Technisch dienstverlener Unica heeft opdracht gekregen om de klimaatinstallaties van 1.250 Defensiegebouwen in Noord- en Zuid-Nederland te inspecteren, keuren en onderhouden. Tevens bestaat de opdracht uit het invullen van de circulaire en duurzaamheidsambitie van deze defensiegebouwen die het Rijksvastgoedbedrijf beheert. De overeenkomst start op 1 januari 2022 met een maximale looptijd van 8 jaar en heeft een contractwaarde van enkele tientallen miljoenen euro’s per jaar. De opdracht is daarmee de grootste in de historie van Unica Building Services.

De gunning betreft een grote verscheidenheid aan gebouwen en percelen zoals kazerneterreinen, legerplaatsen, kantoren, werkplaatsen, magazijnen, keukens, kantines, medische centra, wacht- en lesgebouwen, garages, sportzalen, brandweerkazernes, hangaars en bunkers. Het betreft 400 gebouwen in de provincies Groningen, Friesland, Drenthe en Overijssel en 870 gebouwen in de provincies Limburg, Noord-Brabant en Zeeland.

Verduurzaming
De werkzaamheden omvatten het inspecteren, keuren en onderhouden van de klimaatinstallaties, warmteopwekking, bodemenergiesystemen en regel- en terreininstallaties. Daarnaast zal Unica het Rijksvastgoedbedrijf ondersteunen in haar circulariteitsdoelstelling om in 2030 50% minder grondstoffen te gebruiken en in 2050 volledig circulair te handelen. Ook is de gewenste groeiende energiezuinigheid van de installaties een belangrijk aandachtspunt, waarvoor verschillende verduurzamingsprojecten worden ingezet.

Integrale onderhoudsmethode
Unica heeft veel ervaring in de publieke sector met opdrachtgevers zoals het Ministerie van Defensie, tal van gemeenten en veiligheidsregio’s. Ook voor de omvangrijke portefeuille van het Rijksvastgoedbedrijf voert Unica al sinds 2014 naar opdrachten uit. De recente gunning stelt Unica in staat om de beheer- en onderhoudswerkzaamheden die het nu vaak als losse opdrachten bij Defensiegebouwen verzorgt, voort te zetten volgens een integrale onderhoudsmethode.

In samenhang onderhouden en beheren
“Dit geeft ons de gelegenheid om alle installaties nog meer in samenhang te onderhouden en beheren”, verduidelijkt Ronald Toonen, vestigingsdirecteur van Unica Oosterhout en tevens directievoerder over de aanbesteding en uitvoering van de opdracht. “Deze opdracht omvat niet alleen bijzondere gebouwen maar is ook de grootste opdracht uit de historie van Unica Building Services. Het is een fantastische klus die we mogen uitvoeren in met name Noord- en Zuid-Nederland. We zien er naar uit om opdrachtgever Rijksvastgoedbedrijf en Defensie als gebruiker een zo optimaal mogelijke omgeving te bieden voor haar medewerkers.”

Knvvk & young cool heeft haar verenigingsbureau gehuisvest bij dat van TVVL, kennisplatform voor gebouwgebonden installatietechniek. De knvvk & young cool is een technische wetenschappelijke vereniging en vormt al meer dan 100 jaar een kennisnetwerk voor de koudetechnische professional. Sinds 2014 coördineert TVVL de post-HBO opleiding Koudetechniek voor de Stichting Post HBO Koudetechniek, een initiatief van de knvvk & young cool samen met 3 andere partijen uit de branche.

