Als we alle maatregelen in de energietransitie bekijken, dan blijkt het installeren van een warmtepompsysteem in veel gevallen een belangrijke oplossing om netcongestie te verminderen. Vreemd dus dat soms het tegenovergestelde wordt gedacht. ‘Stoppen met verduurzaming tot de netcongestie is aangepakt, is echt nergens voor nodig’, betoogt Alklima Mitsubishi Electric in een onlangs door het bedrijf gelanceerde whitepaper. ‘Het verduurzamen van woningen via een all-electric warmtepompsysteem heeft nauwelijks impact op de elektra-infrastructuur.’

Het gebruik van de juiste warmtepomp in woningen vereist een opgenomen elektrisch vermogen van circa 1,75 kW. Dat is veel minder dan een elektrische kookplaat, een kokendwaterkraan of een laadpaal voor elektrische auto. Nog belangrijker is dat de moderne warmtepomp stuurbaar is en daardoor een geleidelijk verbruiksprofiel heeft. Een warmtepompsysteem met een boiler zorgt voor de opwarming van tapwater als het elektriciteitsnet veel ruimte biedt of als de prijs laag of zelfs negatief is. Vakmanschap en een juiste systeemselectie in de verwarmingsmode zorgen juist dat, zelfs bij een buitentemperatuur van -10 graden Celsius, maar weinig opgenomen vermogen nodig is. Door de juiste vertrekpunten te hanteren is er veel meer mogelijk dan we momenteel aannemen. Diverse rapportages met praktijkdata van warmtepompen geven hiervoor de onderbouwing.

Warmtepomp helpt problemen verminderen
Al deze informatie is te vinden in de Whitepaper Netcongestie Woningbouw, die Alklima Mitsubishi Electric onlangs lanceerde. In deze whitepaper schrijft Alklima Mitsubishi Electric dat uitbreiding van het elektriciteitsnetwerk wel degelijk noodzakelijk is. Maar stoppen met verduurzaming, tot de netcongestie is aangepakt, is nergens voor nodig. Het verduurzamen van woningen via een all-electric warmtepompsysteem kan namelijk zonder dat dit veel impact heeft op de elektra-infrastructuur. Sterker nog, de warmtepomp helpt ons op veel momenten zelfs om de problemen te verminderen. Daarbij moeten bouw- en installatiesector wel een paar voorwaarden in acht nemen.

Samenhang
“Goede samenhang tussen het afgiftesysteem, de regeling en de warmtepomp is een belangrijk vertrekpunt”, vertelt Rudy Grevers, aanjager all-electric woningbouw bij Alklima. “Waarbij een goede warmtepomp, ook bij lage buitentemperaturen, geen ondersteuning nodig heeft vanuit een elektrisch element. Buffercapaciteit is daarnaast een belangrijke maatregel om piekbelasting te voorkomen en levert een essentiële bijdrage aan congestiemanagement. Warmtepompen vervullen hierin een belangrijke rol. Bij opwekking van duurzame elektriciteit kunnen warmtepompen de overschotten aan duurzame stroom omzetten in thermische energie in de boiler. Ook kan de warmtepomp een woning op een gunstig moment op de dag opwarmen zodat de warmtepomp op een piekmoment – bijvoorbeeld tussen 17.00 en 18.00 uur – uit kan blijven.”

Beperkte invloed
Wanneer je kijkt naar de opgenomen vermogens van de diverse elektrische apparaten in en om de woning dan blijkt de warmtepomp slechts een beperkte bijdrage te leveren aan de belasting van een woning. Onderzoek van Natuur & Milieu toont bijvoorbeeld aan dat warmtepompen in woningen verantwoordelijk zijn voor slechts 1% van het totale elektriciteitsverbruik. Bovendien blijft het totale elektriciteitsgebruik in ons land al jaren constant. Investeringen in de elektrische infrastructuur in bestaande wijken staan dus los van de wens om warmtepompen te installeren. Grevers: “De bottleneck ontstaat doordat we tijdens een bepaald tijdstip (bijvoorbeeld tussen 17.00 en 18.00 uur) meer gebruik willen maken van onze elektrisch infrastructuur. Vergelijk het hierbij met files, die ontstaan ook op piekmomenten. Gezamenlijk moeten we waar mogelijk wegblijven uit de spits. Een warmtepomp kan hier zeer goed invulling aan geven.”

