Tijdens de afgelopen VSK was er een vacaturemuur te zien met openstaande functies in de installatiebranche. Gezien het schreeuwende gebrek aan vakmensen was het er logischerwijze niet erg druk. Dat tekort aan monteurs leidt soms tot originele oplossingen. Zoals een leverancier die een ‘Doe-het-zelf installatie’ aanbiedt. Maar is dat werkbaar?

Op https://www.aircozonderstek.nl/product/nefit-bosch-compress-5800i-aw-7-or-s-buitenunit/ biedt een leverancier een ‘Doe-het-zelf installatie’ aan met in bedrijf name door deze leverancier (op afstand via videoverbinding of op locatie). We waren erg benieuwd hoe Bosch zelf, de branchevereniging, installateurs en andere fabrikanten aankeken tegen deze oplossing. In de apriluitgave van praktijkblad InstallateursZaken de reacties in een uitgebreid artikel. Hier alvast een voorproefje.

Erkend vakman
Allereerst uiteraard de reactie van Bosch zelf, bij monde van Jan Bosch, Marketingmanager. “Ik kende deze partij niet, dus ik heb navraag gedaan bij mijn salescollega’s. Zij waren ook niet bekend met dit fenomeen. We zullen dit verder onderzoeken. Ik zie dat ze deze ‘self service’ voor meerdere merken aanbieden. Hoe dat specifiek in deze case in zijn werk gaat, is (nog) niet bekend, maar in het algemeen is het zo dat we altijd uitgaan van installatie van de warmtepomp door een erkend installateur. Al is het alleen maar met het oog op de garantievoorwaarden en aftersales services.”

Leken
“Als producent zijn wij aansprakelijk voor ons product, maar de prestaties van een warmtepomp zijn sterk afhankelijk van de wijze waarop hij wordt toegepast in en afgestemd op de (bestaande) cv-installatie. Ik denk dat geen enkele producent voorstander is van een ontwikkeling waarbij dit wordt overgelaten aan niet-deskundige personen (…). Persoonlijk denk ik dat je enerzijds overregulering in de branche moet proberen te voorkomen, maar dat het anderzijds geen overbodige luxe is om installatie door een erkend installatiebedrijf ook voor warmtepompen verplicht te stellen. In die zin lijkt het mij goed dat hier meer aandacht voor komt.”

Techniek Nederland
Ook Techniek Nederland staat niet te juichen over deze werkwijze, laat voorlichter Dick Reijman weten. “Het installeren van warmtepompen is technisch vakwerk. Kwaliteit en veiligheid zijn daarbij het uitgangspunt. Installeren van warmtepompen moet daarom gebeuren door een erkende installateur, niet door iemand zonder vaktechnische opleiding en ervaring. Ook wanneer iemand zonder vaktechnische achtergrond bij het plaatsen van een systeem ‘op afstand’ wordt begeleid, raadt Techniek Nederland dit ten zeerste af.”

En de installateur
Ook die is niet te spreken over deze praktijk, zo blijkt uit de reactie van Erik ter Harmsel, directeur van Ter Harmsel Sanitair & Installatietechniek. “Dit is een vervelende kwestie, als installateur sta ik hier niet achter. Ik ben bang, dat als er klachten komen, de lokale installateur dit kan gaan oplossen. Maar ik vrees dat zo lang er online warmtepompen en cv-ketels gekocht kunnen worden, dit probleem blijft bestaan. De leveranciers zouden dit eigenlijk alleen aan gecertificeerde bedrijven mogen kunnen aanbieden.”

De Bosch Home Comfort Groep realiseerde in het boekjaar 2023 een omzet van 5 miljard euro. Dit is een nominale groei van 11 procent ten opzichte van het voorgaande jaar. En een valuta-gecorrigeerde groei van ongeveer 14 procent. De groei werd gedreven door warmtepompen en hybride warmtepompsystemen: In Duitsland steeg de verkoop van warmtepompen met 84 procent, terwijl de verkoop van hybride warmtepompsystemen steeg met 46 procent. De groei in beide segmenten overtrof daarmee de marktgroei van 51 en 12 procent.

