Mag het een graadje lager?
Om legionellagroei te voorkomen is een minimumtemperatuur van het warme water vereist van 60 oC in collectieve installaties en van 55 oC in woningen. Om het energiegebruik te beperken wil men deze temperatuur verlagen. Oscar Nuijten (Edu4Install) beantwoordt de vraag: “Tot hoever kunnen we daarmee gaan zonder risico op legionella?”
Zo’n 95% van de sterfgevallen door legionellose wordt veroorzaakt door de soort legionella pneumophila. Pneumophila groeit vooral bij temperaturen die langdurig boven 30 oC liggen. Boven 50 oC kan legionella niet vermeerderen en boven 60 oC wordt de bacterie gedood. Lukt het om de temperatuur overal in de installatie continu boven 60 oC te houden, dan is er geen kans op legionella in warmwater. Dit is geen eenvoudige opgave, vooral in complexe systemen met lange circulatieleidingen. De afkoeling is meestal groter dan berekend en de inregeling voldoet vaak niet.
Beperken energiegebruik
Een nadeel van hoge warmwatertemperaturen is het lagere rendement van de warmteopwekking. Dit speelt vooral bij stadsverwarming en warmtepompen. Bovendien hebben veel van de geïnstalleerde warmtepompen moeite om 60 oC te halen, volgens adviesbureau Hydroscope. Een ander nadeel is het grotere warmteverlies naar de omgeving. Dit is vooral aan de orde bij installaties met een uitgebreid circulatiesysteem. Vandaar dat ontwerpers zoeken naar oplossingen waarbij de temperatuur op een verantwoorde wijze kan worden verlaagd.
NEN 1006
In de Algemene voorschriften voor leidingwaterinstallaties staat kort samengevat:
-In collectieve installaties moet de warmwatertemperatuur op de tappunten en op de retour van een circulatiesysteem minimaal 60 oC zijn.
-In woningen geldt een functionele eis van 55 oC op het tappunt.
-Warmwatervoorraadtoestellen waarin niet continu op alle plaatsen 60 oC (in woningen 55 oC) heerst, moeten wekelijks thermisch worden gedesinfecteerd op minimaal 60 oC.
Het Bouwbesluit en het Drinkwaterbesluit wijzen NEN 1006 aan, maar de wetgever geeft tegelijk ook ruimte voor gelijkwaardige oplossingen.
Regeling Legionellapreventie
In de ‘Regeling Legionellapreventie in drinkwater en warm tapwater’ wordt aangegeven dat installaties voor warm tapwater zoveel mogelijk boven een temperatuur van 50 oC moeten worden bedreven. De Regeling biedt zelfs de mogelijkheid om een leidingnet op lagere temperaturen dan 50 oC te bedrijven. Het leidingnet moet dan wekelijks kort thermisch worden gedesinfecteerd (hitteshock). De Regeling is dus minder streng dan NEN 1006. Daarnaast wordt de mogelijkheid geboden om installaties te bedrijven op 50 oC als een alternatieve techniek wordt toegepast, zoals koper-zilver-dosering. Je moet dan de installatie eerst legionella-technisch saneren, reinigen en desinfecteren en je moet extra monsternames doen, waardoor de kosten van de installatie en het beheer flink zullen stijgen.
Praktische consequenties
Hoe dichter de temperatuur bij 40 oC komt te liggen, des meer warm water en des te minder koud water er toegevoerd moet worden. Niet alle thermostatische mengkranen kunnen deze scheve verhouding aan. Bovendien zijn er grotere leidingdiameters voor de warmwaterleiding en grotere boilervolumes noodzakelijk, wat weer grotere warmteverliezen veroorzaakt. Een lagere warmwatertemperatuur leidt wel tot een betere prestatie van een warmtepomp met boiler. Ook wordt de toepassing van laagtemperatuur-warmtenetten mogelijk. Volgens de huidige voorschriften moet een boiler dan wel automatisch wekelijks kort thermisch worden gedesinfecteerd op minimaal 60 oC (hitteshock). Daarvoor moet dan een controleerbare voorziening zijn aangebracht.
