Is het binnenklimaat wel gezond?

Al jaren is er veel te doen over het binnenklimaat in Nederland. Gebouwen worden steeds beter geïsoleerd en inmiddels bijna energie neutraal gebouwd. Maar er ontstaan ook steeds meer allergieklachten en we zijn vatbaarder voor virussen en andere ziektes. Hoe weten we nu of een gebouw wel of niet gezond is?

Lucht, licht, klimaat en geluid hebben invloed op het binnenklimaat en daarmee de gezondheid van mensen. Daarom is Binnenklimaat Nederland jaren geleden begonnen met het opstellen van richtlijnen met als resultaat het Programma van Eisen Gezonde Kantoren. Hiermee wordt duidelijk welke impact een maatregel heeft op de productiviteit en het ziekteverzuim van de gebruikers van een gebouw. Maar ook op uw gezondheid.
Dit is echter allemaal aan de voorkant. Hoe kunnen we meten of en hoe gezond een gebouw nu daadwerkelijk is? Hiervoor heeft Binnenklimaat Nederland na jaren voorbereiding in februari 2021 het Binnenklimaat Label voor gezonde gebouwen geïntroduceerd. Of een kantoor voldoet aan de normen van het Binnenklimaat Label, wordt getoetst aan de hand van vier onderdelen uit het Programma van Eisen Gezonde Kantoren: lucht, licht, klimaat en geluid. Het PvE Gezonde Kantoren is een handreiking voor het (her)ontwikkelen van kantoren die niet alleen energiezuinig moeten worden, maar ook gezond en comfortabel moeten zijn.
Voor de vier onderdelen zijn drie ambitieniveaus geformuleerd. Klasse C geeft een ‘voldoende’ aan, klasse B betekent ‘goed’ en de beste beoordeling is klasse A, met een ‘zeer goed’. Hiermee kan een opdrachtgever bij wijze van spreken zeggen: ‘Ik wil een kantoor in klasse A’.
Het label wordt nu uitgerold en zal ook voor scholen en woningen worden uitgewerkt. Het FME gebouw in Zoetermeer heeft als pilot gediend en zal binnenkort waarschijnlijk het eerste Binnenklimaat Label toegewezen krijgen. Wie volgt?

Wouter Wijma, Voorzitter Binnenklimaat Nederland

Ander relevant nieuws van onze redactie

Fout: view f4c0862adj bestaat mogelijk niet

Digitaal accepteren we allemaal

Data is de heilige graal van de nieuwe economie. Data is king. De technologische voortuitgang brengt ons mensen veel positiefs. Maar er is zeker ook een keerzijde. In het onderwerp Smart Systems of Internet of things komen beide kanten van de data-medaille elkaar scherp tegen.
Alles om ons heen wordt smart. Slim. Intelligent. Adaptief. Wereldwijde multinationals als Cisco, Google, Apple snappen het als geen ander. Social companies als Facebook, Twitter en LinkedIn leveren het bewijs. Wie data heeft, heeft de klant. Nou ja, niet alleen het hebben van data: ook het kunnen analyseren en profilen hoort daarbij. En slimme systemen helpen hier een handje aan mee. Nieuwe verdienmodellen ontstaan. Op slimme wijze worden afnemers zelf ‘het product’ in de door henzelf afgenomen dienst.
In de data-economie die ontstaat, is het een boeiende vraag: wie is eigenaar van de data? In eerste instantie ben ik geneigd te zeggen dat de ‘producent’ van data de eigenaar is. Toch wordt het anders wanneer je bij het aangaan van een nieuw energiecontract een slimme thermostaat (ter waarde van €299) cadeau krijgt. Voor wat, hoort wat. Toch?
In de alsmaar voortsnellende technologische ontwikkelingen lijkt er geen plaats te zijn voor een fundamentele ethische discussie. Goede initiatieven zijn vaak druppels op een gloeiende plaat. Dat Google met NEST op geraffineerde wijze nog dieper in ons leven penetreert is marketing. De quick-wins van een lagere energienota maakt ons blind. Dat onze blauwe vriend de jaarlijkse belastingopgave al voor 90% invult, bestempelen we gemakshalve als klantvriendelijk. En dichterbij: gebruikt u de data van uw klanten?
Het (vrij) delen van data is als het geven van geld aan een wereldvreemde; in de hoop of het vertrouwen dat hij of zij er iets goeds mee doet. En we accepteren dit met het grootste gemak.

