Technische installaties in de gebouwde omgeving kunnen sneller circulair worden. Dat stelt de technieksector in de Actieagenda Circulaire Installaties. Door circulair aan te besteden, beschikbaarheid van data, passende financiering en kennisdeling kunnen grote stappen worden gezet. Brancheorganisatie Techniek Nederland, Dutch Green Building Council (DGBC) en kennisplatform TVVL overhandigden de Actieagenda tijdens de conferentie Circulair Bouwen aan Morgen. Vincent Gruis, voorzitter van het Transitieteam Circulaire Bouweconomie, nam het document in ontvangst.

Zonnepanelen, warmtepompen en andere installaties zijn onmisbaar in de energietransitie. Tegelijkertijd bevatten ze schaarse grondstoffen. Installatietechniek heeft een groot aandeel in de milieu-impact van gebouwen. Vermindering daarvan wordt steeds relevanter door de aanscherping van de MilieuPrestatie Gebouwen (MPG). Vanuit verschillende invalshoeken wordt gewerkt aan de transitie naar een circulaire installatiebranche. Hierdoor ontstaat overlap, worden onderwerpen meerdere malen onderzocht en wordt essentiële kennis gemist. Brancheorganisatie Techniek Nederland, kennisplatform TVVL en Dutch Green Building Council (DGBC) sloegen daarom de handen ineen en organiseerden in het najaar van 2023 vier expertsessies om de installatiesector sneller circulair te maken. De uitkomsten presenteren zij in de Actieagenda.

Transitieversnellers
In de Actieagenda staan acht transitieversnellers met concrete actiepunten:
1.            Aanbesteden op basis van circulaire principes en contractvormen
2.            Beschikbaar stellen van milieudata van producten (levenscyclusanalyse/milieuproductverklaring)
3.            Aansluiten bij EU-standaarden voor milieudata van producten
4.            Vergroten van kennisdeling over circulaire installaties
5.            (Door)ontwikkelen van een beoordelings- en afwegingskader voor circulaire installaties
6.            Creëren van de juiste randvoorwaarden voor levensduurverlenging van producten en onderdelen (reuse, repair, refurbish, remanufacture en repurpose)
7.            Circulair uitvoeren van beheer en onderhoud
8.            (Door)ontwikkelen van een marktconforme/gestandaardiseerde methode voor bepaling financiële restwaarde

Circulaire installaties hebben prioriteit
Vincent Gruis, voorzitter van het Transitieteam Circulaire Bouweconomie, is blij met de Actieagenda Circulaire Installaties: “Installaties zijn onontbeerlijk voor comfort, gezondheid en energiezuinigheid van onze gebouwen. Circulariteit is nodig om de installaties zelf óók duurzaam te produceren en hergebruiken. Circulaire installaties zijn daarom ook één van de prioritaire productgroepen in het Nationaal Programma Circulaire Economie en de Transitieteams Circulaire Bouweconomie en Circulaire Maakindustrie.”

Van lineair naar circulair
Programmamanager circulariteit Laurens de Vrijer van Techniek Nederland: “De omslag naar een circulaire economie is urgent. We kunnen de aarde niet blijven uitputten, we lopen nu al tegen de grenzen aan. Met de Actieagenda geven we het pad aan naar een circulaire installatiesector.’ Volgens De Vrijer is de sector zich steeds meer bewust van het belang van circulariteit. ‘Ik zie op tal van plekken mooie initiatieven, maar die zijn te versnipperd. We hebben een systeemverandering nodig. Hergebruik van componenten en volledige systemen wordt de standaard. We gaan versneld van lineair naar circulair.”

Beschikbaarheid data is cruciale voorwaarde
“De beschikbaarheid van data is een cruciale voorwaarde voor de beoordeling van circulaire installaties, en daar ligt ook een van de grootste uitdagingen”, zegt Ruben Zonnevijlle, programmamanager circulariteit bij DGBC. “Deze uitdaging is er in Nederland, maar ook internationaal, en moet je daarom op Europees niveau aanpakken. De meeste installatieproducenten leveren namelijk aan heel Europa en niet alleen aan Nederland. Harmonisatie van milieudata van producten met Europese standaarden is een grote stap vooruit om te versnellen. Vanwege het internationale karakter van installatieproducenten is de noodzaak groter dan bij andere bouwproducten en materialen.”

Actieagenda voor echte verandering en ketensamenwerking
Olaf Oosting, bestuurslid van TVVL en directeur bij Valstar Simonis: “In de installatiesector gebruiken we veel materialen. De productie daarvan zorgt voor een significante CO2-voetafdruk. Daarnaast werken we met systemen waarin veel schaarse metalen zijn verwerkt.” Oosting denkt dat de Actieagenda de aanzet geeft voor echte veranderingen. “Een volledig circulaire installatiesector is haalbaar. Als alle partijen in de keten samenwerken en financiële instellingen, overheid, kennisinstellingen en NGO’s  zich daarbij aansluiten, kan het snel gaan.”

Een thuisbatterij voor het opslaan van zonne-energie verdient de investering ervan nog niet terug. Volgens energie-expert Koen Kuijper heeft de thuisbatterij duidelijke voordelen, maar overtreffen de huidige kosten vaak de besparingen op de energierekening. Zeker in het licht van de salderingsregeling die naar verwachting tot minstens 2025 van kracht blijft, zoals blijkt uit een analyse op energievergelijk.nl.

Een thuisbatterij, te vergelijken met een grote oplaadbare accu, slaat overtollige zonne-energie op om later te gebruiken, zoals wanneer de zon niet schijnt. Dit vermindert de afname van stroom uit het elektriciteitsnet. Milieucentraal stelt dat een huishouden gemiddeld 30 procent van de zonnestroom zelf gebruikt, terwijl 70 procent wordt teruggeleverd aan het net. Met een thuisbatterij kan dit zelfverbruik verdubbelen. Thuisbatterijen kunnen verder bijdragen aan vermindering van piekbelasting op het elektriciteitsnet en kunnen dienen als back-up bij stroomuitval.

Terugverdientijd zo'n 20 jaar
De financiële realiteit is echter complexer. Een thuisbatterij heeft momenteel een prijs tussen de 800 en 1.000 euro per kWh aan capaciteit. Een batterij van 10 kWh kost bijvoorbeeld tussen de 8.000 en 10.000 euro, inclusief installatie. Uit een rekenvoorbeeld van energievergelijk.nl blijkt dat bij een investering van 7.000 euro in een thuisbatterij de terugverdientijd zo'n 20 jaar bedraagt. Dat is aanzienlijk langer dan de gemiddelde levensduur van de accu van 15 jaar. “Het is echter wel belangrijk om te realiseren dat de uiteindelijke terugverdientijd kan variëren, afhankelijk van verschillende factoren, zoals stroomverbruik, investering per kilowattuur opslag, en de actuele elektriciteitsprijs”, stelt Kuijper.

Beter andere duurzaamheidsmaatregelen
Voorlopig mogen huishoudens de stroom die zij terug leveren aan het elektriciteitsnet nog volledig aftrekken van hun verbruik. De politiek moet zich nog buigen over de mogelijke aanpassing of beëindiging van deze regeling. Een interessant rendement van de thuisbatterij lijkt voorlopig dus niet behaald te kunnen worden. “Naarmate de kosten van thuisaccu’s dalen en beleidsmaatregelen veranderen, gaat de terugverdientijd omlaag, maar tot die tijd zijn er andere duurzaamheidsmaatregelen, zoals isolatie of warmtepomp, die in de meeste gevallen een betere investering zijn”, aldus Kuijper.