Recente onderzoek
In 2019 heeft Van Wolferen Research een rapport geschreven over de mogelijkheden van verlaging van de temperatuur van warmwater in woningen. Van Wolferen stelt dat in veel situaties verlaging tot zelfs 40 oC mogelijk is zonder risico op legionellagroei, mits dit gecombineerd wordt met een wekelijkse hitteshock.
KWR
Het KWR Water Research Institute is het niet eens met Van Wolferen. Het instituut geeft aan dat het verlagen van de warmtapwatertemperatuur gecombineerd met een wekelijkse hitteshock, zeer waarschijnlijk averechts zal werken en juist kan leiden tot groei van ziekteverwekkende pneumophila. Zeker als de temperatuur daarbij komt te liggen rond de 40 °C. KWR stelt dat de temperatuur in de warmwaterinstallatie continu minimaal 55 oC of nog beter 60 oC moet zijn.
Continu
Een recent onderzoek van het Belgische onderzoeksinstituut WTCB bevestigt dit. Pas bij langdurige wekelijkse thermische desinfecties (24 uur) van het warmwatersysteem op 65 oC, werden redelijke resultaten behaald. En bij een constante aanvoertemperatuur van 60 oC en retourtemperatuur van 55 oC traden geen normoverschrijdingen meer op.
Voorverwarming
Steeds meer installaties worden uitgevoerd met voorverwarming op een lage temperatuur, gevolgd door naverwarming. In figuur 1 staat een voorbeeld. Het onderste deel van de boiler wordt verwarmd met een warmtewisselaar die is aangesloten op een laagtemperatuursysteem. Daar heersen zeer gunstige omstandigheden voor groei van biofilm met legionella, vooral op de bodem. Zolang het naverwarmingselement de temperatuur continu verhoogt tot boven 60 oC zullen de legionellabacteriën in het bovenste deel worden gedood.
Piekgebruik
Als bij een hoog piekgebruik de bovenste helft van de boiler is leeg getrokken, zal er warmwater met een lagere temperatuur vanuit het onderste deel worden geleverd. Dat kan dan de gevaarlijke legionella pneumophila in hoge concentraties bevatten. Als je op dat moment toevallig onder de douche staat, kan je hiermee worden besmet. Bij de reguliere halfjaarlijkse monsternames op de douches wordt dit niet waargenomen, omdat het een situatie is die alleen voorkomt tijdens een bijzonder hoog piekgebruik. Soms komt die situatie zelfs voor tijdens thermische desinfectie van het leidingsysteem waarvoor veel warmwater nodig is. Het is dus zaak dat het volume van het bovenste deel van de boiler te allen tijde voldoende groot is om de maximale piek op te vangen.
ISSO-publicatie 55.1 noemt ook de mogelijkheid om de onderste helft van de boiler automatisch wekelijks kort thermisch te desinfecteren. Dat zou kunnen door een bypass en ‘desinfectiepomp’ aan te brengen en deze wekelijks minimaal 20 minuten te laten draaien.
Alternatieve technieken
Daaronder wordt verstaan: Apparaten die bacteriën verwijderen of doden uit drinkwater op een fysische of elektrochemische wijze, zoals een ultrafiltratie- of een koper-zilver-unit. De huidige regelgeving geeft aan dat bij toepassing van een alternatieve techniek onder strenge voorwaarden een warmwatertemperatuur van minimaal 50 oC op de retour mag worden toegepast.