Maarten van der Boon, maarten@novitek.nl
Vanuit zijn bedrijf Novitek helpt Maarten technische bedrijven in organisatiestrategie, innovatie en communicatie

Op onze nieuwsbrief abonneren

Ander relevant nieuws van onze redactie

Fout: view ce34805lcr bestaat mogelijk niet

Een nieuwe generatie

Ondernemers in de bouwketen zijn positiever dan aan het begin van de coronacrisis. Vooral installatiebedrijven zijn optimistisch. De werkvoorraad in deze sector steeg naar 10 maanden, 10% van de sector verwacht een omzetstijging en 75% verwacht zelfs het personeelsbestand uit te breiden in de komende maanden. Dit blijkt uit de Monitor Bouwketen najaar 2020, uitgevoerd door het Economisch instituut voor de Bouw.

De cijfers zijn opvallend, want aan het begin van de coronacrisis hield nog bijna 40% rekening met een omzetdaling. Ondernemers blijven wel onzeker over de ontwikkelingen op de langere termijn. Wat is de impact van de stikstofproblematiek, de economische crisis en het nieuwe kabinet?
Terechte vragen, maar de uitdagingen in onze samenleving doen voorlopig nog wel een beroep ons. Klimaat, energietransitie, innovaties, digitalisering. De toekomst begint elke dag opnieuw. En de techniek hebben is een onderdeel van die toekomst zijn.

Maar wij zijn ook een onderdeel van de toekomst van jonge vakmensen. Regelmatig wordt een oproep gedaan om de deuren te openen voor beginnende vakmensen om stage te kunnen lopen. Met als inzet: leren, leren werken en je thuis gaan voelen in een sector. En in alle hectiek en de bijzondere manier van werken in deze coronatijden vraagt dat veel van de werkgevers, de werknemers, de scholen en de leerlingen. Toch vraag ik u allen om toch zoveel mogelijk de deuren te openen. Want we hebben deze jonge gedreven vakmensen nodig. En waar wij kunnen ondersteunen, laat het ons weten! En waar u tegen drempels oploopt, laat het ons weten.

Ik weet dat vele jongeren worstelen met hun toekomst; sommigen praten zelfs over een verloren generatie als men het over zichzelf heeft. Daar kunnen wij het verschil in maken. Laten we met elkaar ervoor zorgen dat dit de meest maatschappelijk betrokken generatie wordt die onderdeel is van een duurzame toekomst.

Sven Asijee, Directeur Wij Techniek

Op onze nieuwsbrief abonneren

Ander relevant nieuws van onze redactie

Fout: view 245905au6c bestaat mogelijk niet

Installateur als adviseur

‘Van (aard)gas los’ wordt niet meer als doel gezien maar als een middel. Zo ontstaat er ruimte voor meer oplossingen, van hybride warmtepomp voor bestaande bouw tot diverse varianten van de reguliere warmtepomp voor nieuwbouw. In veel gevallen uit dit zich in een lucht/water-warmtepomp gecombineerd met een gasgestookte hr cv-ketel. De taak van de installateur om het juiste totaaladvies te geven.
Neem bijvoorbeeld een nieuwbouwsituatie: dankzij goede isolatie verliezen huizen geen warmte maar kan ‘ongezonde’ lucht ook niet op een natuurlijke wijze verdwijnen. Goede ventilatie is essentieel voor een gezond binnenklimaat in woningen. Daarom is het belangrijk om ook een goed ventilatiesysteem met bijbehorende ventilatiedoorvoer te installeren. De combinatie van een Systeem D met een WTW-unit is bijvoorbeeld een energiezuinige oplossing. Maar er zijn ook talloze andere oplossingen te bedenken.
Is er eenmaal een ventilatiesysteem gekozen voor een project, dan moet men die afstellen op de gewenste luchthoeveelheden per ruimte. Dit kan zowel centraal in de luchtverdeelkast als via de ventielen in de afzonderlijke ruimten gebeuren. Een aantal fabrikanten heeft daarvoor speciale calculatiesoftware ontwikkeld. Daarnaast geeft bijna elke fabrikant training aan haar klanten.
Uiteindelijk is de gebruiker gebaat bij een goed werkende en storingsvrije installatie. Om dit te bereiken is een goede afstemming en samenwerking tussen de installateur en de fabrikanten essentieel. Doordat elke situatie anders is moet de installateur door het goed combineren van de verschillende oplossingen en het op de juiste manier installeren, zorgdragen voor een goed werkende installatie. De fabrikant kan hieraan bijdragen door goed naar de installateur te luisteren, te komen met oplossingen die in de praktijk gevraagd worden en daarnaast de juiste training en informatie te verschaffen bij nieuwe én bestaande technieken. Met als resultaat een comfortabele en gezonde leefomgeving voor de eindgebruiker.

