Staat het water tot aan onze lippen?

Klimaatverandering speelt een steeds grotere rol in onze samenleving. Denk aan de recente zware regenval en overstromingen in Japan, gevolgd door een hittegolf. Of, in eigen land, aan de algenvorming in stilstaand water door het aanhoudende warme weer.
Stilstaand water is ook in drinkwaterleidingen de belangrijkste veroorzaker van bacterievorming. Zeker als de temperaturen hoog oplopen. Zoals onlangs in een Rotterdamse flat waar het in delen van het gebouw 50 gaden was!
Continu spuien is de oplossing om stilstaand water te voorkomen. Maar dat gaat tegen de oproep van waterleidingbedrijven in om het watergebruik juist te beperken. Omdat er vanwege de droogte sprake is van watergebrek.
Er is echter geen gebrek aan water. Water bevindt zich namelijk in een kringloop en gaat dus niet verloren. Het probleem is dat we het vervuilen. Chemiereuzen zijn vaak aan waterlopen gesitueerd en lozen hier hun afvalstoffen verdund. De grens van het oplossend vermogen van water wordt opgezocht.
Op sommige plaatsen zijn bewoners nog rechtstreeks afhankelijk van oppervlaktewater. Zoals in de Biesbosch. Maar dat wordt een steeds moeilijker verhaal. Zelfs hier raakt het water steeds meer vervuild.
Een alternatief zou zijn om drinkwater ouderwets met jerrycans aan te voeren, zoals dit nog in Afrika gebeurt. Ik zag dit tijdens één van mijn rondreizen daar. Dan besef je pas in wat voor rijkdom wij leven en leer je weer relativeren.

 

Leo Bikker
BAC (Bikker Advies & Consultancy)
mbikker@chello.nl

Hoge verwachtingen

Het ‘voorstel voor hoofdlijnen van een klimaatakkoord’ geeft een redelijk precieze marktverwachting van duurzame klimaatinstallaties – uw markt voor de komende dertig jaar! Zoals verwacht, en terecht, wordt een grote rol toebedeeld aan duurzame (omgevings-)warmte met warmtepompen. Ook industriële warmtepompen mogen zich verheugen in grote belangstelling. Voor gebruikers van bodem-gekoppelde warmtepompen aan WKO-installaties is er nog meer goed nieuws deze hete zomer: genietend van de passieve koeling wordt de zomerhitte opgeslagen voor de winter van ‘18/’19; de duurzaamste en goedkoopste warmte is immers diegene die je niet hoeft op te wekken!
En tóch moeten we met z’n allen een beetje oppassen met ons enthousiasme. Een wetmatigheid in innovatie is dat verwachtingen van prospects soms te hoog gespannen zijn of dat bijeffecten van opschaling worden onderschat. Zie bijvoorbeeld de zorgen van burgers en daarmee gemeenten over geluidsbelasting van buitenunits van luchtwarmtepompen. Naast kwaliteit van apparatuur zit het antwoord ook in kwaliteit van installeren – uw werk dus! En hier zit nóg een grote zorg die in het klimaatakkoord is geduid: u bent met te weinigen om de komende klus te klaren. Prettig voor uw business case maar een grote zorg voor de maatschappij!
Ook hieraan wordt gewerkt door alle branches in de keten die onlangs een Green Deal installatie-opleidingen tekenden. Overheden en branches bundelen de krachten voor toename van het aantal installateurs van àlle duurzame klimaattechnieken. Een eerste project met zeven praktijk-opleidingslocaties voor het hele warmtepompenportfolio is al van start gegaan. Naast aanwas met de broodnodige nieuwe collega’s zal dat ook goed zijn voor het vertrouwen van de consumenten. En daarmee worden de best hoge verwachtingen dan tóch waargemaakt!

