Coronacrisis in de branche: “De echte klap moet nog komen”
De installatiebranche gaat de komende tijd flink gebukt onder de coronacrisis. De werkgelegenheid komt onder zware druk te staan. Bijna 40% van de grote en middelgrote installatiebedrijven verwacht monteurs te moeten ontslaan. Bovendien denkt meer dan 80% van de bedrijven in het tweede kwartaal minder technische vakmensen in te lenen. Driekwart van de grote en middelgrote bedrijven in de sector houdt in de maanden april tot en met juni rekening met een aanzienlijke omzetdaling. Deze en andere gegevens zijn te vinden in de meest recente conjunctuurenquête van ondernemersorganisatie Techniek Nederland.
Nog maar enkele weken geleden was het sentiment in de installatiebranche uitgesproken positief. Sinds het begin van de coronacrisis is de stemming volledig omgeslagen. Ongeveer de helft van de installateurs en technisch dienstverleners verwacht dat de orderportefeuilles zeker 2,5% kleiner zullen zijn dan een jaar eerder. Die verwachting geldt voor de woningbouw en utiliteitsbouw en bij industriële klanten. De daling raakt zowel de nieuwbouw en renovatie als onderhoudswerkzaamheden. Ook technisch dienstverleners in de infra zullen het moeilijk krijgen. Een derde van de respondenten verwacht minder orders te kunnen boeken voor infrastructurele projecten.
De echte klap komt nog
Voorzitter Doekle Terpstra denkt dat de werkelijke stemming binnen de technieksector nog niet volledig doorklinkt in de cijfers. “Het beeld is nu al zeer verontrustend. Maar de gevolgen van de crisis zijn nog niet eens volledig zichtbaar in deze cijfers. In het tweede kwartaal teren wij nog op projecten die vóór de crisis zijn verstrekt. Ik maak me zorgen dat de echte klap nog moet komen.”
NOW-regeling voor werkmaatschappijen
Als het aan Terpstra ligt, moet de overheid zoveel mogelijk doen om de gevolgen van de crisis te dempen. Hij vindt dat concerns niet alleen als geheel in aanmerking moeten komen voor de Tijdelijke noodmaatregel overbrugging voor behoud van werkgelegenheid (NOW). “Als ook afzonderlijke bedrijfsonderdelen gebruik kunnen maken van de NOW, kunnen we onnodig verlies van arbeidsplaatsen voorkomen. Het is cruciaal dat minister Koolmees van Sociale Zaken en Werkgelegenheid én de Tweede Kamer kiezen voor een uitbreiding van de NOW-regeling.” De Tweede Kamer stemt vandaag over een motie hierover.
Groei na de crisis
Terpstra maakt zich zorgen over de gevolgen van de coronacrisis voor zijn branche op de korte termijn. Kijken we iets verder, dan is hij aanzienlijk optimistischer. “Ontwikkelingen als de energietransitie en de digitalisering zullen de komende tijd alleen maar belangrijker worden. De verwachting is dat de technieksector na deze crisis weer hard gaat groeien. We moeten daarom wel voorkomen dat er nú geen banen en bedrijven verloren gaan.”
Ieder kwartaal een nieuw onderzoek
Techniek Nederland peilt elk kwartaal de stemming in de techniekbranche. De installatiekoepel legt dan een aantal vragen voor aan de aangesloten grote en middelgrote installatiebedrijven en technisch dienstverleners.
“Júist nu zijn er allerlei kansen op het gebied van online”
Vorig jaar maakten we ons nog druk over de mogelijke gevolgen van de Brexit en de stikstofcrisis. Niemand had op dat moment kunnen bedenken dat een pandemie de wereld volledig op z’n kop zou zetten. Voor installateurs hebben de lockdown maatregelen zoals het houden van 1,5 meter afstand, grote gevolgen. Veel opdrachten worden gecancelled. Toch zijn er de nodige werkzaamheden die doorgang vinden en biedt deze situatie ook kansen, aldus marketingdeskundige met ‘installatie-roots’ Kirsten Bruijel.
Bruijel was van 2007 tot 2015 Head Corporate Communication van Uneto-VNI (het huidige Techniek Nederland). Tegenwoordig begeleidt zij vanuit haar bedrijf Change Collectief bedrijven die een digitaliseringsslag maken en bijvoorbeeld hun E-commerce en communicatie op orde willen krijgen. Zo heeft ze onder andere ervaring heeft met het begeleiden van installateurs
Kansen
“Of je nou noodgedwongen thuis zit, of het werk ineens heel anders moet organiseren omdat de afstand tussen mensen gehandhaafd moet worden; het heeft geen zin om bij de pakken te gaan neerzitten. Zo zie ik júist nu allerlei kansen op het gebied van ‘online’. Voor installatiebedrijven kunnen cloudplatforms en Social Media ineens een levenslijn blijken te zijn om bepaalde zaken virtueel door te laten lopen. Ik weet uit ervaring dat sommige installateurs digitalisering van hun werkprocessen -zoals communicatie met hun klanten, leveranciers en medewerkers- het liefst zo lang mogelijk voor zich uitschuiven. Omdat het misschien niet zo heel erg nodig lijkt of gewoon ver van hun bed staat.