Studie
In de bovengenoemde brief van KWR wordt verwezen naar een studie in een Zwitsers ziekenhuis naar het effect van verlaging van de warmtapwatertemperatuur naar 50 °C in combinatie met een koper-zilver-dosering. Het continu handhaven van een temperatuur boven 60 °C zonder koper-zilver-dosering liet de beste resultaten zien. Navraag bij adviesbureau Hydroscope leverde op dat zij in Nederland slechts een tweetal projecten onderhanden hebben waarbij een koper-zilver-techniek is gecombineerd met lage warmwatertemperaturen.
Dit is een artikel uit de print-editie van het vakblad IZ. De digitale edities van IZ zijn gratis te raadplegen via www.installateurszaken.nl. Liever een print-editie op uw deurmat? Maak dan gebruik van onze tijdelijke actie en meld u nu aan voor een gratis abonnement op IZ via www.installateurszaken.nl.
Hotel Oud Londen in Zeist kiest voor steunpakket om legionella te voorkomen
Hotel en restaurant Oud London in Zeist maakt als eerste horecabedrijf in Nederland gebruik van het Steunpakket Veilig Drinkwater dat Holland Water aan ondernemers en gebouweigenaren aanbiedt om legionellabesmettingen na de lockdown te helpen voorkomen. Algemeen directeur Erik van Dijk wil er absoluut zeker van zijn dat zijn gasten en medewerkers straks weer voor honderd procent kunnen rekenen op veilig water, bijvoorbeeld om te drinken en te douchen. “Want hun gezondheid staat natuurlijk altijd voorop”, aldus Van Dijk.
Holland Water sprak afgelopen maand al zijn vrees uit dat Nederland, als gebouwen weer (volledig) in gebruik worden genomen, wordt geconfronteerd met grootschalige legionella-uitbraken. Die kunnen de veteranenziekte, een ernstige vorm van longontsteking, veroorzaken, waaraan mensen met een zwakke of kwetsbare gezondheid kunnen overlijden. Het bedrijf uit Driebergen, in Europa en het Midden-Oosten marktleider in legionellabestrijding, voorziet een ‘ongekende legionellaontwikkeling’ door onderschatting van dit risico.
“Kans op legionellabesmettingen levensgroot”
“In de Covid-19 crisis worden veel gebouwen, zoals hotels, restaurants, campings, vakantiecentra, sportscholen, fitnesscentra en kantoren, niet of nauwelijks gebruikt, waardoor het water in de leidingen is komen stil te staan”, zegt Leo de Zeeuw, oprichter en DGA van Holland Water. “Het water warmt langzaam op, waardoor biofilm ontstaat. Hierin nestelen en vermenigvuldigen legionellabacteriën zich snel.” Deels door onbekendheid, maar ook doordat hun financiële positie door de coronacrisis ernstig is verzwakt, nemen veel ondernemers niet de nodige maatregelen om legionella te voorkomen, blijkt uit monitoring door Holland Water. Nu de accommodaties weer beginnen open te gaan, is de kans op legionellabesmettingen ‘levensgroot’, aldus De Zeeuw. “Gelukkig is er inmiddels steeds meer aandacht in de media voor het risico van legionellabesmettingen en ook de politiek bemoeit er zich nu actief mee.”
Steunpakket Veilig Drinkwater
Als expert op het gebied van legionellabestrijding en leverancier van monitorings- en bestrijdingssystemen wil Holland Water het niet laten bij alleen het constateren van het gevaar van legionellabesmettingen. “We maken ons oprecht zorgen en hebben daarom, onder meer samen met BNP Paribas Leasing Solutions, een Steunpakket Veilig Drinkwater samengesteld”, legt De Zeeuw uit. “Daarmee reiken we mede-ondernemers en gebouwbeheerders de helpende hand om zo samen legionella-uitbraken te voorkomen. We geven ze een steuntje in de rug door tegen zeer gunstige voorwaarden en zonder investeringen vooraf onze expertise en apparatuur beschikbaar te stellen”, aldus de DGA van Holland Water. “We zijn er trots op dat een zo gerenommeerd hotel als Oud London als eerste gebruik maakt van ons Steunpakket.”
