Dit najaar start Nefit Bosch in Deventer met de realisatie van een testcentrum voor verwarmingstoestellen die op waterstof werken. De verwarmingsproducent ontwikkelde enkele jaren geleden al een cv-ketel die geschikt is voor waterstof. Naast waterstofketels werkt Bosch in Nederland ook aan componenten voor elektrolyzers, waarmee groene waterstof kan worden geproduceerd.

Nefit Bosch is sinds 2004 onderdeel van de internationale Bosch groep. Naast warmtepompen en andere elektrische oplossingen, richt Bosch zijn R&D activiteiten ook op waterstof. Waterstof wordt gezien als een veelbelovend alternatief voor aardgas in de gebouwde omgeving, met name omdat de bestaande gasinfrastructuur zonder grootschalige aanpassingen kan worden gebruikt voor de distributie van waterstof.

Waterstof en warmtepompen
Om het waterstoftestcentrum op de locatie van Nefit Bosch in Deventer te huisvesten, zal een bestaande productiehal worden heringericht en verbouwd. “Dit is mogelijk omdat de productie van cv-ketels grotendeels wordt geclusterd in Bosch-fabrieken in het buitenland”, aldus Markus Baumeister, directeur engineering bij Nefit Bosch. “Hierdoor komt er bijna 4000 m2 vrij in de productiehal.” Een derde deel van de productiehal wordt ingericht als testcentrum, inclusief een goed uitgeruste werkplaats voor het bouwen van prototypes. Twee derde van deze ruimte zal worden gebruikt voor andere activiteiten, zoals een configuratiecentrum voor prefab oplossingen en de productie van (dak)warmtepompen. “Oost NL, de ontwikkelingsmaatschappij van Oost-Nederland, en de gemeente Deventer ondersteunden ons bij de uitbreiding en brachten ons testcentrum onder de aandacht bij partijen in de regio en daar buiten”, aldus Baumeister.

Groene waterstof
Voor waterstoftests gelden andere regels en ze vereisen andere voorzieningen, met name op het gebied van veiligheid. “We deden altijd al veel onderzoek naar de verbrandingseigenschappen van aardgas en propaan. We breiden nu de laboratoriumcapaciteit aanzienlijk uit en voegen waterstof toe aan ons onderzoek”, legt Baumeister uit. Voor de tests zal overwegend groene waterstof worden gebruikt. Aan de voorzijde van de huidige productiehal wordt hiertoe een waterstofstation gerealiseerd met tube trailers voor de aanvoer van waterstof. Mogelijk gaat Nefit Bosch in een later stadium zelf groene waterstof opwekken met een eigen elektrolyzer, die mede door een ander onderdeel van Bosch in Tilburg wordt ontwikkeld.

H2 Ready cv-ketel
Hoewel installateurs niet direct met waterstof aan de slag hoeven, benadrukt Baumeister dat groene waterstof op termijn een component van de energiemix voor de gebouwde omgeving kan worden. “Nu hybride warmtepompen steeds populairder worden, kan de combinatie met een waterstofketel interessant zijn als CO2-vrije oplossing, omdat je dan profiteert van de voordelen van beide bronnen”, zegt Baumeister. “Onze H2 Ready cv-ketel kan binnen een uur worden omgezet van aardgas naar waterstof. Met de investeringen die we nu doen in het testcentrum zijn we klaar voor het moment dat de Nederlandse of Europese politiek besluit dat waterstof een onderdeel van de energiemix zal zijn. Certificering zal daar ook bij horen.”

Na maanden van schaarste viel er deze week positief nieuws te lezen over de warmtepomp: installateurs verwachten er dit jaar een recordaantal te plaatsen. De wachttijden zijn dan ook flink teruggelopen. Ook de komende jaren zal de vraag naar warmtepompen onverminderd groot blijven, zo verwacht Slimster.nl. Uit onderzoek van deze vergelijkingssite blijkt dat over vijf jaar 28 procent van de huishoudens over een warmtepomp beschikt. Daarentegen verwacht bijna de helft van de 2000 ondervraagden nooit een warmtepomp aan te schaffen.

Slimster vroeg aan 2000 Nederlanders of zij van plan zijn in de toekomst een warmtepomp te kopen. Ruim een op de tien gaf aan dit reeds gedaan te hebben, terwijl ruim vier procent verwacht dit het komende jaar te doen. 6,6 procent wacht hier nog maximaal drie jaar mee, 6,4 procent wil binnen vijf jaar de gasgestookte cv-ketel de deur uit doen.

120 duizend extra warmtepompen per jaar
In de komende vijf jaar moeten er dus ruim 1,4 miljoen warmtepompen geïnstalleerd worden, oftewel bijna 290 duizend per jaar. Techniek Nederland verwacht dat de branche dit jaar uitkomt op 170 duizend. Dat moeten er de komende vijf jaar dus gemiddeld genomen 120 duizend per jaar extra worden. Marco Schuurman, eigenaar van Slimster.nl, heeft grote twijfels of dit in de praktijk haalbaar is. Want waar de voorraden inmiddels op peil lijken, is er nog een ander probleem: we komen handen tekort.
“De installatie van een warmtepomp is, enigszins afhankelijk van het type warmtepomp, vrij complex. En dat terwijl we al jaren horen dat er grote personeelstekorten zijn in de techniek. Stel dat de installatie zo’n anderhalve dag kost, waarbij twee man personeel nodig is, dan heb je het de komende vijf jaar dus al over 3800 vakmensen die zich enkel en alleen bezighouden met de installatie van warmtepompen”, zo rekent Schuurman voor. “Die kunnen dan bijvoorbeeld dus niet ingezet worden voor de installatie van zonnepanelen, laadpalen, thuisaccu’s en andere zaken die Nederland duurzamer maken.”