Gemak
Nu de nood aan de man is, zien veel organisaties dat de inzet van virtuele platforms veel voordelen heeft en ook verrassend snel went. Want net als installatietechniek het leven aangenamer maakt, zo biedt ‘the internet of (every) thing’ ook een hoop gemak. Dan doel ik bijvoorbeeld op het gebruik van Whatsapp, Facetime, Skype, Zoom, Wire, Google Hangouts of Microsoft Teams om contact te houden met klanten, leveranciers en medewerkers.
Social Media
De huidige crisis zorgt er dus ook voor dat we nu als branche eindelijk aan platforms durven te snuffelen die we eerst het liefst aan de kant schoven. Zo kan het ook een idee zijn om nu eindelijk weer eens wat meer tijd te besteden aan de inzet van Social Media (denk aan Linkedin, Facebook, Instagram en Twitter) om klanten te werven, met ze in contact te staan, werk voor te bereiden, problemen op te lossen met leveranciers, of contact te houden met werknemers gedurende hun werkdag.
Cloud-platforms
Als je je bewust blijft van goede informatiebeveiliging en privacy waarborging conform de AVG/GDPR, dan kun je ook nog eens kijken naar Cloud-platforms die jouw normale dagelijkse routines vervangen. Zo was je misschien gewend om elke maandagochtend vroeg de weekplanning door te nemen bij een whiteboard in de kantine met jouw collega’s. Vanaf heden doe je dat ook, maar dan virtueel met Miro, Trello of Asana. Net als de samenkomst in de kantine, kunnen collega’s ook virtueel deelnemen aan vergaderingen, via dit soort platforms.
Meeting Point
Ook zeer de moeite waard om eens uit te proberen is Slack. Dit platform behoort al jaren tot mijn meest favoriete zakelijke Social Media platforms. Het biedt meer functionaliteiten dan klassieke Social Media om met klanten en partners te schakelen. Via Slack chat je heel gemakkelijk met teamleden, blijf je realtime op de hoogte van wat er speelt, deel je eenvoudig documenten en kun je makkelijk met teams bellen en je bureaublad van je computer delen. Ook kun je een klant of collega vragen om de locatie te laten zien waar straks werkzaamheden moeten worden verricht. Zo kijkt iedereen gelijktijdig naar hetzelfde als je iets wilt doornemen. Ook is Slack te integreren met eerdergenoemde platforms zoals Zoom, Trello, Miro en Asana. Op deze manier stuur je jouw mensen vanuit één platform via verschillende kanalen aan. Je kunt deze platforms ook gebruiken om een opdrachtgever inzicht te geven in complexe planningen en hiermee zorgen dat zij online kunnen meepraten of kunnen zien waar je staat in de planning.
Virtueel doorgaan
Toegegeven, je vervangt er niet het fysieke werk mee, dat gaat ook niet. Maar je continueert er wel virtueel al jouw gewoonlijke kantoorprocessen mee: van de weekstart tot de vrijdagmiddag borrel. Eigenlijk alles op het gebied van hr, communicatie, marketing, strategie en operations. Het helpt jou om die momenten dat je wel ergens fysiek moet zijn, efficiënt, veilig en goed te organiseren.
Nieuwe realiteit
Het vraagt wel om een beetje oefening en discipline. Maar grappig genoeg went zo’n nieuwe realiteit bij iedereen ook heel snel. Iedereen is op een zelfde manier geraakt door de crisis als jullie, en dat kweekt ook een hoop begrip. Laat jouw klanten zien dat je creatief omgaat met de nieuwe situatie, en hierdoor grip houdt. En communiceer hierover. Hiermee blijf je zichtbaar, win je vertrouwen en waardering van jouw relaties voor jouw manier van zakendoen. Een beter moment om met virtuele platforms aan de slag te gaan komt er niet. Vertrouw erop dat in deze nieuwe werkelijkheid, ook een ‘nieuw normaal’ ontstaat. Ik hoop dat we alles wat we nu uit deze crisis leren, ook mee zullen nemen in het vormgeven van een nieuwe samenleving waarin we meer reistijd, brandstof en uitstoot besparen en in betere balans staan met onszelf en onze dierbaren…"
MKB-metaal verwacht grootste klap na de zomer
Het coronavirus leidt tot onzekere tijden voor veel Nederlanders. Om de politiek en andere bij het MKB-metaal betrokken partijen inzicht te geven in de economische gevolgen van het coronavirus is eind maart voor het eerst een korte vragenlijst aan Metaalunieleden voorgelegd. Inmiddels is dit voor de tweede maal gebeurd. Belangrijkste conclusie: de grootste klap komt na de zomer.