“Verantwoorde investering”
Erik van Dijk is dus als eerste restaurateur/hotelier in Nederland ingegaan op het aanbod van Holland Water en heeft een zogeheten Bifipro® systeem laten plaatsen om legionellavorming te voorkomen. “De gezondheid van onze gasten en medewerkers is uiteraard het allerbelangrijkste”, zegt hij, “maar we hebben ook een reputatie hoog te houden. Als we weer opengaan, wil ik absolute zekerheid hebben dat ons water veilig is. Wij vinden dat geen enkele concessie mag worden gedaan aan het niveau van dienstverlening, dus moeten we ook zorgen dat we drinkwater aanbieden van de allerhoogste kwaliteit”, aldus de directeur van het in de Zeister bossen gevestigde Oud London. “Er is in de afgelopen periode keihard gewerkt aan de renovatie van kamers, er is geklust, schoongemaakt, opgeruimd en gepoetst. Het hotel staat er weer spic en span bij en we zijn blij dat we met het partnership met Holland Water ons ook op het gebied van waterkwaliteit op een positieve wijze kunnen onderscheiden en presenteren. De timing is ook erg goed, zo vlak voor het zomerseizoen, waarin we heel veel gasten verwachten.”
Serieuze investering
De aanschaf van de apparatuur van Holland Water vergt, zegt Van Dijk, een serieuze investering. “Ook nu ze tegen uiterst scherpe voorwaarden meedenken en -werken, maar ik vind dit een noodzakelijke en zeer verantwoorde uitgave”, aldus de hotelier en restaurateur. “Stel je voor dat we met legionella worden geconfronteerd. Dan zijn we veel meer geld kwijt en hadden we straks ook nog eens pas later kunnen heropenen.”
Corona vraagt om ander legionellabeheer
Je kent ze wel, de borden langs de snelweg met het dringende verzoek om na de zomervakantie eerst de kranen door te spoelen voor gebruik. Dit, om een legionella-infectie te voorkomen. Na pakweg 3 maanden afgesloten te zijn geweest, worden binnenkort weer allerlei gebouwen in gebruik genomen. Ook nu adviseert de overheid om passende maatregelen te nemen tegen legionella. Opvallend genoeg gaan die verder dan gewoonlijk het geval is. Waarom?
In maart kwam onze economie tot stilstand. Met de ‘intelligente lockdown’ sloten tal van gebouwen hun deuren. Van scholen tot horeca-instellingen, kantoorgebouwen en sportcomplexen. Binnenkort gaan er weer een aantal open. Dat levert fikse risico’s op. Voor installateurs is het daarom opletten geblazen.
Prioritair en niet-prioritair
Voor het beheer en onderhoud van prioritaire installaties gelden strenge voorschriften. Denk maar aan het pakket aan maatregelen dat in acht moet worden genomen om legionella te voorkomen en te bestrijden bij onder andere zorginstellingen, ziekenhuizen, truckstops en sauna’s. Bij niet prioritaire installaties daarentegen blijft het advies na een vakantie meestal beperkt tot het doorspoelen van leidingen. Nu dringt de overheid aan op een stringentere benadering, waarom?
