‘Verduurzamen woning voor vrijwel niemand rendabel’
Zonder aanvullend beleid zal de bijdrage van huiseigenaren aan het halen van het Klimaatakkoord fors minder zijn dan waar de overheid nu mee rekent. Met de huidige investeringslasten en regelingen is verduurzamen voor vrijwel niemand rendabel: niet veel huishoudens zullen hun woning kunnen verduurzamen zonder hun totale woonlasten te verhogen. Dat concludeert het Planbureau voor de Leefomgeving uit onderzoek naar kosten en opbrengsten van de verduurzaming van eigen woningen.
Nederlandse woningen moeten in 2050 energieneutraal zijn, zo staat in het Klimaatakkoord. Enkele voorlopers daargelaten wachten de meeste eigenaren met het verduurzamen van hun woonhuis, omdat ondanks de subsidies de investeringen te groot zijn, ook op de lange termijn. En mocht het al lukken om de kosten voor verduurzaming terug te verdienen met een lagere energierekening, dan duurt dat heel lang.
Zowel korte als lange termijn
Dit PBL-onderzoek, dat is uitgevoerd met input van de Amsterdam School of Real Estate (ASRE), vergelijkt de huidige energierekening van verschillende typen huishoudens met de energierekening na verduurzaming, vermeerderd met de investeringslasten. De effecten van verschillende beleids- en financieringsinstrumenten op de woonlasten zijn voor zowel de korte als de lange termijn bekeken. De bestaande en voorgenomen terugleververgoeding voor (teveel) opgewekte stroom uit zonnepanelen en de mogelijk nieuwe gebouwgebonden financiering zijn daarbij meegenomen.
Niet financieel aantrekkelijk
Gemiddeld gezien hebben eenpersoonshuishoudens met afstand de laagste energierekening, en daarmee ook het kleinste budget voor een woonlastenneutrale verbouwing. Maar ook grootverbruikers - gezinnen met wat oudere kinderen - kunnen hun woning niet zonder meer woonlastenneutraal verduurzamen.
Maar ook wanneer verduurzaming woonlastenneutraal is, hoeft deze niet financieel aantrekkelijk te zijn. Een huishouden dat zijn woning verbetert van energielabel D naar energieneutraal in combinatie met energielabel B (dus gasloos, veel zonnepanelen en een warmtepomp) met een voordelige lening, ziet zijn totale woonlasten maandelijks met 50 euro dalen. Zelfs over een periode van 30 jaar is die besparing niet genoeg om de investering van 35.000 euro terug te verdienen.
Kosten moeten nog ver dalen
Zonder extra subsidies is de verduurzaming van het eigenwoningbezit financieel gezien voorlopig dus niet haalbaar. Voor veel huishoudens zal gelden dat afwachten de voordeligste, en wellicht ook de verstandigste optie is. Het is de vraag of verduurzamen in de toekomst als gevolg van innovaties en standaardisatie wél financieel aantrekkelijk wordt. Hiervoor zullen de kosten namelijk nog ver moeten dalen.
Juridische instrumenten
Naast het subsidiëren van de verduurzaming van de eigen woning kan de overheid ook juridische instrumenten inzetten, bovenop het nu al verplicht overleggen van een energielabel bij de verkoop van een woning. Binnen de huidige regelgeving is het echter niet zomaar mogelijk om verduurzamende maatregelen in bestaande woningen te verplichten. Daarbij komt dat verplichtingen, zelfs wanneer deze gepaard gaan met subsidies, niet garanderen dat de energietransitie voor iedereen betaalbaar zal zijn. Verder onderzoek is nodig om deze mogelijkheden beter in kaart te brengen.
Methode voor betaalbaar energieneutraal bouwen nogmaals geïntroduceerd
Omdat eerder geplande events dit voorjaar vanwege het coronavirus zijn uitgesteld, wordt AZEB in september en oktober nogmaals geïntroduceerd. Dit gebeurt op een online en een live beurs en met een cursus. Het AZEB-project (Affordable Zero Energy Buildings) heeft nagenoeg alle bestaande oplossingen voor betaalbaar energieneutraal bouwen in kaart gebracht. De AZEB-routekaart leidt bedrijven samen met hun opdrachtgevers naar het optimum tussen kosten en kwaliteit bij nieuwbouw en renovatieprojecten. Deze nieuwe methode is in een Europees project ontwikkeld onder leiding van vereniging DNA in de Bouw.