Wederom geeft ongeveer 85% van de bedrijven aan direct problemen te ondervinden door de coronacrisis. De helft van de deelnemers geeft aan dat de omzet de afgelopen twee weken met gemiddeld 30% is afgenomen. Voor de komende weken verwacht zeven op de tien bedrijven een verdere afname van de orderportefeuille met 30%. Een op de drie bedrijven geeft aan gebruik te maken van overheidsondersteuning, voornamelijk in de vorm van NOW.
Aantal bedrijven dat problemen ondervindt stabiel
Net als twee weken geleden ondervindt bijna 85% van de bedrijven problemen als gevolg van de pandemie. De andere ruim 15% geeft aan (nog) niet tegen problemen aan te lopen. Meerdere ondernemers geven aan dat zij verwachten dat de grootste problemen zich pas na de zomer zullen voordoen wanneer de orderportefeuille is opgedroogd.
De grootste zorg van de deelnemende bedrijven is de afnemende orderpositie. Twee weken geleden was dit voor een derde deel het geval, nu is dat toegenomen tot 57%. Een ander probleem dat door steeds meer ondernemers genoemd is de liquiditeitspositie. Het aandeel ondernemers dat dit als grootste zorg ziet is toegenomen van 5% tot 14%. Een probleem dat kleiner wordt is de ziekte onder het personeel van 14% naar 6%. Het aantal ondernemers dat géén problemen verwacht neemt ook af. Van 25% naar 6%.
Welke maatregelen zijn en worden er genomen?
Verreweg de belangrijkste maatregel is de loonkostensubsidie NOW. Bijna een derde van de bedrijven geeft aan deze te hebben aangevraagd en nog eens de helft van de bedrijven verwacht dat zij dit binnenkort zullen gaan doen. Een andere maatregel die veel wordt genomen is de afbouw van de flexibele schil. Nu heeft al 30% van de respondenten dit gedaan en nog eens een derde deel verwacht dit de komende week te moeten doen. Een andere maatregel is het aanvragen van extra krediet (16%). Ook hebben meer bedrijven uitstel van belastingbetaling aangevraagd en wordt er door meerdere bedrijven met het personeel gesproken over het opnemen van vrije dagen.
Ontwikkeling omzet en orderportefeuille
Ondanks het feit dat de sector zich kenmerkt door relatief lange orderportefeuilles, is de omzet in de afgelopen twee weken bij de helft van de bedrijven afgenomen. Twee weken geleden was dit bij 37%. Net als in week 13 is ook in week 15 de gemiddelde omzetafname 30%.
Ook de orderportefeuille neemt verder af. Twee weken geleden was er bij 57% van de deelnemers een afname van de orderportefeuille. Nu is bij zeven op de tien bedrijven de orderportefeuille kleiner dan twee weken geleden. De afname was ook in beide gevallen ongeveer 30%.
Waarom stellen we nu servicebezoeken uit?
Ook ik zag op dinsdag 7 april de persconferentie van de minister-president en bedacht me, wat wordt het nieuwe normaal? Volgens Mark Rutte leven we straks in een veranderde maatschappij - de anderhalve meter maatschappij. Maar hoe ziet deze er precies uit?
Er wordt aan ons allemaal gevraagd of we die maatschappij samen kunnen gaan vormgeven. Ook scholen en bedrijven moeten serieus gaan nadenken over hoe zij zich hieraan gaan aanpassen. We kunnen na onze intelligente lockdown, echt niet zomaar weer terug naar de situatie waaraan we gewend waren.
Vanuit ons netwerk horen we vele signalen van installateurs en opdrachtgevers. We spreken namelijk dagelijks met honderden personen uit onze branche en we merken dat er verandering gaande is. Opdrachtgevers worden terughoudender en stellen opdrachten steeds meer uit. De meest gehoorde opmerking is dat bewoners problemen hebben met de aanwezigheid van monteurs van verschillende bedrijven. En voor problemen die nu ontstaan, waarvoor de bewoner direct een oplossing wil, is het belangrijk dat er een monteur langskomt. Maar op dit moment worden servicebezoeken voor regulier onderhoud of aanpassingen, die vanwege renovatie worden gedaan, liever uitgesteld. Dit stopt de keten, zorgt ervoor dat systemen niet worden vernieuwd en het vergroot de kans dat oude installaties moeten worden gerepareerd om te zorgen dat de bewoner deze kan gebruiken. Dat geldt voor alle installaties en ook voor bijvoorbeeld de renovatie van een toegangshal of een keukenblok.
Is dit de juiste keuze? Of kan er op een intelligente wijze zekerheid aan de bewoner worden gegeven, zodat er aan alle mogelijke gevaren wordt gedacht? Kijk maar eens naar hoe volslagen onbekenden rekening met elkaar houden tijdens een wandeling op straat. Nederlanders zijn al coöperatief en sociaal en op deze basis kunnen we in Nederland deze intelligente lockdown gestalte geven.