Wouter Bossink, M&G Group
Namens de Vereniging van fabrikanten van rookgasafvoersystemen, Rogafa

Ander relevant nieuws van onze redactie

Fout: view a359b74ci1 bestaat mogelijk niet

Herhaalt de geschiedenis zich?

In 2012 werd er door overheid al eerder subsidie uitgekeerd voor het verbeteren van de ventilatie in scholen in Nederland. De markt pakte dit net als nu voortvarend aan en ontwikkelde nieuwe units en systemen om de ventilatie op scholen te verbeteren. Echter, drie jaar later bleek uit de evaluatie van het subsidietraject dat meer dan de helft van het geld was uitgegeven aan randzaken en niet aan het verbeteren van de ventilatie zelf.

Acht jaar later komt de overheid wederom met een subsidieregeling, de specifieke uitkering ventilatie in scholen (SUVIS). Waar je verwacht dat 100% van deze subsidie naar ventilatiesystemen gaat in schoolgebouwen, geldt ook nu dat dit niet het geval is. Het is namelijk een regeling met als doel het stimuleren van projecten waarmee middels noodzakelijke energiezuinige maatregelen, het binnenklimaat in bestaande schoolgebouwen kan worden verbeterd. Hetgeen inhoudt - lees de stukken in de Staatscourant maar eens goed – dat je ook subsidie krijgt op warmtepompen of bijvoorbeeld dubbelzijdig glas. Zolang je daarmee maar het binnenklimaat duurzaam verbetert.
Natuurlijk is hier niks mee, maar het was ons toch te doen om de ventilatie in scholen te verbeteren? Doordat de meerderheid van de scholen nog steeds geen goede ventilatie heeft geïnstalleerd, werken ouders noodgedwongen thuis en wordt de maatschappij onevenredig zwaar geraakt. Los van de achterstand die de leerlingen oplopen.
Tijdens de lockdown zijn de scholen gesloten. Hét moment dus om de scholen die nog niet over voldoende ventilatie beschikken aan te pakken. Niets is minder waar. Schoolventilatieprojecten worden uitgesteld en scholen worden voorzien van warmtepompen en zonnecellen. Gaat de geschiedenis zich herhalen? Of nemen we als branche onze verantwoording en gaan we ervoor zorgen dat alle scholen over voldoende en duurzame ventilatie beschikken?

Wouter Wijma, Voorzitter Binnenklimaat Nederland

Ander relevant nieuws van onze redactie

Fout: view db4173e1h9 bestaat mogelijk niet

Temperatuuroverschrijding

Nu woningen steeds beter geïsoleerd worden, komt ook steeds vaker de koeling van woningen aan de orde. Net zoals met alles zal er hiervoor bij het begin moeten worden begonnen. Om warmte binnen te houden isoleren we goed, maar om warmte buiten te houden zal er goede zonwering aanwezig dienen te zijn bij een woning.

Vorig jaar schreef ik al over de kracht van de WTW-installatie in het helpen koelen van een woning door ’s avonds buitenlucht via een bypass in te blazen. Steeds meer fabrikanten leveren tegenwoordig ook koelbatterijen waarmee topkoeling gerealiseerd kan worden. Een mooie oplossing in combinatie met een bodemsysteem die de regeneratie van de bron ook meehelpt. Bij een lucht/water-systeem zal er echter actief gekoeld dienen te worden om koude voor deze batterij aan te leveren.

Wellicht kan echter een PCM-batterij in samenwerking met de WTW-installatie zorgen voor de versterking van de passieve koeling die de WTW-installatie kan leveren. Zonder de hele woning van PCM te voorzien. Hiermee kan de energie van de koudere nachtlucht opgeslagen worden en deze overdag gebruikt worden, zonder hulp van actieve koelapparaten.

Het belangrijkste punt zal zijn dat de batterij in de nacht goed ontladen dient te worden, zonder dat dit negatieve effecten heeft op de koeling die ’s nachts gedaan kan worden. Er kan wellicht wel meer geventileerd worden, zonder dat dit ’s nachts geluidsklachten geeft, omdat de lucht van het ontladen kortgesloten kan worden naar een retourkanaal. Misschien een volgende stap voor fabrikanten om naar te kijken. Om in de toekomst te helpen met temperatuuroverschrijvingen. Ik wil het voor mijzelf binnenkort wellicht eens proberen!