In drie jaar tijd zijn door 8 organisaties uit 6 EU-landen bewezen oplossingen verweven tot een nieuwe geïntegreerde aanpak: de AZEB-routekaart. Deze leidt opdrachtgevers, ontwerpers en bouwers in 17 stappen naar een betaalbaar energieneutraal gebouw met voorspelbare prestaties en kwaliteit, aldus de initiatiefnemers. ‘De werkelijke gebruikskosten zijn leidend. Aantoonbare kwaliteit en blijvend lage kosten effenen de weg voor betaalbare projectfinanciering. Voorspelbare kwaliteit maakt energieneutraal bouwen echt betaalbaar.’
Geen universele standaardoplossing
‘Er bestaat geen universele standaardoplossing voor energieneutraal bouwen. Aan het begin van een project moeten honderden besluiten worden genomen door de initiatiefnemer. Het zijn besluiten die vanuit elk perspectief ook weer een andere invulling kunnen krijgen, denk aan de architectonische invalshoek, de installatietechnische kant, de randvoorwaarden van de omgeving van het gebouw. In de huidige praktijk worden deze besluiten vaak genomen zonder de samenhang te begrijpen en zonder de effecten op de gebruiksfase in beeld te hebben. Door de AZEB-routekaart te volgen komt een ontwerpteam samen met de initiatiefnemer wel tot een afgewogen beslisproces en vormen expliciete kwaliteitsafspraken de kaders van het project. Maatgevend hierin is de integrale gebouwprestatie. Die borgt de gebruikerstevredenheid tot na oplevering.’
Meer dan een stappenplan
De AZEB-methode is volgens de initiatiefnemers meer dan alleen een stappenplan. ‘Het is een handreiking voor een structurele verandering van projectaanpak en bedrijfsvoering. De AZEB-routekaart behelst alle projectfases, van initiatief tot gebruik & onderhoud. Deze zijn aangevuld met twee stappen op organisatieniveau: projectevaluatie en ketenintegratie. Immers zijn de ervaringen uit een project goud waard als je deze inzet om bedrijfsprocessen te optimaliseren. Dat verhoogt de impact van een bedrijf. Praktische hulpmiddelen om de stappen in praktijk toe te passen maken deel uit van de AZEB-methode. De routekaart is ontwikkeld voor nieuwbouw en ook voor renovatie bruikbaar.’
Kennismaken met AZEB
In september en oktober zijn er opnieuw kansen om kennis te maken met AZEB. Tijdens de online beurs Building Holland Digital op 10 september staan nieuwe trends en innovaties op het gebied van de energietransitie centraal. AZEB verzorgt de breakout sessie ‘Betaalbaar BENG met voorspelbare hoge gebouwkwaliteit’ van 11.30 tot 12.00 uur. Aanmelden op https://www.buildingholland.online/programma-energietransitie/
Kennisinstituut KERN verzorgt op 18, 21 en 28 september en op 5 oktober de 4-daagse AZEB-training. In deze training op niveau HBO+ leert de cursist in 17 stappen om betaalbaar (bijna) energieneutraal te bouwen en te renoveren en maak hij intensief kennis met integraal projectmanagement. Er zijn nog enkele plekken beschikbaar. Meer informatie op https://kennisinstituutkern.nl/azeb-training-2020/
Het eerder geplande AZEB-slotcongres met binnen- en buitenlandse sprekers vindt nu plaats op 27 oktober van 13 tot 17 uur tijdens de beurs Building Holland 2020 in Amsterdam. Meer informatie en gratis inschrijven: https://www.duurzaamgebouwd.nl/agenda/20201027-azeb-slotcongres.