Dus, waarom zouden we ook niet geplande renovaties en aanpassingen uitvoeren? Maar dan wel met de juiste maatregelen? Op diverse plaatsen hebben installateurs en opdrachtgevers een protocol gemaakt waarmee, met vertrouwen van alle partijen, de werkzaamheden kunnen doorgaan.
Ik geloof dat het kan! En tegelijkertijd weet ik ook dat het mij verweten kan worden dat ik spreek voor eigen parochie. Maar willen we niet allemaal dat we na deze periode weer snel onze bedrijven gezond kunnen doorzetten? In de afgelopen paar jaar konden we bijna geen opgeleide monteurs vinden, omdat niemand er nog voor kiest om een opleiding elektrotechniek, loodgieter of houtbewerking te volgen. We moeten er dus met zijn allen voor zorgen dat het gekwalificeerde personeel, dat nu bij installatiebedrijven werkt, daar ook kan blijven werken! Vroeg je een installatiebedrijf voor de coronacrisis om iets te doen in je woning (verbouwen of installeren), kwam je op een wachtlijst te staan. Veel installatiebedrijven zaten vol met werk tot eind 2020 en zelfs tot aan de helft van 2021! Als we nu gaan verschuiven zal dat betekenen dat opdrachten vaak niet kunnen worden uitgevoerd in het komende jaar. Het is dus erg onverstandig om projecten uit te stellen, het is beter de juiste maatregelen te nemen!
Ik durf met zekerheid te zeggen dat als we nu gaan uitstellen, het in de toekomst moeilijker wordt om de juiste mensen te vinden, want ze staan op straat! En de hoeveelheid werk kan straks niet meer worden ingehaald. Dus waarom stellen we nu servicebezoeken uit, terwijl deze met de juiste maatregelen gewoon door kunnen gaan?
Ik roep daarom de techniekbranche en zijn opdrachtgevers op om uitstellen van projecten te heroverwegen. Het is onze toekomst! Maar het is ook voor onze eigen woningen of die van onze tantes en ouders waarvan we willen dat alles werkt. Mijn collega’s en ik willen graag helpen om bewoners te overtuigen en te helpen met protocollen en voorwaarden te scheppen waarmee we tijdens deze intelligente lockdown, intelligent kunnen doorwerken.
Peter van Veen, directeur Comelit Nederland BV
“Bouw- en installatiebranche houdt Nederland draaiend”
Technische installaties spelen een essentiële rol binnen de continuïteit van maatschappelijke processen. Om te zorgen dat deze systemen goed blijven functioneren ten tijde van de coronacrisis, spannen technische bedrijven zich in om Nederland draaiende te houden. Zo werken Installatiebedrijf Verspeek en BIMpuls samen in deze bijzondere periode. Zowel offline als online gaan ze door, zoals Theo Ockhuijsen van Team BIMpuls® op deze foto laat zien.
Ockhuijsen: “De hele Bouw- en installatiebranche doet zijn best om te doen wat ze moeten doen. Nederland draaiende houden. Met creativiteit, goede en veilige werkafspraken om klanten blijvend te kunnen bedienen. We kunnen er niet om heen. Er zijn veel cruciale sectoren die ‘gewoon’ doen wat ze moeten doen. Met passie en betrokkenheid. Helden zijn het. Goeie gasten waar we op kunnen vertrouwen.”
Nederlandse toeleveranciers hebben vooralsnog voldoende installatieproducten in huis
Een aantal fabrikanten zou vanwege de coronacrisis de komende tijd minder installatieproducten en -materiaal kunnen leveren. Vooral vanuit Italië zouden leveringsproblemen kunnen optreden. Gaat dat hier tot problemen leiden? Vooralsnog niet, zo blijkt uit een rondje dat wij maakten langs enkele bedrijven die in ons land aan de installatiebranche leveren, waaronder Ferroli en Caleffi die hun hoofdvestiging in Italië hebben.
Het Ferroli hoofdkantoor is gesitueerd in San Bonifacio, in het zwaar getroffen gebied rond Verona. Wim van de Wetering, directeur van de Nederlandse vestiging, vertelt ons dat zijn collega’s waar hij rechtstreeks contact mee heeft het gelukkig allemaal nog goed maken. “Op dit moment hebben wij ook nog geen problemen om onze klanten te voorzien van onze goederen. Sinds bijna twee weken zijn de fabrieken voor productie gesloten. Wij hebben vorige week echter nog extra producten ontvangen, waaronder extra cv-ketels, waarvoor wij altijd een veiligheidsvoorraad van twee maanden hanteren. Wij kunnen dan ook voorlopig gewoon door blijven leveren. Daarnaast worden onderdelen van cv-ketels door de Italiaanse overheid gezien als essentieel en mag dit deel van onze organisatie doorwerken. Er wordt vanuit Italië juist vandaag een transport naar Nederland georganiseerd. Hoe dit verder gaat de komende maanden is uiteraard erg onzeker. De lockdown in Italië is volgens mijn collega’s daar erg zwaar om te ondergaan. Ze mogen zich alleen met (schriftelijke) reden in een straal van 200 m rond hun woning verplaatsen.