Tim Visser, Installatiebedrijf Visser in Twisk

[Twee generaties installateurs, vader Dick en zoon Tim Visser, schrijven om beurten een column op persoonlijke titel]

 

Ander relevant nieuws van onze redactie

Fout: view 06468afhlq bestaat mogelijk niet

Market getting

Een niet alledaagse titel boven een column: market getting. Het is de kern van het vakgebied marketing. Het ‘(ver)krijgen van de markt’. Marketing is een vak en zoals bij elk vak is er de juiste combinatie van kennis en kunde nodig om een goede vakvrouw of -man te worden.
Het krijgen van een goede positie in de markt hangt af van veel onderwerpen. Het gaat om organisaties, producten en diensten. Over strategie en over uitvoeren. Marketing gaat over gedrag. Over mensen. Over jou en mij. En dat maakt het vak zo boeiend.
Vooropgesteld, het hebben van een goed product of goede dienst is een voorwaarde voor het bestaansrecht van een organisatie. Het gaat dan wel over meer dan ‘een goede kwaliteit’. Wat betekenen uw installaties, oplossingen en producten voor uw klant? Of misschien wel voor de klant van de klant van uw klant. Wat levert eindgebruiker nu precies op? Welke waarde brengt het?
Dit is het domein van marketing: de klant in samenhang met uw aanbod. Weten wat belangrijk is voor de klant of opvolgende afnemers in de keten. Hoe u kunt inspelen op wat klanten en hun afnemers belangrijk vinden. De zogenaamde klantbehoeften en hoe u daarop in kunt spelen. En, een positie in de markt mee kunt verwerven.
Helaas kom ik in de praktijk nog wel wat opmerkelijke aannames tegen. U (her)kent deze voorbeelden vast: dat een goed product zichzelf verkoopt; dat marketing gaat om het maken van reclame; dat marketing geen zin heeft, want klanten kiezen toch alleen voor ‘de goedkoopste’. Sommige van deze aannames zijn overtuigingen, diep geworteld in technische omgevingen. En daarom spit ik de komende columns in dit magazine toe op het thema ‘de mythes van marketing’. Volgende keer: ‘marketing is geen reclame’.

Maarten van der Boon, maarten@novitek.nl
Vanuit zijn bedrijf Novitek helpt Maarten technische bedrijven in organisatiestrategie, innovatie en communicatie

Op onze nieuwsbrief abonneren

Ander relevant nieuws van onze redactie

Fout: view 012ffa1ht2 bestaat mogelijk niet

Een leven lang samenwerken

Het jaar 2020 ligt achter ons. En ook voor u zal gelden dat u met gemengde gevoelens terugkijkt. Eén ding is zeker: niets is meer hetzelfde. Corona heeft het kompas van de branche misschien niet veranderd maar dat van het reguliere leven en werken wel. Het lijkt soms al zo lang geleden dat je als team even kan bijpraten, onbezorgd in een bus met elkaar naar een klus gaat.

Het lijkt zo lang geleden dat trainingen, workshops en scholing gewoon verliepen; in één ruimte met elkaar in plaats van op afstand.
Het belang van (actuele) kennis werd nog helderder. Als het gaat om bijvoorbeeld ventilatie in gebouwen. Maar denk ook aan de inzet op verduurzaming die een extra impuls kreeg. Alles vanuit het idee: het moet anders. En daar staan wij als branche voor aan de lat. Kennis en leven lang ontwikkelen horen bij die opgave. Maar er is meer! Het gaat ook om een leven lang samenwerken. Op de werkvloer. In de keten. In het opleiden.
Mbo- en hbo-scholen zijn de natuurlijk samenwerkingspartners van bedrijven en vakmensen in de regio. Verder zien we ook dat steeds meer WO opgeleiden onze sector versterken. Een leven lang ontwikkelen is een leven lang samenwerken om praktijk en theorie samen te brengen met als doel het beste uit de vakman of vakvrouw te halen. Een voorbeeld is House of Skills, een publiek-private samenwerking in de Metropoolregio Amsterdam. Bedrijfsleven, brancheorganisaties, werknemers- en werkgeversorganisaties, kennisinstellingen, onderwijs en bestuurders uit de regio werken hier nauw samen mensen op te leiden op basis van de uitdagingen van nu en morgen. Dit soort initiatieven zien we overal opduiken.
Samenwerken is de norm om samen ontwikkelen mogelijk te maken. We stappen over elkaars grenzen heen om het beste uit ons zelf te halen. Dat samenwerken wens ik iedereen in 2021. Zodat we met het verschil kunnen maken.

