De opmars van lucht/lucht-warmtepompen zet door. Volgens Pierre Mulder zijn daar verschillende redenen voor aan te wijzen. De Sales Manager van Stulz signaleert daarnaast andere ontwikkelingen die de komende jaren hun stempel gaan drukken op de installatiebranche.

 Wat zijn op dit moment de drie belangrijkste marktontwikkelingen?
“We merken dat de nieuwe ZZP-wet veel impact heeft op de branche. Door de hele papierwinkel die ermee gepaard gaat en strengere controles, treden veel ZZP’ers nu in vaste dienst. Dit biedt voor ons nieuwe kansen om zo samen met onze klanten de kennis te verbreden en de markt nog beter te bedienen. Op technisch gebied merken we dat de airco steeds vaker wordt ingezet als volwaardig verwarmingssysteem. Sterker nog, wij verkopen nu meer aircosystemen om een verwarmingsvraag dan een koelingsvraag in te vullen bij een klant. En tot slot is onze branche volop bezig om alternatieve koudemiddelen te ontwikkelen met minder PFAS en een lagere GWP. Dat hoeven overigens niet noodzakelijkerwijze natuurlijke koudemiddelen te zijn, zoals het populaire propaan of CO2.”

Kan je dat toelichten?
“Propaan is bijvoorbeeld interessant voor ‘kleine’ single en multi-split systemen die, heel kort door de bocht, maximaal 1 kg koudemiddel nodig hebben. Daarboven is het niet gangbaar, vanwege de risico’s die dat met zich meebrengt. Propaan is een brandbaar koudemiddel met een laag ontstekingspunt. Bij een lekkage kan het zich snel vermengen met lucht, waardoor een explosief mengsel ontstaat. Ook CO2 heeft zijn beperkingen, omdat je werkt met grote drukken."

De airco wordt steeds meer omarmd als een volwaardig verwarmingssysteem, zeg je. Hoe komt dat?
“Met name omdat ze eenvoudig te installeren en customizen zijn en vanwege de rendementen die ingrijpend zijn verbeterd. Daarnaast speelt natuurlijk op de achtergrond ook nog dat de gasprijzen sterk fluctueren. Met een airco bespaar je zo 1.000 tot 1.500 euro ten opzichte van een conventioneel verwarmingssysteem.”

Hoe ziet de toekomst eruit, zeg over pakweg 5 jaar?
“AI en robotisering gaan zorgen voor systemen die meer comfort leveren tegen een betere prijs. Vooral in de detailhandel en utiliteit. Je moet dan denken aan meer prefabricage van plug&play-oplossingen, goede monitoring en Predictive Maintenance.”

Hoe willen jullie de installateur tegen die tijd ondersteunen in zijn werkzaamheden?
“Door nog meer plug&play-oplossingen te ontwikkelen, onze webshop verder uit te bouwen en blijvend in te zetten op scholing. Onder andere door trainingen aan te bieden.”

De Algemene Rekenkamer beveelt de minister van Klimaat en Groene Groei aan niet langer een huiseigenaar subsidie te geven voor een warmtepomp als dat de ontwikkeling van een warmtenet kan belemmeren. De Rekenkamer schrijft dit in het op 4 februari 2025 gepubliceerde rapport Een koud bad voor warmtenetten – Tijd voor bijsturing van de warmtetransitie. Vereniging Warmtepompen betwist dat de financiële onhaalbaarheid van nieuwe collectieve warmtenetten komt door de populariteit van de warmtepomp.

Aanleiding voor het onderzoek is de stagnatie van aansluitingen op grote collectieve warmtenetten. Voornaamste reden van de stagnatie is dat nieuwe warmtenetten in wijken met gemengde bouw momenteel financieel onhaalbaar zijn, ondanks dat deze volgens onderzoek de laagste maatschappelijke kosten zouden hebben.
Vereniging Warmtepompen ziet de redelijkheid in van die principiële aanbeveling om individuele oplossingen niet te stimuleren in een wijk die zeker en op korte termijn op een collectief en met duurzame warmte gevoed warmtenet over zal gaan.