“Fabriek start volgende week dinsdag weer op”
Caleffi bedient vanuit de Nederlandse vestiging zeven landen. Mauro Manfredi ziet dat de grotere werken veelal stil liggen, aangezien social distancing op deze werken niet gegarandeerd kan worden. Uitzonderingen zijn gebouwen waarbij er momenteel geen personen aanwezig zijn, zoals scholen of sportcentra. De omzetindex stijgt nog in de Scandinavische landen en in Duitsland. Nederland en Vlaanderen zit op een kleine achterstand en behoren feitelijk nog tot de besten van Europa. Italië en Frankrijk maar ook Wallonië (50%) scoren beduidend slechter. “Wij ondervinden geen voorraadproblemen in Nederland. De fabriek in Italië is tien dagen geleden gesloten en zal naar verwachting aanstaande dinsdag weer mogen opstarten en direct weer 100% draaien. Caleffi Nederland heeft een voorraadbuffer van enkele maanden. Pas als de Italiaanse overheid besluit de opening uit te stellen met 2 á 3 weken zal het lastig worden om een beperkt aantal producten te garanderen. Als de fabriek dinsdag opstart zal Caleffi gewoon doorgaan met de geplande acties in mei en juni om daarmee de nog werkzame installateurs van wat voordelen te kunnen voorzien.”
“We produceren maximaal op basis van de beschikbaarheid van materialen”
Ook Nefit Bosch voorziet op korte termijn geen leveringsproblemen, vertelt manager marketingcommunicatie Jan Bosch. “De beschikbaarheid van de meeste producten kunnen we in ieder geval garanderen tot en met 30 april 2020. We produceren maximaal op basis van de beschikbaarheid van materialen. Natuurlijk zijn we voor bepaalde componenten ook afhankelijk van toeleveranciers in het buitenland. In landen als Italië, Portugal en Frankrijk starten, na een eerdere tijdelijke sluiting vanwege de lockdown, inmiddels steeds meer fabrieken van toeleveranciers weer op. Het transport van goederen wordt nog wel steeds bemoeilijkt door de wachttijd aan de grenzen, vanwege heringevoerde grenscontroles of andere maatregelen. Onze collega’s van inkoop en de supply chain zijn dagelijks in contact met onze toeleveranciers om de potentiële risico’s te bespreken en mogelijke maatregelen te implementeren om de impact te beperken. Veel hangt af van hoe zich de situatie in de betreffende landen de komende weken ontwikkeld. In de loop van de maand verwachten we meer duidelijkheid.”
“Hooguit vertragingen door transporteurs”
Ook Belimo verwacht geen langere levertijden of issues met verkrijgbaarheid zolang de situatie verder stabiel blijft. “De vertragingen die kunnen optreden worden eerder veroorzaakt doordat transporteurs er soms wat langer over doen om goederen af te leveren”, vertelt Yvette Vink, marketing manager bij deze fabrikant van aandrijving- en kleptechnologie voor verwarming, ventilatie en airconditioning.
En Jaga ervaart tot nu toe ook nog geen leveringsproblemen van leveranciers. "Onze fabriek in België draait door in aangepaste vorm om de gezondheid van onze medewerkers te waarborgen", vertelt marketing manager Wendy Stevens.
“We hebben veel extra veiligheidsvoorraad aangelegd”
Groothandel Wasco ten slotte zegt snel te anticiperen op veranderende situaties bij verschillende leveranciers. Tom Eilert, teamleider marketing: “Door kort op de bal te spelen hebben wij onze voorraadpositie, op PV-panelen en stringomvormers na, momenteel heel goed op orde. Dit horen wij ook veel terug van onze klanten. Waar het om gaat is dat we naast onze normale forecast bij de kritische producten (waar de lockdown voor productie-achterstand of zelfs stilstand heeft geleid) veel extra veiligheidsvoorraad hebben aangelegd. Zodoende kunnen we voorlopig ons voorraadassortiment zonder problemen leveren. Houdt de lockdown langer aan dan komen we later alsnog in de problemen, maar hopelijk kunnen de fabrieken in met name Italië en Frankrijk snel weer gaan produceren. Daarnaast is de productie in China weer opgestart. Daar komen veel componenten vandaan die in Europese productie worden gebruikt en dat gaat dus helpen om de productie weer stabiel te krijgen.”
De coronacrisis samen overwinnen
De coronacrisis zorgt voor een nieuwe werkelijkheid. Het treft ons allemaal. Persoonlijk maar ook in het werk. Wat kunnen we wel en wat kunnen we niet doen in de techniek? We hebben contact met klanten, we werken in teams samen, we gaan samen op weg naar een klus. Wat betekent dat voor mij als persoon? Wat kan wel en wat kan niet? Veilig werken heeft de afgelopen weken een andere invulling gekregen en staat meer dan ooit op ieders netvlies. En dat geeft vragen! De Helpdesk Corona Bouw en Techniek geeft antwoorden aan vakmensen en bedrijven. Bel 085-080 1544 en leg je vragen voor. Of kijk op de website: www.helpdeskcorona-bt.nl . Maar je kan ook contact opnemen met Arbotechniek via corona@arbotechniek.nl.
