Als ik op een winterse dag naar buiten ga, neem ik vrijwel nooit een stapel boterhammen met pindakaas mee. Wel trek ik een goede jas aan, plus een sjaal en handschoenen als het echt koud is. Om warm te blijven zorg ik dus voor isolatie rondom mijn lichaam. De energie uit de boterhammen met pindakaas heb ik dan niet nodig om warm te blijven.

Steeds meer opdrachtgevers zien in dat nieuwbouw die net voldoet aan de eisen uit het Bouwbesluit, niet toekomstbestendig is. Het comfort laat te wensen over en het energiegebruik is onnodig hoog. De BENG-eisen die per 1 januari 2021 in werking treden zullen dit niet gaan veranderen. Gedreven door de wil voor meer comfort en/of een te hoge energierekening zullen veel woningeigenaren zodoende ‘gedwongen’ zijn hun jonge woning grondig aan te moeten passen.
Door bij de bouw van onze woningen te investeren in een kwalitatief hoogwaardige gebouwschil, gaan we woningen realiseren met een hoog comfortniveau en een zeer laag energiegebruik. Een gebouwschil dus met een dik pak isolatie, luchtdicht en koudebrugvrij. Uiteraard heeft dit ook gevolgen voor de installaties.

Het hart van iedere woning zou een balansventilatie-unit moeten zijn. Fluisterstil wordt continu aangenaam warme en gefilterde lucht de verblijfsruimtes ingebracht. Aangestuurd door CO2- en luchtvochtigheidsensoren zijn de bewoners zich niet eens bewust dat iedere hoek van alle ruimtes iedere dag van het jaar schoon en aangenaam aan voelt. Mensen ervaren hun fysische omgeving immers pas wanneer ze zich ergens aan ergeren. Stromingsgeluiden van de ventilatie, tocht, schimmel in de badkamer. Het zijn stuk voor stuk klachten die voorkomen kunnen (en moeten) worden door een goed uitgedacht en aangelegd balansventilatiesysteem.
Als de warmtevraag dankzij de kwalitatief hoogwaardige gebouwschil ver genoeg omlaag gebracht is, is luchtverwarming een reële optie. Het ventilatiesysteem houdt de woning niet alleen schoon maar ook op temperatuur. In de winter lekker warm en in de zomer lekker koel.

Elektrische naverwarmers in de luchtkanalen aangevuld met een handdoekradiator in de badkamer en een elektrische verwarming (radiator, mini-convector, IR-paneel) in de woonkamer zijn voldoende. Met een COP van 1 hebben ze niet het beste rendement, maar door het lage aantal draaiuren is dit helemaal niet zo erg.

‘En die airco dan?’ hoor ik u bijna denken. Zelfs met de warmere zomers kunnen Nederlandse woningen aangenaam koel blijven zonder airco. Hierin zijn twee factoren echter wel belangrijk: Zonwering en mediterraans wonen.
Bouwkundige maatregelen zoals overstekken en zonwering zullen in het ontwerp meegenomen moeten worden. Het buitenhouden van zonnewarmte is immers het meest effectief in het tegengaan van te hoge binnentemperaturen. Met de komst van een eis aan de temperatuuroverschrijding (TOjuli-eis) in het Bouwbesluit, zal de aandacht hiervoor gelukkig alleen maar toenemen.
En Nederlanders zullen mediterraans moeten gaan wonen. Daarbij bedoel ik uiteraard niet de olijven en de wijn, maar het gesloten houden van de woning tijdens warme zomerse dagen. In Griekenland, Spanje en Portugal weten mensen dit al eeuwenlang. Als het buiten warmer is dan binnen, dan houd je je ramen en deuren gesloten. De goede bouwkundige schil zal daardoor de zomerse warmte effectief buiten houden terwijl de balansventilatie zorgt voor nachtelijke afkoeling.

Voor ventilatie, verwarming en koeling kunnen we dus met een minimum aan installaties zeer comfortabele woningen realiseren die voorbereid zijn op de energietransitie die komen gaat.
Van de originele installaties blijft het tapwater over. De boiler komt weer terug, al zullen daar alternatieven voor komen zoals zoutaccu’s en ijsaccu’s. PV-panelen zijn uiteraard inmiddels gemeengoed. Met het vervallen van de salderingsregeling zullen daar accu’s bij gaan komen. Het leveren van energie aan het elektriciteitsnet zal immers te weinig op gaan brengen. En mensen zullen steeds meer individueel of kleinschalig collectief willen gaan regelen, waardoor buurtbatterijen, mini windmolens en zonnecollectoren een kans van slagen hebben.

De komende jaren zullen er veel verschuivingen plaatsvinden in de installatiewereld. Informeer u zelf, blijf op de hoogte en zorg daarmee dat u voorbereid bent!

Jan Geerts, Expert gezond, comfortabel en klimaatpositief wonen

Na de nodige vertraging zal de BENG per 1 januari 2021 eindelijk in werking treden. Conform die wet- en regelgeving moeten woningen bijna-energie-neutraal worden. Dat betekent in de praktijk: verduurzamen en (nog meer) isoleren. Nieuwbouwwoningen worden hierdoor steeds luchtdichter waarbij de benodigde energie om te verwarmen afneemt, maar de behoefte om te ventileren juist toeneemt. En dat is exact de reden waarom verwarming en ventilatie niet los van elkaar te zien zijn. Voor de toekomstige nieuwbouwwoningen betekent dit vooralsnog twee verschillende toestellen, ieder met een eigen toepassing.
Voor de bestaande bouw, specifiek de woningen tussen 1980 en 2005 (circa anderhalf miljoen woningen), is de ventilatiewarmtepomp een bijzonder goed alternatief. Bij de
ventilatiewarmtepomp zijn verwarming en ventilatie in één systeem geïntegreerd. Bij dit systeem haalt de warmtepomp direct energie uit de warme ventilatie-retourlucht die anders verloren zou gaan. Hierdoor wordt de ventilatieretourlucht nuttig gebruikt en is het mogelijk een hoger systeemrendement te realiseren. Dit zal direct bijdragen aan een betere energieprestatie van deze specifieke woningen. Zonder dat daarbij het gezondheidsaspect van gezonde binnenlucht verloren gaat. Dergelijke hybride installaties zijn een mooi voorbeeld van systeemintegratie in de bestaande bouw. Systeemintegratie gaat helpen om zowel binnen de bestaande bouw als de nieuwbouw energiebesparing te realiseren. Bovendien leidt dit tot minder individuele componenten, dit is gunstig voor de milieuprestatie van gebouwen.
Geïntegreerde systemen zorgen direct voor installatiegemak voor installateurs. Gezien de toenemende krapte van installateurs op de arbeidsmarkt is dit een noodzakelijk innovatie. Voor vakkundig ontwerp, installatie en onderhoud van (geïntegreerde) systemen zijn goed opgeleide technici nodig. Dit betekent dat fabrikanten in samenwerking met onderwijsinstellingen en andere stakeholders toegespitste opleidingen moeten ontwikkelen om dit te faciliteren.

Coen van de Sande
Directeur De Nederlandse Verwarmingsindustrie