De Bosch Home Comfort Groep breidde ook zijn marktpositie in efficiënte ketels die later kunnen worden aangevuld met een warmtepomp om zo kunnen worden aangevuld met een warmtepomp om een hybride systeem te vormen. "Deze cijfers onderstrepen de leidende positie van de Bosch Home Comfort Groep op het gebied van duurzame verwarmingsoplossingen en het groeiende belang van warmtepomp technologie voor de hele Europese markt," zegt Jan Brockmann, CEO van de Bosch Home Comfort Groep. "Vorig jaar opereerden we al in een volatiele marktomgeving. Hoge rentetarieven en een zwakke nieuwbouw hebben ook invloed op de verwarmingsmarkt", legt Brockmann uit.

Stabilisatie
Het Europese beeld is gemengd: Terwijl markten met duidelijk gedefinieerde plannen, zoals Nederland, een aanzienlijke groei hebben gezien in warmtepompen en hybride systemen, hebben andere markten een daling gezien. De Bosch Home Comfort Groep verwacht echter dat de vraag zich zal stabiliseren en dat de groei op middellange termijn zal normaliseren.

Vastberaden
Vergeleken met 2022 heeft het bedrijf zijn uitgaven voor onderzoek en ontwikkeling met 19 procent verhoogd tot 256 miljoen euro. Met ongeveer 14.600 medewerkers was het aantal medewerkers iets hoger dan het voorgaande jaar. "We kijken terug op een succesvol financieel jaar, dat werd beïnvloed door politieke beslissingen. Eén ding is zeker: zonder warmtepompen en hybride warmtepompsystemen zal het niet mogelijk zijn om een CO2-neutrale gebouwde omgeving te realiseren. Daarom zijn we vastberaden ons elektrificatiebeleid voort te zetten," voegt Brockmann toe.

Voorzichtig optimistisch
De Bosch Home Comfort Group verwacht dat de Duitse markt een trage start zal kennen in de eerste helft van 2024. Het feit dat de subsidievoorwaarden vorig jaar lange tijd onduidelijk bleven, leidde tot onzekerheid bij consumenten en tot een daling van het aantal aanvragen voor warmtepompsubsidies. "De subsidievoorwaarden zijn nu duidelijk voor consumenten. We zijn voorzichtig optimistisch dat de binnenlandse vraag naar warmtepompen en hybride warmtepompen in Duitsland weer zal toenemen vanaf medio 2024," legt Jan Brockmann uit. Om klimaatneutraliteit te bereiken in de Duitse bouwsector moeten warmtepompen en hybride warmtepompen betaalbaar zijn voor huishoudens wat betreft aanschaf- en exploitatiekosten. "We zijn nog steeds van mening dat het Gebäudeenergiegesetz (Gebouwenergiewet) moet worden uitgebreid met aanvullende oplossingsmogelijkheden zoals ventilatiesystemen met warmteterugwinning," voegt Brockmann toe. "Hoe dan ook, is het nu een goed moment om gebruik te maken van het aantrekkelijke subsidieprogramma en te kiezen voor een warmtepomp of hybride warmtepomp."

Nieuwe productielocatie
De Bosch Home Comfort Group is voorbereid op de opschaling van warmtepompen

Met de volledige effecten van de Gebäudeenergiegesetz vanaf 2026/2028 voorspelt het bedrijf een duurzame impuls voor elektrificatie op de verwarmingsmarkt. De Bosch Home Comfort Group investeert tot 2030 meer dan één miljard euro in haar Europese ontwikkelings- en productienetwerk voor warmtepompen om de noodzakelijke capaciteit te bieden. Een groot deel van deze investering, ongeveer 255 miljoen euro, zal worden besteed aan de bouw van een nieuwe productielocatie voor warmtepompen in Dobromierz in Polen tot eind 2027. 100 miljoen euro zal worden geïnvesteerd in de uitbreiding van de productielocatie in Aveiro, Portugal tot 2026. In Wernau, Duitsland heeft het bedrijf een nieuw laboratorium opgezet met testbanken voor warmtepompen, hybride warmtepompsystemen en ventilatiesystemen. Deze strategische investeringen weerspiegelen duidelijk het ambities van de Bosch Home Comfort Group voor de Europese markt en onderstrepen haar pioniersrol op het gebied van warmtepomptechnologie. "De Home Comfort Group is sterker dan ooit het jaar 2024 ingegaan, met als doel efficiënte en innovatieve oplossingen te bieden op het gebied van verwarming, ventilatie en airconditioning en de volledige reeks elektrificatieoplossingen wereldwijd te stimuleren," zegt Jan Brockmann.