Frank Agterberg
Dutch Heat Pump Association, DHPA

Data als grondstof

Levert het data op? Ja? Verzamelen. Steeds vaker hoor en lees ik deze woorden. Data is king, dé nieuwe grondstof volgens het brancheonderzoek Connect 2025. De h eilige graal in het informatietijdperk, waarin wij nu leven. Terabytes aan data, verzameld in de datacentra all over the world. Steeds meer producten zijn connected en spuwen data naar… ja naar wie eigenlijk? In gelijke tred met de data-ontwikkeling lopen ook de discussies op. Wie is eigenaar? Wat kan, mag en wil je toelaten? Zomaar een paar vragen om zelf ook eens bij stil te staan.
Oké, data op zichzelf is niet bijzonder. Eigenlijk is het er door de eeuwen heen altijd geweest. De manier van invoer, opslag en hergebruik is nogal veranderd. Van stenen tafel naar hightech tablet. Aan een bulk nullen en enen op zichzelf hebben we niets. Data wordt pas interessant wanneer er via slimme algoritmes, analyses op uitgevoerd worden. Dat geeft informatie en dus kennis.
Ook in onze branche krijgt data een cruciale betekenis. Grote fabrikanten hebben dit licht gezien, uitgaande van de hoeveelheid monitorsystemen die geïntroduceerd worden. Vaak met een aardig extraatje: een gratis app.
Het geeft te denken. Want die mooie gratis app bij producten of diensten vraagt wel als tegenprestatie ‘een account aanmaken’. Vervolgens staat jouw (gebruikers)data in de cloud. In zekere zin ter beschikking van de aanbieder. Zo ben jezelf het product geworden in de ‘gratis’ dienst die je ontvangt. Wanneer de aanbieder vervolgens de juiste verbindingen weet te maken tussen de verschillende datastromen, doet de statistiek het verdere werk.
In de veranderende verdienmodellen is kennis op basis van data ook voor de installateur van steeds groter belang. Het slim verzamelen en opgedane kennis weer het bedrijfsproces in laten stromen blijkt vaak nog de uitdaging.

Maarten van der Boon
maarten@novitek.nl
Vanuit zijn bedrijf Novitek helpt Maarten
technische bedrijven in organisatie­-
strategie, innovatie en communicatie.

Je moet schieten, anders kun je niet scoren’

De titel van deze column is een legendarisch advies van Johan Cruijff dat typerend is voor waar we als branche nu staan. Nederland lijkt klaar te zijn voor de energietransitie in de gebouwde omgeving. De kansen liggen er. De lichten staan op groen. Bedrijven en vakmensen moeten aan de slag te gaan. Anders kunnen we niet scoren.

De media geven ons vaak de indruk dat de energietransitie vooral een weg is met drempels. ‘Gedoe’ over het Klimaatakkoord. Een warmtepompinvasie. Krapte op de arbeidsmarkt. En natuurlijk de hoge kosten. We staan inderdaad voor een grote opgave: in Nederland moeten de komende decennia zeven miljoen woningen en één miljoen utiliteitsgebouwen worden verduurzaamd. Maar dit biedt ons vooral ook kansen. Daar moeten we ons echter wel bewust van zijn. Op zijn Cruijffiaans: “Je ziet het pas als je het doorhebt.”
En wie wil nu niet bij dit winnend team horen? Want dat zijn we als het gaat om het verduurzamen van de toekomst. Laten we dus onze deuren wijd open zetten en iedereen die wil bijdragen aan de energietransitie een plek in ons sterrenelftal bieden! Door op te leiden, bij te scholen zorgen we ervoor dat bestaande en nieuwe vakmensen in de branche kunnen scoren. Onder andere met de Build Up Skills advisor-app waarmee alle vakmensen in de bouw en de installatiebranche met duurzame technieken aan de slag kunnen gaan. Online, op het moment dat het jezelf het beste uitkomt en doorverwijzend naar het meest actuele bijscholingsaanbod. In september start het landelijk opleidingsprogramma warmtepomptechnieken waarin verschillende soorten pompen aan bod komen en deelnemers met echte installaties kunnen oefenen. En we verwelkomen mensen die interesse in techniek hebben en de overstap willen maken. We leiden iedereen op om het beste uit henzelf te halen. Ongeacht waar je vandaan komt, waar je eerder hebt gewerkt of waar je ervaring ligt. We hebben een plek voor je!