Verklaring
“Collectieve leidingwaterinstallaties hebben geen of slechts een beperkte stilstand gedurende het jaar”, legt Eric van der Blom, expert Sanitaire Technieken bij Techniek Nederland, uit. “Nu is de ongebruikelijke situatie ontstaan dat er geen sprake is van een doorsnee zomerstilstand van een paar weken, maar dat veel van deze gebouwen 3 maanden (deels) niet of nauwelijks zijn gebruikt en dat de omgevingstemperatuur bij de waterleiding vrij hoog kan zijn. Kortom omstandigheden waar de legionellabacterie uitstekend bij gedijt”,
Maatregelen
Hij verduidelijkt wat het maatregelenpakket zoal inhoudt. “Er wordt aangedrongen op actief beheer en onderhoud, waarbij voor de belangrijkste onderdelen van beheer wordt verwezen naar de grondslagen van NEN 1006, WB 1.4 G, WB 2.4 en ISSO 55.2. Daarbij moet je bijvoorbeeld denken aan het 20 x doorspoelen van leidingen met een snelheid van 1,5 meter per seconde. Dit houdt praktisch in dat per meter leidinglengte 10 seconden lang moet worden doorgespoeld. Ook kan je bij grotere diameters dan 100 inwendig en microbiologische vervuiling te maken krijgen met reinigen en desinfecteren. Daarnaast is het van belang dat de koudwatertemperatuur niet boven de 25 °C uitkomt en de warmwater temperatuur op minimaal 60°C zit bij de tappunten.”
Risicovolle situaties
Van der Blom adviseert installateurs om dit onderwerp onder de aandacht te brengen bij klanten. En niet alleen voor de directe ingebruikname, maar ook de periode erna. “Er zullen ongetwijfeld veel legionellabacteriën worden aangetroffen als er watermonsters worden genomen. Tegelijkertijd kan de toevoer van vers zuurstof- en voedselrijk water bij het doorspoelen ook de groei van de bacterie bevorderen. Vandaar dus dat er alertheid is geboden, ook in de weken na de ingebruikname van een drinkwaterinstallatie.”
Voor meer informatie over de geldende voorschriften, klik hier.
Steunpakket Veilig Drinkwater voor ondernemers en gebouwbeheerders
Nadat Holland Water en Normec Aqua Serva al eerder hun vrees uitspraken dat Nederland na de lockdown wordt geconfronteerd met grootschalige legionella-uitbraken met besmettingen en veteranenziekte tot gevolg, komen de bedrijven nu met een initiatief: het Steunpakket Veilig Drinkwater. Het doel hiervan is om Nederlandse ondernemers die hard zijn geraakt door de Covid-19 crisis, tegen zo laag mogelijke kosten te ondersteunen met passende legionellabeheersoplossingen.
Dit initiatief wordt ondersteund door ISSO, kennisinstituut voor bouw- en installatietechniek, en DAB Pumps en is mogelijk gemaakt door BNP Paribas Leasing Solutions. Inmiddels wordt de bezorgdheid van de initiatiefnemers steeds breder gedeeld, tot en met de minister-president aan toe.
Onderschatting
Holland Water uit Driebergen, specialist in legionellabestrijding, en Normec, onafhankelijk adviesbureau voor waterveiligheid, voorzien een ‘ongekende legionellaontwikkeling’ doordat ondernemers en gebouwbeheerders het risico op legionellavorming onderschatten. Legionella kan de veteranenziekte veroorzaken, een ernstige vorm van longontsteking waaraan mensen met een zwakke of kwetsbare gezondheid kunnen overlijden.
Kans op legionellabesmetting levensgroot
“In de Covid-19 crisis zijn veel gebouwen, zoals hotels, restaurants, campings, vakantiecentra, sportscholen, fitnesscentra en kantoren, niet of nauwelijks gebruikt, waardoor het water in de leidingen is komen stil te staan”, zegt Leo de Zeeuw, oprichter en DGA van Holland Water. ”Onder meer door de oplopende buitentemperaturen warmt het water op. Dat zijn ideale omstandigheden voor legionellavorming. Deels door onbekendheid, maar ook doordat hun financiële positie door de coronacrisis ernstig is verzwakt, verzuimen veel ondernemers preventieve spoelregimes uit te voeren en monstername te doen om legionellavorming te monitoren en te voorkomen. Dit blijkt uit monitoringsdata van Holland Water en Normec. Nu de accommodaties weer beginnen open te gaan, is de kans op legionellabesmetting levensgroot”, aldus De Zeeuw.