Populariteit warmtepomp
De Rekenkamer wijt de stagnatie van collectieve warmtenetten mede aan de populariteit van de individuele warmtepomp. Met dank voor dat compliment betwist de warmtepompenbranche echter dat de financiële onhaalbaarheid van nieuwe collectieve warmtenetten komt door de populariteit van de warmtepomp. De niet sluitende business cases van nieuwe warmtenetten is een combinatie van gebrek aan investeerbaarheid en de kosten van de eindgebruiker, die op zich weer het resultaat zijn van recente beleidsontwikkeling rond warmtenetten. In de praktijk leidt dit tot onzekerheid over waar en wanneer nieuwe warmtenetten zullen worden aangelegd.

Terugverdientijd van maximaal zeven jaar
De door het kabinet Schoof niet doorgezette verplichte plaatsing van minimaal een hybride warmtepomp bij gasketelvervanging kende als voorwaarde een terugverdientijd van maximaal zeven jaar. Vereniging Warmtepompen stelt zich voor dat die zelfde zeven jaar geldt voor de zekerheid van een komend warmtenet bij eventuele uitsluiting van ISDE-subsidie. Bij onzekerheid langer dan 7 jaar zou woningeigenaren niet de mogelijkheid moeten worden ontzegd om tóch een verduurzamingsstap met een (gesubsidieerde) warmtepomp te maken. En om daarmee ook de kans niet nog verder te verkleinen om de 2030 beleidsdoelstelling voor verduurzaming van de gebouwde omgeving te halen.

Sinds 2016 is er de Investeringssubsidie duurzame energie en energiebesparing (ISDE) om de financiële impact van het verduurzamen van woningen enigszins te verzachten. Vooral inwoners van de noordelijke provincies blijken de weg naar deze subsidiepot goed te kunnen vinden. Veendammers ontvingen het hoogste bedrag, gemiddeld ruim 9.500 euro per 100 huishoudens. Opvallend is verder dat er met name buiten de grote steden forse subsidiebedragen werden uitgekeerd. Dit blijkt uit onderzoek van duurzaamheidsplatform Slimster op basis van data van de Regionale klimaatmonitor.

Naast Veendam staan ook de Twentse gemeenten Tubbergen en Wierden hoog op de subsidieranglijst. Dat komt met name doordat zij bovengemiddeld vaak investeerden in een warmtepomp en daarvoor subsidie kregen. In de meeste gevallen ging het om een tegemoetkoming van zo’n 2.700 euro. Kijkend naar subsidies voor isolatie, dan valt op dat er naast Veendam nog drie andere Groningse gemeenten (Stadskanaal, Pekela en Westerwolde) in de top-10 staan. Zo werd in Stadskanaal voor 1,7 procent van het totale woonoppervlak isolatiesubsidie aangevraagd, met een gemiddeld bedrag van 14,79 euro per vierkante meter.

Subsidie gaat vooral naar platteplandsgemeenten
Het feit dat er met name buiten de grote steden forse subsidiebedragen werden uitgekeerd, is volgens Marco Schuurman van Slimster goed te verklaren. “De ISDE-subsidie is specifiek bedoeld voor huiseigenaren en steden kennen vaak relatief veel huurwoningen. Bovendien zijn de huizen in bijvoorbeeld Groningen en Drenthe vaak bovengemiddeld groot en matig geïsoleerd. Daardoor heb je al gauw flink wat isolatiemateriaal en een grote warmtepomp nodig, wat hogere kosten, maar daardoor ook een hogere subsidie met zich meebrengt.”

Subsidie warmtepomp dit jaar verlaagd
Voor de warmtepomp is het minimale subsidiebedrag dit jaar overigens verlaagd van 2.100 euro naar 1.250 euro. Voor systemen met een groter vermogen is het subsidiebedrag per extra kW echter gestegen van 150 naar 225 euro. Hiermee wordt de aanschaf van warmtepompen met een hoger rendement of grotere capaciteit gestimuleerd, bijvoorbeeld voor grotere woningen.