Vraag en aanbod
“De afstemming van vraag en aanbod van energie is, naar de toekomst toe, het belangrijkste aandachtspunt. In dat opzicht is het goed nieuws dat de groei van hernieuwbare energie door zon en wind veel sneller gaat dan die van extra geplaatste warmtepompen. Uiteraard vragen warmtepompen bij koudere omstandigheden meer elektriciteit in vergelijking tot in de zomer. Toch is in de winter de productie van hernieuwbare elektriciteit veel hoger dan het totale elektriciteitsgebruik van alle warmtepompen. Ook tapwaterbereiding kan voor een piek in elektriciteitsvraag zorgen, maar die opwarming zal – mits het systeem een boiler heeft – verspreid over de dag plaatsvinden”, vertelt Grevers.

Hybride warmtepompen
Alklima Mitsubishi Electric stelt zelfs dat hybride warmtepompen, in tegenstelling tot wat velen denken, geen oplossing vormen voor netcongestie. Hybride warmtepompen veroorzaken in veel gevallen juist scherpe pieken. Dit komt doordat veel hybride warmtepompen op de buitentemperatuur worden gestuurd. Dat betekent dat ze in een wijk veelal gelijktijdig inschakelen waardoor een piekbelasting ontstaat. “Als je dan toch, bijvoorbeeld om bouwkundige redenen of ruimtegebrek, een hybride systeem nodig hebt, dan kun je beter een all-electric ready warmtepomp kiezen”, vindt Grevers. “Het grote voordeel van deze variant is dat je na een hybride situatie (cv-ketel met warmtepomp) kunt doorpakken naar all-electric. Bijvoorbeeld als de saldering wordt afgeschaft, waardoor er een prikkel ontstaat om met je eigen opgewekte zonne-energie bijvoorbeeld de boiler met warmtapwater op te laden, het zogeheten thermisch bufferen. Een klassiek hybride systeem biedt deze mogelijkheid niet en is hierdoor echt een kortetermijnoplossing.”

Over de whitepaper

De whitepaper bevat een serie tips voor met name installateurs en adviseurs die bruikbaar zijn zodra ze een warmtepomp willen installeren. Het document sluit af met een lijst aan oplossingen voor de woningbouw waarmee de markt direct kan starten en waardoor ontwerpers met de juiste vertrekpunten kunnen rekenen en zo belemmeringen wegnemen. Het document benoemt ook de uitgebreidere mogelijkheden van congestiemanagement.
De whitepaper is te downloaden op de website van Alklima: www.alklima.nl/netcongestie

De aanpassingen van de ISDE-subsidie 2025 voor warmtepompen die gelden per 1 januari 2025 zijn bekend gemaakt. De Rijksoverheid kiest ervoor de subsidie voor kleine warmtepompen, die vooral gebruikt worden voor hybride verwarmingssystemen, te verlagen. Tegelijkertijd wordt de subsidie op grote warmtepompen, die gebruikt worden voor volledig elektrische verwarmingssystemen, verhoogd. Deze aanpassing komt op een buitengewoon ongelukkig moment nu de verkoopaantallen van alle soorten warmtepompen aanzienlijk zijn gedaald, vindt de Vereniging voor Duurzame Warmte.

De aanpassing heeft volgens de vereniging grote gevolgen voor de verduurzaming van de gebouwde omgeving, omdat vooral de toegankelijke hybride warmtepomp fors duurder wordt gemaakt. Volgens de Rijksoverheid is deze aanpassing noodzakelijk omdat EU-regels het subsidieerbare bedrag, vanwege staatssteunregels, maximeren op 30% van de verkoopprijs. Andere lidstaten lijken deze regels echter anders te interpreteren.

Aanpassing van het subsidieregime
De leden van de Vereniging voor Duurzame Warmte pleiten voor een complete aanpassing van het subsidieregime, zodat de subsidie dan terecht komt bij de consumenten die de financiële ondersteuning het meeste nodig hebben. Door te kiezen voor een vast bedrag per warmtepomp, wordt er geen onderscheid gemaakt tussen de vermogens van warmtepompen. Hierdoor wordt de aanschaf van relatief kleinere warmtepompen meer gestimuleerd. Deze warmtepompen zijn vooral geschikt voor kleinere huizen. Bovendien kunnen op deze manier meer huishoudens gebruik maken van de subsidie en hun energielasten verlagen. Een goed voorbeeld is het subsidiëren van de elektrische auto met een vast bedrag. Wil de consument een luxere auto, met een grotere actieradius, dan blijft het subsidiebedrag gelijk. Dit zou ook moeten gelden voor warmtepompen.