Steunpakket Veilig Drinkwater
“We maken ons oprecht zorgen en hebben daarom het initiatief genomen om samen met Normec en enkele andere partijen het Steunpakket Veilig Drinkwater samen te stellen”, legt De Zeeuw uit. Ric de Jong, managing director van Normec, licht toe: “Daarmee reiken we mede-ondernemers en gebouwbeheerders de helpende hand om zo samen legionella-uitbraken te voorkomen. We geven ze een steuntje in de rug door tegen gunstige voorwaarden onze expertise en apparatuur beschikbaar te stellen.” De Zeeuw vult aan dat ‘nood nu eenmaal wet breekt’ en dat ondernemers met beperkte middelen de doorgaans kostbare high-tech apparatuur daarom nu tijdelijk kunnen aanschaffen zonder enige investering vooraf.
Oproep Inspectie
Nadat Holland Water de publiciteit zocht met zijn waarschuwing voor het risico op legionella-uitbraken, heeft de Inspectie Leefomgeving & Transport bedrijven en instellingen opgeroepen werk te maken van het op orde brengen van het legionellabeheer. Ze heeft ook laten weten te gaan controleren of door de genomen maatregelen de risico’s daadwerkelijk zijn verminderd. De inspectie wijst op verhoogde risico’s, nu sprake is van versoepeling van de coronamaatregelen.
Ook premier waarschuwt
In zijn wekelijkse persconferentie waarschuwde premier Rutte afgelopen vrijdag ook voor het gevaar van legionella en vroeg iedereen om zijn leidingen goed door te spoelen in het geval ze lang niet zijn gebruikt. De fractie van 50PLUS in de Tweede Kamer deelt eveneens de zorgen van Holland Water. Ze heeft afgelopen week over de risico’s op legionellavorming Kamervragen gesteld aan Cora van Nieuwenhuizen, minister van Infrastructuur en Waterstaat.
“Risico’s legionella uitbraken worden onderschat”
Holland Water en Normec vrezen dat Nederland na het beëindigen van de ‘intelligente lockdown’ wordt geconfronteerd met grootschalige legionellabesmettingen in drinkwaterinstallaties en koeltorens doordat de kans op dergelijke uitbraken veelal wordt onderschat. Ondernemers blijken in veel gevallen te weinig aandacht aan preventieve maatregelen te besteden. Dat komt deels door onwetendheid omtrent de risico’s van legionella voor de volksgezondheid, maar veel ondernemers kampen door de lockdown ook met zware financiële tegenvallers. Daardoor krijgen preventieve maatregelen tegen legionella vaak geen prioriteit.
De verslapte aandacht voor preventie leidt, aldus Holland Water, tot een ‘ongekende legionellaontwikkeling’. “Door de Covid-19-crisis worden veel gebouwen, zoals hotels, kantoren, sportscholen, campings, fitnesscentra, onderwijsinstellingen en accommodaties van sportverenigingen, op het ogenblik niet of nauwelijks gebruikt. Hierdoor komt het water in de leidingen vaak stil te staan”, zegt Leo de Zeeuw, oprichter en DGA van Holland Water. “Door de stijgende buitentemperaturen in de lente en de zomer loopt de temperatuur van het water op en ontstaat bio-film in de leidingen. Daarin nestelt de legionellabacterie zich graag en vermenigvuldigt zich snel”, legt hij uit. “De legionellakolonies die dan in het drinkwater ontstaan, leiden vroeg of laat tot besmettingen van de gebruikers van gebouwen.”
Maar die besmettingen zijn te voorkomen door adequate preventiemaatregelen te treffen, aldus De Zeeuw. “Dat betekent: de drinkwaterkwaliteit continu monitoren door het nemen van monsters om eventuele legionellavorming vast te stellen en het consequent periodiek doorspoelen van de drinkwaterinstallaties.”