Nieuwe lucht/lucht-warmtepomp
Op de CES in Las Vegas presenteerde Bosch een nieuwe lucht-lucht warmtepomp voor buitentemperaturen tot min 25 graden Celsius, speciaal ontworpen voor de koude regio's van Noord-Amerika. De Bosch koudklimaatwarmtepomp voldoet aan de eisen van het Amerikaanse Ministerie van Energie en gaat nu van het laboratorium naar veldtest. "Niet alle warmtepompen zijn hetzelfde. We ontwikkelen modellen die perfect zijn aangepast aan regionale omstandigheden voor maximaal thuiscomfort," legt Stefan Thiel, Executive Vice President verantwoordelijk voor verkoop in Centraal-Europa en delen van Oost-Europa, uit.

Elektrificatie in woonwijken en bestaande gebouwen
Naast warmtepompoplossingen voor nieuwbouw omvat het elektrificatieportfolio van de Bosch Home Comfort Group ook innovatieve en energie-efficiënte oplossingen voor woonwijken en bestaande gebouwen die in aanmerking komen voor subsidies. Bijvoorbeeld CO2-neutrale lokale lagetemperatuur verwarmingsnetwerken in Duitsland en andere landen, kunnen een belangrijke bijdrage leveren aan een CO2-neutrale gebouwde omgeving. In het Duitse Leck wordt momenteel de eerste fase van zo'n netwerk gebouwd om 153 woningen en bedrijven van warmte en warm water te voorzien. Elk gebouw is verbonden met een Bosch brine-water warmtepomp. Een centraal collectorveld onttrekt warmte uit de grond, wat zorgt voor een bijzonder efficiënte energievoorziening voor de wijk. Vanaf 2024 zal het merk Buderus hybride warmtepompsystemen aanbieden die ook oudere appartementsgebouwen in stedelijke wijken in staat stellen te voldoen aan de eisen van de Duitse Gebouwenenergiewet. De warmtepomp neemt de hoofdbelasting van de energievoorziening op zich en de aanvullende HR-ketel wordt alleen ingeschakeld tijdens piekvraag. Deze hybride systemen kunnen duurzame warmte leveren aan wijken met maximaal 100 wooneenheden.
In 2024 zal het merk Bosch de eerste lucht-lucht warmtepomp lanceren die kan worden gebruikt voor het verwarmen en koelen van gebouwen. Omdat het voldoet aan de eisen van de Federale Subsidie voor Efficiënte Gebouwen (BEG), komt het in aanmerking voor subsidies, net als elke andere Bosch warmtepomp.

Well-Being portoflio fors uitgebreid
De Bosch Home Comfort Group heeft haar assortiment Well-Being producten aanzienlijk uitgebreid. Vanaf de zomer van 2024 worden alle luchtreinigers en mobiele airconditioners bediend via de HomeCom Easy app, die ook wordt gebruikt voor het regelen van warmtepompen. Moderne energiebeheersystemen zorgen voor een efficiënte en duurzame stroomvoorziening in woningen. Door PV-energie intelligent en automatisch te verdelen, kunnen ze de elektriciteitskosten tot 60 procent verlagen.

Nieuwe diensten versnellen de energietransitie
De Bosch Home Comfort Group en haar merken ondersteunen verwarmingsinstallateurs om hun dagelijkse werk efficiënter te maken. Praktijkgerichte trainingen leren verwarmingsinstallateurs hoe ze warmtepompen en hybride warmtepompsystemen efficiënt en snel kunnen installeren. Alleen al in 2023 werden meer dan 20.000 installateurs getraind tijdens elektrificatieseminars. Om de volgende generatie te ondersteunen, bieden de merken ook verdere trainingsprogramma's voor docenten op beroepsscholen. Volgens het Duitse Federale Bureau voor de Statistiek is HVAC-systeemmonteur een van de 10 meest populaire opleidingen.
De merken Buderus en Bosch bieden een breed scala aan digitale oplossingen, zoals op afstand bewaken van verwarmingssystemen, en verschillende diensten om het dagelijkse werk van HVAC-installateurs efficiënter te maken en hen meer tijd te geven voor hun kernactiviteiten - het installeren van verwarmingssystemen.
Een nieuwe service van Bosch stelt verwarmingsinstallateurs in staat om de voorbereidingen voor de installatie van buitenunits van warmtepompen als een dienst te boeken en deze niet-specialistische activiteit uit te besteden. Het merk Buderus is momenteel bezig met het opzetten van een nieuwe PV-installatieservice, die advies, en ontwerp van individuele PV-systemen en het genereren van een alles-in-één aanbieding inclusief installatie omvat.