Deze crisis raakt de bedrijven in de techniek ook in hun economische activiteiten. De duurzaamheidsmakers van deze samenleving worden vaak hard getroffen. De beloofde steun van de overheid is welkom, en hopelijk voldoende om onze vakmensen op de weg te houden. Maar als branche moeten we ook zelf gaan vooruit kijken en denken in kansen. Na deze crisis hebben we een maatschappij die zich wellicht nog meer bewust is van bijvoorbeeld duurzaamheid, een gezonde gezondheidszorg, schone lucht, goede ICT-verbindingen en het belang van goed vakmanschap. Het is een hard gelag nu, zeker. Dat onderschat ik niet. Maar de optimist in mij gelooft ook in de nieuwe kansen.
Wat ik deze dagen zie groeien, is de inzet van nieuwe digitale vormen van leren. Online trainingen die op elk tijdstip gevolgd kunnen worden; webinars die aansluiten op de vragen die nu leven. Online leren en kennis opdoen krijgt in deze een enorme boost. De opleiders bewegen mee en tonen dezelfde elasticiteit die we ook zelf tonen. Maak er gebruik van. Wij zullen waar nodig dit stimuleren.
Als OTIB doen we wat we kunnen om vakmensen te ondersteunen, en waar mogelijk zorgen we voor bruikbare informatie en maatregelen. Onze veerkrachtige branche zal deze crisis overwinnen. En dat gaan we samen doen!
Sven Asijee
Directeur OTIB
‘Samen veilig doorwerken’ in gratis video vervat
VCA-cursus.com heeft het protocol ‘samen veilig doorwerken’ in een video gegoten. Dit onder het motto: Visueel onthoud je alles beter. In de video worden de belangrijkste maatregelen uit het protocol uitgelegd. Deze film wordt ter beschikking gesteld aan alle bedrijven en andere organisaties zodat zij op een heldere en consistente wijze kennis kunnen nemen van hoe iedereen tijdens deze coronacrisis toch samen veilig kan blijven doorwerken.
Om het coronavirus in te dammen, zijn maatregelen nodig. Bouwend Nederland, Techniek Nederland, de vakbonden, ministeries en andere vertegenwoordigers hebben daarom de handen ineen geslagen en het protocol ‘samen veilig doorwerken’ opgesteld. In dit protocol staan concrete maatregelen benoemd om samen veilig te kunnen doorwerken in de bouw en aanverwante sectoren.
Visueel leren
“VCA-cursus.com staat voor pro-visueel leren”, vertelt Paul Bongenaar van het trainingscentrum: “Ook wij werden getroffen; onze trainingen en examens kunnen niet doorgaan. Met deze extra tijd wilden wij iets terugdoen voor andere bedrijven. Wij werken bij onze cursussen altijd met praktijkgerichte films; visueel onthouden cursisten immers meer dan als ze alles moeten lezen. Om andere bedrijven in de bouwsector te helpen, hebben we het protocol visueel gemaakt.”
Bekijk de video via deze link: https://www.vca-cursus.com/pers
Geen vakbeurzen watersector dit jaar vanwege coronacrisis
Aqua Nederland Vakbeurs en RioleringsVakdagen gaan beide niet meer door in 2020. De beurzen waren eerder al van hun oorspronkelijke data in maart verplaatst vanwege het coronavirus naar 16, 17 en 18 juni. Door het verbod op bijeenkomsten tot 1 juni, de huidige ontwikkelingen en onzekerheid over de maatregelen na 1 juni, zal medio juni geen betrouwbaar moment zijn voor een vakbeurs. Verplaatsing naar het najaar 2020 bleek geen optie vanwege de verzadigde (beurs)agenda. De eerstvolgende editie van Aqua Nederland Vakbeurs en RioleringsVakdagen zal nu plaatsvinden op 23, 24 en 25 maart 2021.
Esther Rodenburg, event manager, legt namens Easyfairs uit: “Inmiddels gaat Nederland zijn vierde week van coronabeperkingen in. De hallen zijn stil en verlaten. Heel onwerkelijk zo midden in het hoogseizoen van beurzen. We kijken uit naar de tijd dat we elkaar weer mogen ontmoeten en samen met de markt inhoud kunnen geven aan deze fantastische evenementen. Maar deze crisis is uitzonderlijk en dat moment laat zich moeilijk voorspellen. Duidelijk is dat juni te vroeg komt voor elk groot evenement. We zien het als onze verantwoordelijkheid om de Nederlandse watersector optimaal bij elkaar te brengen tijdens hun jaarlijkse netwerkmoment. Sinds de laatste update van de premier hebben we als team veel tijd besteed aan het afwegen wat de beste oplossing is, niet alleen voor Aqua Nederland Vakbeurs en RioleringsVakdagen, maar voor de industrie als geheel. De waterprofessionals moeten in deze uitdagende tijd de ruimte krijgen voor hun werk aan de vitale waterinfrastructuur. Daar ligt de focus van de watermarkt en die ruimte willen we geven.”
