Duurzaamheid gaat veel verder dan de energierekening

Gemiddelde leestijd voor dit bericht is 372 seconden

Er is genoeg gepraat over duurzaamheid en energiebesparing, vinden veel professionals. Als Nederland de klimaatdoelstellingen van 2020 wil halen, is het hoog tijd voor actie. Drie bedrijven die exposeren op de BouwBeurs, Gevel en Renovatie & Transformatie laten zien hoe ze dat doen.

“We praten veel en doen weinig.” Hannie Stappers van Rockwool (exposant op de BouwBeurs) windt er geen doekjes om. “De grootste winst is te behalen in bestaande bouw maar nu wordt minder dan 1 procent duurzaam gerenoveerd”, zegt ze. “Om straks aan de klimaatdoelstellingen te kunnen voldoen, moet dat 3 procent zijn. Een verdrievoudiging dus. We moeten stoppen met praten en iets gaan dóen. Er moet een roadmap komen, een kompas voor renovatieaanpak. De overheid zou een analyse van de gebouwenvoorraad moeten maken en er moet een centrale regisseur komen. Wáar gaan we starten, hoe gaan we het invullen, durf er een termijn op te plakken.”

Volgens Stappers gaat duurzaamheid allang niet meer om de energierekening alleen, maar heeft energetische renovatie vooral ook sociale impact. “Huizen met de laagste woonlasten in de huursector hebben vaak niet alleen de hoogste energierekening, maar hier is ook veel geluidsoverlast en slechte brandveiligheid. Dat betekent weinig comfort en een gevaar voor de gezondheid. Onderzoek van Rockwool toont aan dat dit Nederland 3,5 miljard euro kost aan maatschappelijke kosten. We moeten niet alleen focussen op energiezuinigheid maar ook op maatschappelijke gevolgen. Mensen in een gezonde leefomgeving hebben minder stress, gaan gezonder naar hun werk en presteren beter. Daarom moeten we kwalitatief renoveren.”

Stappers noemt als voorbeeld de renovatie van de 5e Montessorischool in Amsterdam. Uitgangspunt van het schoolbestuur was een lagere energierekening, maar omdat het gebouw uit 1931 er na de renovatie andere functies bij zou krijgen, koos architect Hans Kuiper (architectenbureau Van Stigt) voor isolatie van Rockwool, dat niet alleen duurzaam is maar ook geluidwerend en brandveilig. “De gangen moesten getransformeerd van gehorige tochtgaten naar huiswerkcorners. Die vereisen comfort en goede akoestiek.” Dat de renovatie goed gelukt is, daar is iedereen het over eens. Het schoolbestuur zag de stookkosten met 27 procent dalen en de scholieren maken graag gebruik van de studiehoekjes. Architect Kuiper is ook tevreden: “We hebben een product kunnen gebruiken waarvan de grondstoffen oneindig aanwezig zijn en dat 100 procent te recyclen is.”

“Het bouwbesluit zou eigenlijk comfortbesluit moeten heten”, vindt Stappers. “Het gaat erom dat de consument zich prettig voelt in een gebouw. Dat vergt een bewuste kennis van materialen.”

Hoewel de focus bij de klimaatdoelstellingen zich nu vooral op de woningbouw richt, denkt Stappers dat veel meer winst te behalen is in de industrie. “Onze thermische isolatie voor de industrie geeft een energiereductie die gelijkstaat aan het verbruik van tien miljoen huishoudens, terwijl de terugverdientijd minder dan een jaar is. Dat scheelt veel energie, maar zorgt ook voor minder herrie in bijvoorbeeld fabriekshallen en vermindert het risico op uitbreken van legionella in ziekenhuizen. Ook weer voordelen met grote sociale impact.”

“We kunnen natuurlijk eindeloos blijven praten over de klimaatdoelstellingen”, zegt ook Sander van der Wel van Energy2020 (exposant op Transformatie & Renovatie). “Wij doen het anders. We zijn begonnen met een fabriek. Daar produceren we duurzame en energiezuinige prefab bouwelementen die werken als lego. De ruwbouw staat in enkele dagen, inclusief alle elektra, isolatie- en warmte-installaties. Doordat we alles in de fabriek maken, in een geconditioneerde omgeving, zijn we in staat de beloofde energieprestaties ook daadwerkelijk te halen.”

Duurzaamheid is in de markt nodeloos duur en ingewikkeld, vindt voormalig architect Van der Wel. “Dat hoeft helemaal niet. Met eenvoudige keuzes kun je niet alleen iets moois neerzetten maar het ook energetisch goed maken. Een gebouw een kwartslag draaien bijvoorbeeld, kan zo maar 20 procent energie besparen. Er wordt vaak niet genoeg over nagedacht.”