Preventie en controle op laag pitje
Ric de Jong, managing director van Normec AquaServa, onafhankelijk adviesbureau voor gebouwveiligheid, legionellabestrijding en beheer van waterinstallaties, vindt de verminderde aandacht van ondernemers en gebouweigenaren voor legionellabestrijding wel verklaarbaar. “Zij hebben in het algemeen weinig kennis van legionellavorming en de daaruit voortvloeiende risico’s”, zegt hij. “Daar komt nog bij dat het proces zich afspeelt in leidingen en dus onzichtbaar is. Bovendien: veel ondernemers hebben wel wat anders aan hun hoofd en moeten na de gedwongen sluiting van hun accommodaties de bedrijven weer opbouwen en dat vergt vaak al veel investeringen.”
Beleid moet weer worden aangescherpt
De Zeeuw en De Jong hebben dus wel begrip voor de ondernemers, ook al omdat bij het begin van de coronacrisis de prioriteit bij de overheid lag bij het beteugelen van het virus en ze liet weten dat het beleid rond legionella wel even wat soepeler kon. “Maar dat maakt de situatie niet minder ernstig. Integendeel, juist nu moet dat beleid weer worden aangescherpt om tot meer en structurele preventie te komen”, aldus de oprichter van Holland Water. “Want wat blijkt nu al? Monitoringsdata tonen niet alleen aan dat veel gebouwen inderdaad minder worden gebruikt, maar ook dat een deel van de gebouwbeheerders preventieve spoelregimes en controle door middel van monsternames op een laag pitje heeft gezet. In sommige gebouwen is zelfs helemaal geen sprake van een spoelbeleid. Daarmee onderschatten ze de werking van het natuurlijk proces van legionella en het nut van preventieve maatregelen schromelijk.”
Holland Water en Normec maken zich daarom zorgen dat de ongelukkige combinatie van factoren (weinig gebruikte gebouwen, stijgende temperaturen, beperkte financiële middelen en minder aandacht voor controle, preventie en/of bestrijding) gaat leiden tot grootschalige legionellabesmettingen wanneer gebouwen weer (volledig) in gebruik worden genomen. Hier en daar gaan accommodaties op het ogenblik alweer open. Deze zorgen worden gedeeld door ISSO, kennisinstituut voor bouw- en installatietechniek.
‘Nu carnaval voor legionellabacterie’
De Zeeuw noemt de legionellabacterie een ‘sluipmoordenaar’. “In februari heeft het coronavirus tijdens carnaval in Noord-Brabant in stilte om zich heen gegrepen, met alle ellendige gevolgen van dien”, zegt hij. “Voor een vergelijkbare sluipmoordenaar is het nu eigenlijk carnaval, namelijk voor de legionellabacterie. En waart de legionella eenmaal structureel rond in de drinkwaterinstallaties, dan helpen preventiemaatregelen zoals het spoelen van tappunten niet of nauwelijks meer.”
Ondernemers en gebouweigenaren kunnen dus voor vervelende verrassingen komen te staan als sprake is van legionella-ontwikkeling. “Er volgen mogelijk hoge kosten voor reiniging en de situatie kan ook betekenen dat ze nog later dan ze al graag willen weer kunnen open gaan”, waarschuwt De Zeeuw. “Zoals zo vaak in de coronacrisis geldt ook hier dat het onze gezamenlijke verantwoordelijkheid is om alert te zijn, goed op elkaar te letten en voor elkaar te zorgen”, stelt hij.
‘Straks weer onbezorgd naar de camping’
“Ik hoop dat ondernemers en gebouwbeheerders, maar ook de overheden, onze waarschuwing serieus nemen en ons initiatief op waarde weten te schatten”, zegt Leo de Zeeuw. En Ric de Jong voegt daar aan toe: “Als we nu de handen ineen slaan en maatregelen treffen, kan iedereen straks weer onbezorgd naar de camping, het zwembad, de sportschool, een hotel en kantoor. Dat hebben we met zijn allen toch wel verdiend.”