Ondernemers in de techniek zijn terughoudend als het gaat om het maken van grote investeringen. Belangrijkste reden om de hand op de knip te houden is volgens bijna vier op de tien (39%) de onzekere economische situatie die alsmaar voortduurt. Bovendien verwacht een vijfde van de technische bedrijven dat hun onderneming er de komende maanden financieel op achteruit zal gaan. De technische branche is daarnaast ongerust over de stijgende materiaalkosten. Een meerderheid (55%) zegt zich hier zelfs ernstige zorgen over te maken.

Dit blijkt uit de achtste editie van de TechBarometer van technisch opleider ROVC, waarvoor ruim 1.000 technische organisaties, 2.700 technici en 1.000 potentiële zij-instromers zijn ondervraagd over de stand van zaken in de technische branche.

Winstverwachting naar beneden bijgesteld
De onzekerheid over de economie is terug te zien in de winst die technische bedrijven in 2024 verwachten te maken. Nog geen derde (29%) van de technische ondernemingen verwacht dat de winst dit jaar stijgt. Dat is een opvallend laag percentage vergeleken met de cijfers van vorig jaar en 2022 toen respectievelijk 51 procent en 53 procent een winststijging verwachtte. Nog eens 10 procent denkt dat de winst van hun organisatie dit jaar daalt. Ook dit is meer dan in 2023 (7%) en 2022 (5%).

Economische onzekerheid en personeelstekort
De voornaamste redenen die gegeven worden voor een winstdaling, zijn de economische onzekerheid (36%) en onvoldoende personeel om aan de vraag te voldoen (30%). Volgens vier op de tien technische bedrijven (40%) vormt het personeelstekort zelfs een directe bedreiging voor de winstgevendheid van de organisatie. Een op de drie (34%) bedrijven weet niet waar ze goed personeel vandaan moeten halen.
Technische bedrijven die dit jaar zwarte cijfers denken te noteren, wijzen met name de toenemende vraag naar de producten en/of diensten die ze aanbieden (48%) aan als reden. Ook een betere marge (28%), prijsverhogingen (16%) en lagere kosten (16%) worden genoemd.

Even de hand op de knip
John Huizing, directeur van ROVC: “We hebben te maken met ongebruikelijke economische omstandigheden, met veel onzekerheden. Dit heeft ook negatieve gevolgen voor de vele technische ondernemingen die ons land rijk is. Het is niet meer dan logisch dat bedrijven even de hand op de knip houden. Maar tegelijkertijd rijst de vraag of dit wenselijk is. De technische branche vormt de innovatiekracht van Nederland en deze financiële stagnatie kent een grote weerslag op de sector. Denk alleen al aan de gevolgen op de werkvloer. Investeren in de ontwikkeling en het behoud van technici is essentieel om ervoor te zorgen dat het tekort aan vakmensen niet verder oploopt. Het zou mooi zijn als Den Haag, het bedrijfsleven en de brancheorganisaties handen ineen kunnen slaan voor meer perspectief en zekerheid.”

Maatschappelijke gevolgen
De financiële uitdagingen en de extreem krappe arbeidsmarkt hebben ook grote gevolgen voor de maatschappij. Volgens 63 procent van de technische bedrijven heeft het technicitekort een negatief effect op de concurrentiepositie van Nederland. Daarbij vertraagt het de noodzakelijke verduurzaming (49%), remt het innovatie (43%) en maakt het Nederland een minder aantrekkelijk vestingsland voor productiebedrijven (34%).