Sven Asijee
Directeur OTIB

Ga op zoek naar het beste antwoord

“Vragen? ..<stilte>.. Geen vragen, dan gaan we naar het volgende onderwerp”. Ik dacht terug aan deze zin, die ik mij herinner als een mantra. Hij werd uitgesproken door een docent die ons met verwoede pogingen de elektroleer trachtte bij te brengen. Alles over spanning-, stroom-, weerstandberekeningen en wat al niet meer.
Zijn er nog vragen? Natuurlijk zijn er vragen. Toen en zeker nú. Als vakman is het een must bij te blijven. In allerlei brancheprogramma’s zien we deze bijscholing – en soms zelfs omscholing – plaatsvinden. Het vak elektrotechniek wordt steeds kennisintensiever. Met de komst van ICT en IT kantelt het vak razendsnel. Door slimme integratie van technieken ontstaan er 1001 mogelijkheden met evenzoveel vragen en kansrijke ideeën.
Technologische innovaties waar je als ondernemer iets mee kunt. Soms loop je bij toeval tegen een situatie aan waarbij je jezelf afvraagt: “Dit zou toch anders kunnen?” Of een situatie waarbij je in één keer zelf zo’n eurekamoment hebt. Het hebben van een vraag of een idee is een mooie start. Maar wie geeft antwoord of helpt je verder?
In de praktijk worden al snel de bekende wegen bewandeld. Een belletje naar de vaste leveranciers, wat voorzichtige gedachtewisselingen met branchebroeders. En oplossingsgericht – waar ‘techneuten’ toch bekend om staan – komt er antwoord of invulling. Maar, heb je dan het beste antwoord? Is dan het hoogste resultaat behaald?
Regelmatig blijven kansrijke ideeën op de bekende plank liggen. En goede verdiepingsvragen onbeantwoord. Dat is niet nodig. Er is namelijk een plek waar je terecht kunt: dekennisvragenbank.nl. Dit is een initiatief van verschillende samenwerkende partijen, waaronder Stichting KIEN en Technische Universiteit Eindhoven. Samen met vakkundige studenten van de universiteit kom je tot antwoorden en mogelijk zelfs prototypes of technische concepten.

Maarten van der Boon
maarten@novitek.nl
Vanuit zijn bedrijf Novitek helpt Maarten
technische bedrijven in organisatie­-
strategie, innovatie en communicatie.

Door schade en schande

Ik had zo gehoopt op een reactie vanuit de medische hoek op mijn stelling dat er in Nederland minimaal 500 slachtoffers (doden) per jaar vallen door Legionella. Helaas, ik heb niets mogen vernemen. Er moet kennelijk eerst iets gebeuren voor men wakker wordt. Gelukkig ben ik niet zo ver doorgeslagen als de meneer die recent over de balustrade sprong in de Tweede Kamer. Hij moet zich een roepende in de woestijn hebben gevoeld. Ik heb in mijn hart een diepe bewondering voor hem aangezien hij dit deed voor zijn medemens, hoewel het niet de juiste wijze is om aandacht te vestigingen op een onderwerp. Ik prijs mij gelukkig met een pen als wapen.
Ik heb vele mensen en familieleden van legionellaslachtoffers gesproken. Trieste verhalen vaak. Werkeloos geworden, spanningen in de relatie, onbegrip, vaak met scheidingen als gevolg. Karakterveranderingen, chronische klachten, concentratieverlies. Doktoren kunnen niets vinden en zeggen dat het tussen de oren zit. Ik weet dat dit somber klinkt maar wil duiden op de ernst van de situatie. Het kan ook u overkomen.
Recent werd er gerept van nieuwe besmettingsbronnen: rioolzuiveringsinstallaties. Vreemd en onbegrijpelijk dat dit kwartje nu pas valt. Onderzoek van KIWA wees jaren geleden al uit dat afvalwater van rioolzuiveringsinstallaties ernstige besmettingen in oppervlaktewater kan veroorzaken.
Het Franse Lille werd in 2004 getroffen door een grote uitbraak van Legionella. Daar bleek dat een door de lucht meegevoerde legionellabacterie een mens kan besmetten op 11 km afstand van de bron! Dit bij een bepaalde luchtvochtigheid en windsnelheid.
Ik herhaal daarom nog maar eens mijn stokpaardje: zorg toch vooral voor beter brononderzoek.