Joop Hoogkamer, secretaris/penningmeester van de knvvk & young cool: “De ambitie van de knvvk & young cool is hoog en om die ambitie te schragen moet de organisatie mee ontwikkelen. Daarom hebben wij na goed overleg met TVVL besloten ons verenigingsbureau bij hen te huisvesten. Enerzijds om de professionele ondersteuning die wij mogen verwachten van TVVL en anderzijds zodat wij onze onafhankelijke positie behouden en blijven uitdragen. Immers beide verenigingen zijn gelijkwaardig: we zijn beide een beroepsvereniging, hebben een onafhankelijke positie, we zijn een platform van professionals en we vullen elkaar aan. Een andere belangrijke overweging is dat op de locatie Woerden meerdere technisch georiënteerde verenigingen zijn gehuisvest, wat de onderlinge samenwerking vergemakkelijkt en versterkt.”
Een belangrijke activiteit van de knvvk & young cool is het verbinden van de wetenschap, het bedrijfsleven en overheden. Een focuspunt is kennisoverdracht een opleiding Post HBO Koudetechniek is opgericht. Daarnaast vormen het stimuleren van ontwikkeling en innovatie in de sector alsmede groei en verjonging van het ledental belangrijke pijlers.

[pt_view id="1fd89d1goe"]

Vlak na de oorlog was er volop werk. Nederland moest worden herbouwd en een handige vakman kon overal aan de slag. Zo ontstond ook Bos Installatietechniek. Inmiddels staat de tweede generatie aan het roer. Het bedrijf draait op volle toeren en komt over de vloer bij Nederlanders in alle lagen van de samenleving. Speerpunt is het verduurzamen van woningen en utiliteitsgebouwen.

Evert Bos deed vanaf zijn 16e al klusjes voor zijn vaders bedrijf, toen ontstond ook zijn liefde voor het vakgebied.

Fantastisch
“Het is een fantastisch om met je handen bezig te zijn en in een sector je brood te verdienen die voortdurend aan het vernieuwen is. Pa, ging door tot zijn 85e”, er klinkt bewondering in zijn stem. “Moeder nam tussen de bedrijven door de telefoon op.” Het harde werken heeft Bos dus niet van een vreemde, het heeft hem ook geen windeieren gelegd.

Zelf opleiden
Inmiddels telt Bos Installatietechniek meer dan 20 medewerkers en enkele inleenkrachten. “We hebben het zo druk, dat we werk moeten afzeggen”, vertelt Bos. Hij heeft van alles geprobeerd om aan nieuwe mensen te komen door de jaren heen, maar het blijft een uitdaging. “Uiteindelijk kan je maar het beste zelf zij-instromers gaan opleiden”, concludeert hij nu.

Nut showroom
Bos Installatietechniek heeft een eigen showroom. Ook in deze coronatijd, waarin de digitalisering van onze samenleving in een versnelling lijkt terecht te zijn gekomen, biedt dat meerwaarde. “Ik zie klanten juist terugkomen van het internetshoppen. Ze willen het liefst toch eerst alles zien, aanraken, ter plekke hun vragen kunnen stellen en advies krijgen en uiteindelijk één aanspreekpunt.”

Belang engineering
Goed klantencontact is heilig voor Bos. Vandaar ook dat hij zo efficiënt mogelijk probeert projecten uit te voeren. “Eigenlijk is een goede engineering het halve werk. Het scheelt handjes op de werkvloer, je hebt minder materiaalverlies en rompslomp voor de klant. Soms ben je zo 25% minder tijd kwijt dan met de traditionele werkmethode.”

Fraaie afwerking
Het bedrijf uit Putten heeft in de loop der jaren een goede naam opgebouwd. Ook bekende Nederlanders weten Bos steeds makkelijker te vinden. Dat levert de nodige opdrachten op voor renovatietrajecten van luxewoningen. “In dit segment zijn klanten erg gericht op een fraaie afwerking en service”, vertelt Bos.

Luxe villa
Zo ook bij een villa in Epe. De 15 jaar oude woning wordt grondig gerenoveerd. “De villa is eerst nageïsoleerd. Daarmee is het huis klaar voor een warmtepomp. Bos Installatietechniek heeft gekozen voor een grondgebonden systeem, omdat er naast verwarming ook een vraag lag naar passieve koeling. De warmtepomp is met het gebalanceerde ventilatiesysteem (deels) en de waterontharder ondergebracht in een aparte technische ruimte op de begane grond.

Afgifte
De afgifte van warmte en koude verloopt grotendeels via een vloersysteem en klimaatplafonds. Voor de aansturing is het pand opgedeeld in zones. De woonkamer en slaapkamers hebben nog extra convectoren om de ruimte snel op temperatuur te kunnen brengen.