Sinds eind 2024 wordt 1 op 12 woningen verwarmd met een warmtepomp. Het beleidsdoel 2030 vraagt echter om stevige groei na 27% marktkrimp in 2024, vindt de brancheorganisatie voor leveranciers van warmtepompen Vereniging Warmtepompen, ondanks een opleving in het vierde kwartaal.

In heel 2024 werden door fabrikanten en importeurs 110.000 warmtepompen voor woningen verkocht, fors minder dan de 150.000 in 2023. Van de in totaal ruim 650.000 in woningen geïnstalleerde warmtepompen – momenteel 1 op 12 woningen, werden er sinds 2021 ruim 200.000 in bestaande woningen geplaatst. De relatief jonge warmtepompenmarkt wordt nog voornamelijk bepaald door overheidsbeleid. Stimuleringsmaatregelen worden momenteel echter afgebouwd en de doelstelling om van de huidige 1 op 12 naar 1 op 5 woningen in 2030 efficiënt te verwarmen met een warmtepomp lijkt uit beeld. Voor dat doel - 1 miljoen geïnstalleerde (hybride) warmtepompen in bestaande woningen in 2030 - zouden per jaar gemiddeld 150.000 warmtepompen moeten worden geïnstalleerd in bestaande woningen, en dus ruim 200.000 totaal per jaar inclusief in de nieuwbouw. Ook de markt van warmtepompen voor de utiliteitssector zag in 2024 een krimp. Met 16% t.o.v. 2023 bescheidener dan de 27% in de woningbouw, maar minstens even zorgwekkend. De minister moet in de voorjaarsnota met aanvullend beleid en middelen komen om haar doelen te behalen, vindt de Vereniging Warmtepompen.

Vooral nieuwbouw
Van de 110.000 warmtepompen voor woningen in 2024 waren zo’n 50.000 voor de nieuwbouw, vanwege de sinds 2018 verplicht aardgasloze nieuwbouw allemaal all-electric. Bijna 14.000 daarvan waren water/water-warmtepompen en ruim 36.000 lucht/water-warmtepompen. Van de 60.000 warmtepompen voor bestaande woningen waren er bijna 20.000 all-electric waarmee in 2024 de verhoudingstrend wordt gebroken in het voordeel van de hybride warmtepomp.

Marktkrimp
Het marktvolume in de eerste drie kwartalen van 2024 was de helft van dezelfde periode in 2023. Deze marktkrimp zette al in gedurende het laatste kwartaal 2023; in het recente kwartaal trok de markt voor zowel hybride als all-electric lucht/water warmtepompen voor de bestaande woningbouw juist aan door de voor 2025 aangekondigde verlaging van ISDE-subsidie op kleine lucht/water warmtepompen. De branche verwacht dan ook dat deze opleving van tijdelijke aard zal zijn, met een geleidelijke terugval in de loop van 2025, wegens de overgangsregeling voor nog in 2024 geaccepteerde particuliere offertes.

Afbouw capaciteit
De actuele en structurele krimp heeft fabrikanten genoopt om capaciteit af te bouwen. Er was in de jaren voorafgaand aan 2024 juist zwaar geïnvesteerd in productie- en installatiecapaciteit, vanuit afspraken tussen sector en overheid in het nationale actieplan (hybride) warmtepompen. Deze afspraken werden echter door het kabinet Schoof eenzijdig opgezegd met als evident resultaat economische schade voor fabrikanten en dat beleidsdoelen buiten beeld raakten, aldus de Vereniging Warmtepompen. ‘Hoewel een investering in een warmtepomp sowieso áltijd rendeert, vraagt versnelling in de huidige markt om aanvullend beleid om aanschaf en gebruik aantrekkelijk te houden. De aard van de klanten is aan het verschuiven van de ‘early adopters’ naar de kritischere ‘early majority’ waardoor alleen de spreekwoordelijke wortel – ISDE-subsidie – onvoldoende is voor versnelling. En die budgetten staan zelfs onder druk de komende jaren. Ook de verhouding tussen de prijs van elektriciteit en aardgas is een belangrijke driver.’