Leo Bikker
BAC (Bikker Advies & Consultancy)
mbikker@chello.nl

Framing helpt niet

Een maandje kranten lezen. Huizen moeten van het gas af. Cv-ketels moeten verdwijnen. Iedereen moet aan de warmtepomp of aan de zonnepanelen. Er is een schreeuwend tekort aan vakmensen. De branche geeft werkgarantie aan kolentechneuten. De ombouw van miljoenen huizen zal falen als de bouw- en de installatiesector niet snel de ontbrekende kennis, expertise en menskracht vergroot.
Tegelijkertijd zit er nu ergens in een klas op de lagere school een jongen of meisje na te denken over wat hij of zij wil worden. Uitvinder? Brandweerman? Dokter? Astronaut? Dierenarts? In ieder geval mensen helpen en het verschil maken. Op een andere school heeft een jongen of meisje eindexamen VMBO gedaan en denkt na waar hij of zij met de gevolgde technische opleiding het verschil kan maken. Onderweg naar een afspraak hoorde ik begin april een radio-interview met een jongen die vlak voor zijn examen PIE zat. Goed voorbereid stond hij klaar om na zijn eindexamen te kiezen voor… de marechaussee. Eeuwig zonde!
De vraag die het bij opkomt is of we deze jongen wel hebben kunnen raken in het geweld van signalen over tekorten. Kunnen we de jonge generatie überhaupt wel bereiken? Als branche zijn we de achilleshiel van de verduurzaming van de economie. Maar in plaats van deze kans te benutten, wordt deze steeds meer ‘geframed’ als een zware opgave. En de vraag die je je dan kunt stellen is: wil je daar wel werken? In een stijgende economie met een grote verduurzamingsopgave hebben we de neiging om vooral in problemen te denken. We wijzen naar de ander waarom we niet de mensen krijgen die we willen met de kennis die nu nodig is. Maar als je naar de ander wijst, wijzen drie vingers naar jezelf. Met elkaar vormen we de branche. Een branche met een kennis- en een vakmanschapsopgave. Maar vooral een branche met prachtige kansen waarmee wij écht het verschil kunnen maken. Ook voor de jonge en ervaren werknemers. Ook voor de instroom. Wij zijn aan zet!

Sven Asijee
Directeur a.i. OTIB

Grote stappen! Snel thuis?

“Het gaat over langere periode de goede kant op met de wereld”, zeggen Johan Norberg’s ‘Progress’ en Stephen Pinker’s ‘Enlightenment now’. Maar zelfs deze langjarige, geleidelijke transitie is ineens niet meer genoeg voor de Nederlandse W-sector: héle grote stappen moeten worden gemaakt nu Nederland versneld van het Groningse aardas af zal gaan. En dus gebouwen massaal op warmtepompen en andere duurzame warmte-(én koel-)installaties overstappen.

De marktvraag moet vergroot worden door onder andere de campagne ‘Energie besparen doe je nu’. De binnenkort vanuit de ‘Versnellingstafel duurzame decentrale warmte’ te publiceren Technologiematrix gaat verder helpen in het juiste aanbod: de juiste techniek(-combinatie) met de juiste business case in het juiste (utiliteits)gebouw. Twee van de acties van het Energieakkoord 2013-2023 die direct impact hebben op úw markt! Ondertussen worden aanvullende en nóg grotere plannen gemaakt voor het Klimaatakkoord, dat deze zomer al klaar moet zijn en moet leiden tot een aardgasvrij Nederland in 2050.
De warmtepomp is één van de beoogde winnaars: naast duurzame toevoeging aan of zelfs vervanging van de gasketel biedt de warmtepomp ook aanvullend comfort door (zomer)koeling en zowel woningbouw als utiliteit kunnen op elke schaal worden bediend. Natuurlijk staan critici en sceptici klaar met tegenargumenten. Ook het debat schaalt dus op en dat is prima. De branche heeft de antwoorden klaar en werkt ondertussen door aan nóg verdere verbetering van energetische, economische, ergonomische en esthetische prestaties.
De vanuit het beleid geambieerde aantallen zijn duizelingwekkend en betekenen een verachtvoudiging van de markt in de komende paar jaar. De branche is klaar om de warmtepompsystemen te leveren. Gezien de grootte en variatie van de klandizie is het nu vooral nog de vraag wie deze systemen gaan ontwerpen en installeren?