Duurzaamheid
Voor Bos lag de keuze voor een gebalanceerd ventilatiesysteem voor de hand. “Zo heb je minder ventilatieverlies dan met een natuurlijke oplossing.” Hoewel er dus maximaal is ingezet op duurzame technieken, konden er helaas geen PV-panelen op het dak. De villa staat namelijk in een bos.

1500 L
Het huis heeft maar liefst 4 badkamers, vandaar dat de boiler een capaciteit heeft van 1500 liter. Daarnaast telt de woning 7 douchetoiletten. Al met al een project waar de eigenaren de nodige middelen voor hebben vrijgemaakt. Naar verwachting wordt het gerenoveerde huis eind juli opgeleverd.

Dit is een artikel uit de print-editie van het vakblad IZ. De digitale edities van IZ zijn gratis te raadplegen via www.installateurszaken.nl. Liever een print-editie op uw deurmat? Maak dan gebruik van onze tijdelijke actie en meld u nu aan voor een gratis abonnement op IZ via www.installateurszaken.nl

Door aantrekkende economieën, waaronder die van de bouw en duurzame energiesector, is de wereldwijde vraag naar grondstoffen inmiddels aanzienlijk. De levertijden lopen hierdoor op en de prijzen gaan daarin mee. Zo ligt de prijs voor aluminium inmiddels anderhalf keer hoger dan vorig jaar rond deze tijd. De staalprijs is inmiddels verdubbeld en ook met de prijzen voor kunststoffen, koper en elektronicachips gaat het die kant op. Door hamstergedrag zal deze prijsontwikkeling alleen nog maar verder toenemen. Uit onderzoek van Techniek Nederland blijkt dat driekwart van de installateurs hier al de gevolgen van ondervindt. De winstgevendheid komt onder druk te staan.

De verwachting is dat dit effect ook volgend jaar nog merkbaar zal zijn, meldt Valk Solar Systems, dat zich genoodzaakt ziet de brutoprijzen van haar PV-systemen per 1 juni aanstaande te verhogen en verdere prijsstijgingen niet uitsluit. ‘Op offertes moet de geldigheidstermijn van een maand nauwkeurig worden gehanteerd’, waarschuwt het bedrijf. ‘In het verleden konden we de prijzen langer vasthouden, omdat de grondstofprijzen relatief stabiel waren. Op dit moment ziet de wereld er na een maand echter heel anders uit. Of het allemaal een remmend effect zal hebben op de snelheid van de energietransitie valt te betwijfelen. Naast het financiële aspect oogpunt, wordt de noodzaak van duurzame energie steeds groter. Dat zal steeds meer de besluitvorming voor een duurzame installatie bepalen.’

Voorraadproblemen
Ook Itho ziet de tekorten aan grondstoffen oplopen, waardoor prijsstijgingen onvermijdelijk zijn. Voor deze fabrikant betreft dit met name het tekort aan koper. De prijsstijgingen zullen overigens beperkt blijven, omdat een gedeelte zal worden opgevangen door zelf op marge in te leveren. Intergas maakt vooral melding van voorraadproblemen door een tekort aan aluminium, koper en chips. Terwijl sanitairfabrikant Grohe op dit vlak geen problemen ervaart maar wel last heeft van hogere transportkosten die nog zijn terug te leiden naar het Suez-debacle van een aantal weken geleden.

Dagkoersen
Ventilatie- en verwarmingsspecialist Vent-Axia ziet druk op de markt eveneens enorm oplopen, zowel wat de prijzen als levertijden betreft. ‘Levertijden zijn hier zelfs eerder een probleem dan de prijzen. Op dat laatste zit nu nog een vertragende factor. Na de zomer komt de piek, zo is de verwachting, die hopelijk van tijdelijke aard is. Voor sommige componenten gelden zelfs al dagkoersen. De toeleveranciers zijn (bijna) niet in staat is om de prijseffecten te dempen dan wel op te vangen. Wel probeert men uit alle macht voorraden op te hogen, maar dat lukt vaak ook al niet.’ Bij Vent-Axia gaat juist veel tijd en energie zitten in het beschikbaar houden van de lopende productconfiguraties, waarbij alternatieve leveranciers/componenten aangesproken en ge-engineerd moeten worden.