“Beslissing met pijn in ons hart”
Rodenburg: “Verplaatsen naar het najaar was helaas ook geen optie. We vinden dit jammer, want we denken dat het belangrijk is om als markt veerkracht te tonen en zich zo snel als mogelijk weer te herpakken. Een vakbeurs is dan een ideaal moment om de verbindingen te maken en de uitdagingen aan te gaan. Veel exposanten en partners geven aan dat hun agenda het gewoonweg niet toe laat. Er stonden al veel evenementen gepland en er zijn veel events naar het tweede deel van 2020 verplaatst. We maken deze beslissing met pijn in ons hart en hopen op begrip van alle betrokkenen, maar we willen ervoor zorgen dat onze bezoekers, exposanten, partners en sprekers een event bijwonen die op zijn best zal zijn. Zelf willen we natuurlijk ook alleen top-evenementen organiseren voor deze community. Daarom de belofte om er samen in 2021 de beste editie tot nog toe van te maken.”
Update Corona, ventilatie en virustransmissie via de lucht
REHVA heeft een nieuwe versie van het COVID-19 installatie-advies document gepubliceerd. Bepaalden zaken zijn uitgebreid toegelicht (bijvoorbeeld daar waar het over het bevochtigingsadvies gaat), soms zijn de instructies iets aangepast (geldt onder andere voor het gebruik van warmtewielen). Ook is uitgebreider uitgelegd hoe REHVA de laatste onderzoeken in relatie met virusoverdracht via de lucht interpreteert.
Toen de coronacrisis enkele weken geleden in alle hevigheid uitbrak, kwam al snel de vraag naar boven hoe we als branche mogelijke risico’s op verspreiding van het virus via ventilatiesystemen konden ondervangen. De REHVA publiceerde daarom media maart een document met adviezen voor de omgang met bestaande ventilatiesystemen in gebouwen die tijdens de pandemie openblijven. Te denken valt dan onder andere aan meldkamers, winkels of kantines voor OV-personeel. Naar aanleiding van dit document heeft de Europese overkoepelende vakvereniging veel vragen binnengekregen van installateurs, adviseurs en fabrikanten. Op basis van de feedback is nu een nieuwe versie verschenen van het document. REHVA vice-voorzitter Atze Boerstra legt uit wat de verschillen zijn met de eerste versie.
Samenvatting aanpassingen
De belangrijkste aanpassingen en verduidelijkingen betreffen de volgende onderwerpen: algemeen besmettingsroute via de lucht, verse luchttoevoer op kamerniveau, bevochtiging en het gebruik van warmtewielen.
Warmtewiel
“Er bleek veel discussie te zijn over het wel of niet uitzetten (bypassen) van warmtewielen. We hebben de tekst daarom veranderd. We maken nu onderscheid tussen goed en minder goed functionerende warmtewielen. Als het om een recent aangelegd systeem gaat, waarbij alle installatievoorschriften keurig zijn opgevolgd, er sprake is van een goed werkende spoelsectie, de drukhiërarchie rond het warmtewiel klopt en de fabrikant instaat voor de kwaliteit van het product, dan gaan we ervan uit dat een warmtewiel gewoon aan kan blijven staan. In dat geval hoef je niet bang te zijn voor luchtlekken (en eventueel ook virus overdracht) van retour-naar toevoerzijde. Echter, betreft het een ouder systeem en zijn er aanwijzingen dat de drukhiërarchie over het warmtewiel niet correct is, er niet is voorzien in een goed werkende spoelsectie etcetera etcetera, dan is het aannemelijk dat er wel sprake is van lek van de retour- naar de toevoerzijde. In dat geval luidt het advies nog steeds: zet het warmtewiel uit (of laat een en ander periodiek doorschakelen, langdurige stilstand kan het warmtewiel beschadigen) en gebruik een bypass-voorziening indien aanwezig.”
Besmettingsroutes
Zoals Boerstra al aangaf tijdens het vorige interview met Installatienet “weten we dat de hoofdmoot van de besmettingen met het coronavirus via direct contact of via de ‘korte luchtroute’ plaats vindt. Bij direct contact moet je dan bijvoorbeeld denken aan hand-op-hand contact of het aanraken van oppervlaktes, die kort tevoren zijn aangeraakt door een besmet persoon. Bij luchtoverdracht zit het grootste risico in het verspreiden van druppeltjes (grootte: circa 10 micrometer) waar virussen in zitten, na niezen en hoesten. Die druppeltjes verdwijnen binnen een paar milliseconden na uitademing en/of slaan snel neer, vandaar dat standaard gesteld wordt dat een afstand tot een besmet persoon van 1 tot 2 meter als de gevarenzone geldt.”