Frank Agterberg
Dutch Heat Pump Association, DHPA

Lokale kampioen

Op dit moment worden de nieuwe colleges van burgemeesters en wethouders in het land gevormd en worden accenten voor de komende vier jaar bepaald. En wij zijn als branche één van de belangrijkste partners van de gemeente als het gaat om de duurzaamheidsagenda. We hebben de mogelijkheden om mensen langer thuis te laten wonen. We hebben een rol als het gaat om het opleveren van nieuwe, aardgasvrije woningen. En met onze expertise in de oplaadinfrastructuur zijn we ook essentieel voor het verwezenlijken van meer elektrisch verkeer.
Het zijn maar enkele voorbeelden die ook op andere terreinen gemakkelijk kunnen worden aangevuld. Zo zijn we bijvoorbeeld ook de onderneming in een stad die zorgt voor werkgelegenheid en mogelijkheden om lerend te werken. En natuurlijk zijn we ook betrokken bij het techniek­onderwijs op de scholen.

De branche doet er dus toe in de gemeente. Maar zijn we ook zichtbaar? Zijn we als lokale bedrijven goed in beeld? Zien gemeenten onze vakmensen die belangrijke sleutels in handen hebben? Hier ligt niet alleen een taak voor gemeenten, maar ook voor onszelf. We moeten niet – met onze nuchterheid – aan de rand van de dansvloer blijven staan. We moeten in beweging komen en meegaan op het ritme van de muziek. Vaktrots in combinatie met vakkennis is onze troefkaart. En natuurlijk ook onze lokale betrokkenheid. We hebben zoveel te bieden en daarmee zo veel uit te dragen. Omdat we bevlogen zijn, omdat we geloven in wat we doen. Omdat we weten wat de uitdagingen zijn.
Onlangs vonden de Skills Finals plaats. Een prachtig evenement met jonge vakmensen die durven te laten zien wat ze kunnen. Vakmensen die echt het verschil maken. Bij de uitreiking van de medailles zag je de trots en de bevlogenheid, vakmensen die staan voor hun vak. Er is alle reden om deze kampioens­mentaliteit over te nemen. Want onze branche is hot!

Sven Asijee
Directeur a.i. OTIB

Succes start met visie

Er zijn veel factoren die het vormen van een toekomstvisie op bedrijf en business beïnvloeden. In onze sector bijvoorbeeld de dagelijkse hectiek van de markt. Technologische ontwikkelingen volgen elkaar in rap tempo op, de klant neemt een veeleisende houding aan en er is steeds minder tijd om installaties te realiseren. Wat is mijn visie op drie ontwikkelingen (‘hotspots’) in onze sector?
Energietechniek. De wereld van energie is volop in beweging. De energieconcepten buitelen over elkaar heen. Concepten die onder de noemer Smart Grids opgedeeld worden in grofweg drie categorieën: opwekking, transport en gebruik. Steeds vaker hoor en lees je over gelijkspanning (DC), een domein waarin er volop ontwikkeling is en veel nog in de kinderschoenen staat. Kansrijke business.
Vergaande sensortechnologie. Woning- of gebouwautomatisering (domotica) wint onder de noemer Internet of Things rap terrein in oplossingen en projecten. Zowel in de particuliere sector als in de zakelijke- en zorgsector. Woningbezitters ervaren het comfort, gebouwbeheerders de beheersing en controle van de installaties in het gebouw en zakelijke gebruikers de efficiëntie. Denk bij deze laatste twee bijvoorbeeld aan predictive maintenance. Het biedt u nieuwe verdienmodellen.
Beveiligingstechnologie. Met alle off- en online dreigingen is veiligheid een ‘hot item’. Een paar ontwikkelingen: cyber crime, biometrische controle, chipimplantaten en vergaande beeld-/cameratechnologieën. Ontwikkelingen die niet meer op de ontwerptafel liggen, maar al in de praktijk worden gebruikt. Ook in deze sector wordt de rol van systeemintegratie steeds ingrijpender. Een aandachtpunt gaat privacy en ethiek zijn.
Elke ondernemer – ook in de technische sector – heeft met visievorming te maken. Welke innovatieve en doelgerichte stappen maakt u? Wat is uw visie als ondernemer? Een goede visie is het vertrekpunt naar succesvolle business.

Maarten van der Boon
Innovator
info@maartenvanderboon.nl