Sven Asijee, Directeur Wij Techniek

Op onze nieuwsbrief abonneren

Ander relevant nieuws van onze redactie

Fout: view 6de7208flt bestaat mogelijk niet

All electric vraagt kennis, kunde en zorgvuldigheid

Voor optimaal comfort van een all-electric verwarmingstoepassing is de bewoner afhankelijk van de bouwkundige details. Deze moeten goed toegepast en uitgevoerd worden door de ontwerper en installateur om zodoende comfortklachten te voorkomen. Dit vraagt de nodige kennis en kunde van zowel ontwerper als installateur. Een ander punt van aandacht is het formaat van het voorraadvat, die – afhankelijk van de gezinssituatie – al gauw een inhoud van 200-300 liter water vraagt.
Als aan bovenstaande vereisten is voldaan, is het installeren van een all-electric verwarmingsoplossing een prima oplossing voor nieuwbouwhuizen. Maar daarmee ben je er qua duurzaamheid en energiebesparing nog niet. Je kunt nóg meer energie besparen door het systeem goed te laten inregelen (tot 20% besparing), toepassing van zoneregeling bij vloerverwarming (tot 10% besparing) en laten installeren van thermostatische radiatorventielen (tot 10% besparing). Deze energiebesparende opties zorgen voor maximale besparing én maximaal comfort.
Toepassing van een all-electric variant in de bestaande woningbouw wordt een behoorlijke uitdaging. Het is noodzakelijk om de woning grondig te isoleren (label A niveau) anders wordt er teveel ingeleverd op zowel rendement als comfort. Voor woningen gebouwd voor 1970 is het zelfs nodig een extra schil om de woning aan te brengen. Daarnaast is het nodig om het afgiftesysteem aan te passen naar een laag-temperatuursysteem. En ook hier een groot punt van aandacht: waar wordt het voorraadvat geplaatst (rekening houdend met formaat en gewicht).
Het toepassen van een all- electric verwarmingstoestel in een bestaande woning vergt een uiterst zorgvuldig ontwerp en dito uitvoering waarbij de slotsom vaak luidt: te duur. Om een dusdanige ingrijpende en kostbare verbouwing te voorkomen zou een hybride verwarmingssysteem voor de bestaande woningbouw een haalbare en betaalbare oplossing zijn.

Anne Jaap Deinum, Branchemanager
De Nederlandse Verwarmingsindustrie

 

Op onze nieuwsbrief abonneren

Fout: view bf653043hb bestaat mogelijk niet

Positief vooruitkijken

Op het moment dat ik dit schrijf zitten we aan de vooravond van memorabele kerstdagen en een jaarwisseling zonder vuurwerk. De Corona Lock-down is inmiddels een feit. Net als de vorige keer probeert iedereen er het beste van te maken. Toch worden nog vaak de regels overtreden en/of wordt aan die regels een eigen invulling gegeven. Maar laten we vooral positief blijven denken: de vaccinatie is gestart en laten we hopen dat dit de aanzet is voor Nederland en de rest van de wereld om weer een ‘normaal’ leven op te pakken. We gaan het beleven.

Wat voor alle ondernemers aan het einde van het jaar ondertussen belangrijk blijft, is het financieel afronden ervan. Ik vrees dat er in menige boekhouding flink negatieve coronacijfers te zien zullen zijn. Dat geldt natuurlijk vooral voor de horeca, entertainment industrie, niet-essentiële winkels, verenigingen en clubs. De installatiesector mocht gelukkig wel doordraaien. Toch zal bij het afsluiten van het jaar blijken dat door alle extra organisatie, uitval van personeel en voorzieningen die moesten worden getroffen, heel veel extra kosten zijn ontstaan. Ik denk dat dit zo maar kan oplopen tot zo’n 10,000,- euro per werknemer; een bedrag dat het eindresultaat flink zal beïnvloeden. De cijfers zullen wellicht niet rood kleuren, maar de winsten zullen beduidend lager zijn en de invloed op premies en voorzieningen komen daar zeker nog achteraan. Iets om zeker even bij stil te staan aan het begin van het nieuwe jaar. Maar laat ik vooral positief afsluiten en vooruitkijken naar een in alle opzichten weer gezond 2021, voor iedereen.

Dick Visser
Installatiebedrijf Visser in Twisk

Fout: view 4c107f5zys bestaat mogelijk niet