Meer duidelijkheid
In het vorige gesprek vervolgde Boerstra met: “Los van de standaard besmettingsroutes: er zijn aanwijzingen in de literatuur dat er in sommige situaties ook sprake kan zijn van een ‘tweede luchtroute’ waarbij Corona virussen in aerosolvorm (als ultrakleine deeltjes of druppeltjes) langere tijd in de lucht aanwezig blijven en (binnen) grotere afstanden af kunnen leggen, waarna ze (bij de juiste dosis) tot besmettingen kunnen leiden. Vandaar het advies van REHVA om (ALARA-aanpak, voorzorgsprincipe) tijdens de huidige pandemie een aantal ventilatiemaatregelen te nemen die vaak relatief eenvoudig zijn.” De voorzichtigheid waarmee hij destijds sprak over ‘aanwijzingen’ is nu weg.
Grotere afstanden
“Ik ben de afgelopen weken de literatuur verder ingedoken en heb een aantal topwetenschappers gesproken uit onder andere Azië en de VS. In bepaalde gevallen, zo durf ik inmiddels wel te stellen, is het niet uit te sluiten dat de aerosol route een rol speelt. Dat bleek onder andere uit een case in Skagit Valley, in de VS, waar een koor onderling voldoende afstand hield, handen goed gedesinfecteerd werden, er geen handen werden geschud etcetera, maar na afloop van de koorrepetitie (waarschijnlijk in een niet optimaal geventileerde ruimte, details daarover zijn onbekend) naar later bleek 3/4e van de mensen toch besmet was geraakt. Dat kan mijns inziens maar één ding betekenen: dat in bijzondere situaties de aerosol route een belangrijke rol kan spelen. Ik denk dan aan veel mensen bij elkaar in een slecht geventileerde ruimte, waarbij de beroemde 1,5 meter regel die buiten prima opgaat, in dit soort situaties een schijnveiligheid zou kunnen opleveren.”
Advies
Met een mogelijke transmissie van het virus over langere afstanden, is het volgens Boerstra dus verstandig (specifiek in gebouwen die vol in gebruik blijven tijdens de pandemie) om het risico op verspreiding van het virus via ventilatiesystemen te beperken. Met name de verse luchttoevoer en het voorkomen van hoge bezettingsgraden zijn daarbij belangrijk.
Voortdurend ventileren
Boerstra benadrukt nu nog meer dan tijdens het vorige interview het belang van voldoende ventileren op kamerniveau. “Idealiter moet je dan denken aan 60 kuub verse lucht per persoon (= klasse A niveau van het PvE Gezonde Kantoren) als ondergrens; bij voorkeur op een zo efficiënt mogelijke manier toegevoerd. Dus niet zodanig dat de uitgeademde lucht van de ene persoon bijvoorbeeld langs de ademzone van een andere persoon in de ruimte wordt gevoerd alvorens deze lucht afgezogen wordt.”
Bevochtiging
Wat betreft de bevochtiging van ruimtes, ook hierover kreeg REHVA veel vragen binnen na publicatie van de eerste versie van het document. “Om alle onduidelijkheid voor eens en altijd uit de weg te helpen: we adviseren niet om de bevochtiging in gebouwen uit te zetten. We zeggen alleen (gebaseerd op een tiental artikelen die over dit onderwerp verschenen zijn) dat extra bevochtigingsapparatuur installeren of optoeren naar een hogere RV naar onze mening geen bescherming biedt. Pas bij een RV van 70-80% wordt de levensvatbaarheid van het virus substantieel aangetast. Maar zo’n hoge RV wil je niet hebben in gebouwen, vanwege de kans op schimmels en discomfort. Overigens is het inmiddels echt lenteweer aan het worden, dus ook zonder bevochtiging zit je nu binnen in de meeste gebouwen al automatisch op 40-50%. Voor de huidige corona crisis is de hele bevochtigingsdiscussie in mijn ogen sowieso niet zo relevant.”
Veilig werken
In versie 1 van het document ging het vooral over de veiligheid en gezondheid van de gebouwgebruiker. In het nieuwe document wordt meer aandacht besteed aan de veiligheid van installateurs en ander technisch personeel. “Onveilige situaties moeten we juist nu voorkomen. Vandaar dat in versie 2 van het document ingegaan wordt op voorzorgsmaatregelen als je onderhoudswerkzaamheden uitvoert aan gebouwinstallaties. Bijvoorbeeld daar waar het filtervervanging betreft, is nu het advies: draag handschoenen, zorg voor adembescherming en voer oude filters direct af in een afsluitbare zak.”
Het nieuwe REHVA COVID-19 guidance document is hier te downloaden: https://www.rehva.eu/activities/covid-19-guidance