wordt geadviseerd om niet met recirculatielucht te werken indien mogelijk.

Doorspoeling ruimte

De meeste ventilatiesystemen zijn zo uitgelegd, dat er wordt gezorgd voor vermenging van de lucht in de ruimtes. Dit geeft een gelijkmatige temperatuur ter plekke. Helaas zorgt het niet voor een optimale doorspoeling, zodat de schadelijke deeltjes uit de ruimte worden verwijderd.

Meer ventileren

Door meer te ventileren met verse lucht tot 60 m3/uur per persoon of indien dit niet haalbaar is door het ventilatiesysteem op de maximale stand te zetten, zal de lucht in de ruimte worden verdund. Oftewel: de hoeveelheid verse lucht stijgt, waarmee wordt voorkomen dat het aantal besmette deeltjes in de ruimte toeneemt. Hiermee wordt het risico van overdracht van het virus geminimaliseerd, precies zoals dat ook gebeurt in de buitenlucht.

Spuien

Mocht er onvoldoende ventilatiecapaciteit voorhanden zijn, dan is het raadzaam om ramen tegen elkaar open te zetten. Mocht ook dit niet mogelijk zijn, dan kan ervoor gekozen worden om de lucht te filteren.

Filteren

Er zijn situaties waarbij extra ventileren op ruimteniveau niet mogelijk is. In dergelijke gevallen is het raadzaam om een stand alone filtersysteem te plaatsen, waarmee de lucht in de ruimte gezuiverd kan worden. Hierbij is het van belang dat geïnfecteerde deeltjes afgevangen worden en/of onschadelijk worden gemaakt.

Combinaties

De aangewezen mogelijkheden hiervoor zijn een combinatie van UV-C belichting en HEPA-filtering of een gesloten ionisatiesysteem met opvang collectoren, zoals bij de ASPRA technologie het geval is. Door het toepassen van één van deze twee opties worden de virussen gedeactiveerd (lucht gedesinfecteerd) en de overige aerosolen/deeltjes (dragers van het virus) afgevangen. Deze technieken zijn zowel van toepassing voor de ventilatielucht als voor de lucht in de ruimte zelf. De filtersystemen zijn al beschikbaar op de markt, maar het is wel belangrijk dat men zich goed laat adviseren over de juiste toepassing.

Advies aan installateur

Zorg eerst dat je een goed beeld hebt van de locatie en de ruimte-indeling. Stem vervolgens de ventilatievoud af op 60 m3/uur per persoon of als dat niet mogelijk is, laat dan het systeem meervoudig ventileren per ruimte. Let op: gebruik geen recirculatielucht. Is het niet mogelijk om het gewenste ventilatieniveau te halen, kies dan voor filtering. Tot slot: stel geen regeltijden in, maar laat het ventilatiesysteem continu draaien.

Conclusie

Indien we kantoren, scholen, restaurants en andere werkplekken waar meerdere mensen samen komen weer willen gaan gebruiken, is gepaste afstand alleen niet voldoende. Het is daarnaast noodzakelijk om ook een gezond binnenklimaat met verse en schone lucht te creëren 

Hoogleraar Philomena Bluyssen verricht op moment van schrijven in een consortium met Christophe Hermans van NLR, Rob Hagmeijer van Universiteit Twente, Atze Boerstra van bba binnenmilieu en Paul Scheepers van Radboudumc, onderzoek naar de verspreiding van microscopisch kleine druppels, zogenoemde aerosolen, via de lucht in binnenruimtes. Met een opstelling in de Experience room van het SenseLab aan de TU Delft wordt de verspreiding van aerosolen zichtbaar gemaakt onder verschillende ventilatiecondities.
Meer hierover via: https://www.tudelft.nl/bk/onderzoek/projecten/verspreiding-van-corona-virus-in-de-binnenlucht/.