Vooral jongeren willen warmtepomp
Een opvallende uitkomst van het onderzoek van Slimster is dat met name de jongere generatie warm loopt voor elektrisch verwarmen. Zo verwacht liefst 52 procent van de twintigers binnen vijf jaar een warmtepomp te hebben. Onder dertigers is dit nog 35 procent, maar daarna loopt het per leeftijdscategorie gauw af. Ook op geografisch niveau zijn er verschillen. Inwoners van Flevoland, Groningen en Drenthe hebben het meeste oren naar een warmtepomp, Zeeuwen staan er juist het minst om te springen.
Tot slot blijkt dat bijna de helft van de ondervraagden (47 procent) niet van plan is een warmtepomp aan te schaffen in de toekomst. Dat is opmerkelijk, aangezien het de bedoeling is dat het vanaf 2026 verplicht wordt een al dan niet hybride warmtepomp te laten installeren wanneer de huidige cv-ketel aan vervanging toe is. Daarvan lijkt een groot deel van Nederland zich dus nog niet bewust, of men verwacht dat er nog betere alternatieven voor de warmtepomp op de markt zullen verschijnen.

Op dit moment staat het aantal dit jaar geplaatste warmtepompen in Nederland op circa 110.000. Daarmee heeft de techniekbranche nu al evenveel warmtepompen geïnstalleerd als in heel 2022. Uiteindelijk denkt de branche dit jaar in totaal 170.000 warmtepompen te plaatsen blijkt uit een prognose van Vereniging Warmtepompen. Daarvan komen er naar verwachting 120.000 in bestaande woningen. Daarmee overtreft de plaatsing van warmtepompen in de bestaande bouw die in de nieuwbouw voor het eerst ruimschoots. Hybride warmtepompen zijn bezig aan een razendsnelle opmars.

Voorzitter Doekle Terpstra van Techniek Nederland ziet dat de interesse voor duurzame verwarming snel toeneemt. ‘Sinds de inval van Rusland in Oekraïne en de stijging van de gasprijzen is er vooral veel vraag naar hybride warmtepompen. En de subsidie die de overheid geeft op de aanschaf van een warmtepomp helpt natuurlijk ook.’ Een hybride warmtepomp is bij uitstek geschikt voor de bestaande bouw. Het systeem werkt in combinatie met een cv-ketel en bespaart zo’n zestig procent op het gasverbruik.

Levertijden worden korter
Het afgelopen jaar waren warmtepompen moeilijk leverbaar. Dat kwam onder meer door het wereldwijde tekort aan microchips en door corona-lockdowns in Azië. Volgens directeur Martin Hoekstra van installatiebedrijf ST/Warmte uit Nieuwkoop gaat het momenteel beter met de beschikbaarheid van warmtepompen en aansluitmaterialen, maar de problemen zijn nog niet helemaal opgelost. ‘We hebben nog altijd levertijden van zo’n drie maanden. We proberen zo goed mogelijk in te spelen op de groeiende vraag door een grotere voorraad aan te houden.’

Prijsplafond, oplopende rente, stikstof
Of installateurs dit jaar inderdaad 170.000 warmtepompen gaan plaatsen is afhankelijk van diverse factoren. Zo is nog niet duidelijk welk effect het prijsplafond voor gas zal hebben dat het kabinet heeft ingesteld. Hetzelfde geldt voor de gevolgen van de oplopende rente. Ook de stikstofcrisis speelt een rol. Als er minder nieuwbouwwoningen worden gebouwd, zal met name het aantal geïnstalleerde all-electric warmtepompen achterblijven bij de verwachtingen.

Duizenden warmtepompmonteurs opleiden
De technieksector is volop bezig om warmtepompmonteurs op te leiden om aan de snel toenemende vraag te kunnen voldoen. Zowel cv-monteurs als zij-instromers worden opgeleid. Ze kunnen nu binnen zes maanden het mbo-deelcertificaat ‘Installeren en in bedrijf stellen van hybride warmtepompen’ behalen, maar er zijn ook andere opleidingsmogelijkheden. Inmiddels zijn al honderden warmtepompmonteurs opgeleid. Vanaf 2026 wordt het verplicht om een hybride warmtepomp te plaatsen bij vervanging van de cv-ketel. Dat betekent dat er nog duizenden warmtepompmonteurs extra nodig zijn. Terpstra: ‘Dat is een grote uitdaging, maar we gaan het redden.’

Fabrikanten voeren de productie op
Sinds de snelle vraagtoename afgelopen jaar hebben fabrikanten geïnvesteerd in de uitbreiding van hun productielijnen. Alle klassieke cv-ketelfabrikanten hebben inmiddels hybride warmtepompen in hun assortiment opgenomen. Ze nemen daarmee ook een voorschot op de normering van hybride warmtepompen in 2026. Vanaf dat moment zullen er alleen al in de bestaande bouw meer dan 200.000 hybride warmtepompen per jaar geplaatst worden.