Test met warmte uit het langsstromende water
Door warmtewisselaars in de kade aan te brengen kan er warmte worden gewonnen uit het langsstromende water en de bodem. Hierdoor kan de damwand een bron worden van warmte en koude voor nabijgelegen bebouwing, zonder dat naar bronnen hoeft te worden geboord of een warmtewisselaar in een kanaal of rivier moet worden geplaatst. Nadat de haalbaarheid hiervan is onderzocht, is gestart met een pilot. In een praktijkopstelling in De Zweth, nabij Delft, wordt de techniek nu in de praktijk getest en gedemonstreerd.
Geotechnisch adviesbureau CRUX Engineering, TU Delft, TU Eindhoven en de Groep Duurzame Energie hebben samen onderzocht of damwanden in de oever van vaarwegen een bron voor warmte en koeling kunnen zijn. Door warmtewisselaars in de kade aan te brengen kan energie worden gewonnen uit het langsstromende water en de bodem.
Haalbaarheidsstudie
Hierdoor kan de damwand een bron worden van warmte en koude voor nabijgelegen bebouwing, zonder dat je naar bronnen hoeft te boren, of een warmtewisselaar in een kanaal of rivier zou moeten plaatsen. Bij de haalbaarheidsstudie naar deze nieuwe manier van energieopwekking is onder meer onderzocht of de warmteverandering van de damwand niet nadelig zou zijn voor de grondkerende functie van de damwand. Tevens moest de studie duidelijk maken of er een interessant exploitatiemodel te maken is.
Pilot
De eerste onderzoeksfase is positief afgesloten. Dat betekent dat de projectpartners een pilot konden gaan uitvoeren. In een praktijkopstelling in De Zweth wordt de techniek nu gedemonstreerd. Damwandleverancier Gooimeer bv, licentiehouder voor het patent in Nederland, heeft zich daarbij aangesloten. Daarnaast wisselt het consortium kennis uit met Duitsland waar al twee vergelijkbare projecten met positieve resultaten lopen.
Subsidieregeling
Dit project is financieel geholpen vanuit de subsidieregeling Topsector Energiestudies (TKI Urban Energy programmalijn 3: Fysieke integratie Multifunctionele Bouwdelen) en de SBIR ('Small Business Innovation Research’) Energietransitie Vaarwegen van de Provincie Zuid-Holland en het ministerie van Economische Zaken en Klimaat.
Ook wtw douchewater nu onderdeel Nederlandse Verwarmingsindustrie
De Nederlandse Verwarmingsindustrie heeft een nieuwe sectie toegevoegd: Douchewater & warmteterugwinning [D-wtw]. Q-Blue, Technea Duurzaam en Dutch Solar Systems hebben ambitieuze plannen om de sectie te laten groeien én douchewater warmteterugwinning op de kaart te zetten. “Uiteindelijk is douchewater warmteterugwinning een energiebesparende maatregel die direct bijdraagt aan het duurzaam verwarmen van tapwater binnen de gebouwde omgeving”, aldus Luuk Dijkhuis namens de nieuwe sectie.
“Verwarming en tapwater zijn nauw met elkaar verbonden, het is daarom een logische stap aan te sluiten bij de Nederlandse Verwarmingsindustrie. We onderschrijven de duurzaam verwarmen visie en leveren met de toepassing van ons product een bijdrage aan energiebesparing.”
Tapwateraandeel wordt steeds dominanter
Henk Sijbring, Voorzitter van de Nederlandse Verwarmingsindustrie is verheugd met deze uitbreiding: “De vraag naar warm water wordt steeds groter en voor warm tapwater geldt: hoe groter de vraag, des te groter de energievraag en daarmee de CO2-uitstoot. Het tapwateraandeel wordt steeds dominanter binnen het energieverbruik, door een energiebesparende maatregel zoals douchewater warmteterugwinning toe te passen, gaat het energiegebruik omlaag. Deze nieuwe sectie is daarom een hele mooie aanvulling op de producten die wij als vereniging leveren om de warmtetransitie haalbaar en betaalbaar te maken”.