Volgens Van der Wel moet er een omslag in mentaliteit komen. “De woningmarkt is uitgekleed en kostengedreven. De economische omstandigheden werken natuurlijk niet mee maar we moeten veel innovatiever aan de slag. Dat hoeft niet duurder te zijn, veel duurzame oplossingen verdienen zich snel terug.”

Energy2020 maakt niet alleen dak-, gevel-, en vloerdelen voor de nieuwbouw maar richt zich sinds juni ook op de renovatiemarkt. “Daar ligt de grootste uitdaging”, weet Van der Wel. Zijn bedrijf heeft in samenwerking met een aantal andere partijen Renolution ontwikkeld, een methode om woningen goed, snel en kostenefficiënt energieneutraal te maken. “Begin 2015 starten we een pilot. We willen het beter doen dan de ‘Stroomversnelling’, het renovatie-initiatief van de overheid. Dat is succesvol, maar het gaat langzaam. Wil je de klimaatdoelstellingen halen, dan moet het sneller. De politiek helpt, maar soms staat het beleid juist haaks op deze doelstellingen. Waarom hebben wij bijvoorbeeld geen minister van duurzaamheid? Duurzaamheid gaat over samenwerking in de hele keten en bewustwording. Wat ben je bereid te doen en te laten. Die mindset, daar moeten we naartoe.”

Bij Mosa (exposant op Gevel en Renovatie & Transformatie) is die mentaliteit er al lang. De tegelfabrikant heeft in haar streven naar duurzaamheid gekozen voor Cradle to Cradle: het ‘afval is voedsel’-principe ofwel onbeperkt hergebruik van grondstoffen. Mosa is de enige tegelfabrikant ter wereld met het Zilver certificaat van Cradle to Cradle voor de complete collectie wand- en vloertegels. Half november ontving het bedrijf de Innovation Award van het Cradle to Cradle Instituut in de Verenigde Staten.

Om zo ver te komen, hebben er grote veranderingen plaatsgevonden bij het Maastrichtse bedrijf. “We moeten voldoen aan vijf criteria,” legt duurzaamheidsmanager Dorien van der Weele uit. “Namelijk op het gebied van grondstoffen, recyclingpotentieel, energiegebruik, waterbeheer en arbeidsomstandigheden. Dat heeft geleid tot ingrijpende aanpassingen in onze processen en receptuur. Onze tegels moesten vrij worden van giftige stoffen zonder concessies te doen aan kwaliteit en ontwerp.” Door uitsluitend natuurlijke grondstoffen te gebruiken, zijn de tegels recyclebaar en bevatten ze bovendien gerecycled materiaal, onder andere afkomstig uit de steenindustrie.

“Het derde criterium, energiegebruik, is lastig”, bekent Van der Weele. “De tegels worden bij 1200 °C gebakken. Dat lukt qua ruimte niet met zonnepanelen. Wij zoeken naar een alternatieve energiebron, maar gebruiken vooralsnog aardgas. Wel hebben we door onze fabrieken en processen volledig te vernieuwen de CO2- en fijnstof-uitstoot drastisch kunnen reduceren. Onze koelwaterkringloop is volledig gesloten en ons doel is over een paar jaar geen afvalwater meer op het riool te lozen.” De laatste voorwaarde voor Mosa’s certificering betreft sociale omstandigheden, niet alleen voor de fabrikant zelf, maar ook voor al haar toeleveranciers. “We voldoen ruimschoots aan regels voor goede arbeidsomstandigheden. Daarnaast komen onze grondstoffen uit regionale groeves en produceren we dichtbij onze afzetmarkt.”

De aanpak van Mosa kost veel inspanningen, maar duurzaamheid moet niet verward worden met ‘duur’, zegt Van der Weele. “Onze tegels zijn niet duurder geworden”, benadrukt ze. “De duurzaamheidsdiscussie gaat nu vooral over besparen, maar de sleutel is innoveren. Je moet continu slimmere processen bedenken en verbeteren. Kijk naar onze keramisch gevels. Door tegels op aluminium en roestvrijstalen regels te plaatsen, kunnen ze er weer makkelijk af om hergebruikt te worden. Het hoeven geen grote innovaties te zijn, het gaat stap voor stap.”

Van 9 tot en met 13 februari 2015 vindt de eerste editie van de Week van de Bouw plaats. Dat betekent dat alle schakels van bouw en vastgoed op één locatie te vinden zijn. De Week is een combinatie van vakbeurzen, Gala van de Nederlandse Bouw met de uitreiking van de Nederlandse Bouwprijzen, netwerkbijeenkomsten, award uitreikingen, debatten en congressen. Elke doelgroep binnen bouw en vastgoed krijgt hiermee zijn eigen gespecialiseerde evenement.

Voor meer informatie: www.weekvandebouw.nl; www.bouwbeurs.nl; www.renovatiebeurs.nl; www.gevel-online.nl; www.materialxperience.nl