Bijeffect
Prijsverhogingen lijken overigens van tijdelijke aard, denken ze bij Vent-Axia, maar hoe lang dit duurt weet niemand. Bovendien, als de prijzen straks dalen is het niet duidelijk/zeker of we terugkeren naar het oude niveau. ‘Wat er nu gebeurt is vooral een corona-effect, maar stemt tegelijkertijd tot nadenken of het houdbaar is hoe de keten nu in elkaar zit. Een bijeffect van deze ontwikkeling kan dus zijn dat er sneller zal worden overgestapt op andere duurdere (duurzame/zuinigere/circulaire) componenten die minder gevoelig zijn voor de huidige problemen.’

Handen vol
Bij Nefit-Bosch hebben de afdelingen Inkoop en Materials management hun handen vol aan het tijdig beschikbaar krijgen van alle materialen die nodig zijn voor de productie, hetgeen overigens tot nu toe redelijk goed lukt. Wel ziet men de inkoopprijzen al een tijdje (sterk) stijgen. Aangezien dit niet snel de andere kant op zal gaan, is het onvermijdelijk dat die stijgingen worden doorberekend in de eindproducten.
Het tekort zit ‘m bij de fabrikant overigens met name in microprocessoren en staal. Staal is Covid-gerelateerd: staalfabrikanten draaien momenteel op 70-80% van hun capaciteit. Daarbovenop komen dan nog de transportproblemen veroorzaakt door Covid, die lastig blijken in te lopen. Het tekort aan microprocessoren is terug te leiden tot veel extra apparatuur die nodig is om bijvoorbeeld thuis te werken en online te communiceren.
De oplossing ligt voor een groot internationaal concern als Bosch in de termijncontracten die de fabrikant heeft met toeleveranciers, en voor kritische onderdelen bij double sourcing (dus het hebben van meerdere leveranciers). Meestal kan er wel één leveren maar uiteindelijk vissen de leveranciers natuurlijk ook in dezelfde vijver.

Driekwart van installateurs merkt het al
Ondertussen meldt branchevereniging Techniek Nederland dat bijna alle installateurs en technisch dienstverleners kampen met prijsstijgingen van de materialen en producten waarmee ze werken, én dat ze last hebben van vertraagde leveringen. De ondernemersorganisatie hield een onderzoek onder haar leden. Uit die ‘quick scan’ blijkt dat driekwart van de ondernemers verwacht dat de prijsstijgingen en leveringsproblemen consequenties hebben voor de winstgevendheid.

Prijzen blijven stijgen
Bijna 400 leden van Techniek Nederland deden mee aan het onderzoek. De resultaten laten een eenduidig beeld zien. Maar liefst 96% van de respondenten merkt dat installatiematerialen en producten duurder worden. Daarnaast heeft 86% van de ondervraagde installateurs te maken met leveringsvertragingen van meer dan twee weken. Twee van de drie ondernemers verwachten de komende maanden nog meer prijsstijgingen.

Winstgevendheid onder druk
De prijsstijgingen en haperende leveringen blijven voor de sector niet zonder gevolgen. Driekwart van de installateurs verwacht dat de ontwikkelingen een nadelig effect zullen hebben op de winstgevendheid. Voorzitter Doekle Terpstra van Techniek Nederland: “Als we over een langere periode te maken krijgen met prijsstijgingen is dat natuurlijk slecht nieuws voor bedrijven. Zeker wanneer installateurs de prijsstijgingen niet kunnen doorberekenen aan de klant.” Uit de quick scan blijkt dat maar één op de drie ondernemers in de contracten heeft vastgelegd dat prijsstijgingen kunnen worden doorberekend.

Leidingen, sanitair, cv-ketels en airco’s
De prijsstijgingen doen zich voor bij alle soorten installatiematerialen en producten. Meer dan 60% van de respondenten noemt prijsverhogingen van basismaterialen zoals leidingen, bekabeling en schakelaars. Een derde van de ondervraagde installateurs meldt prijsverhogingen van sanitairproducten, cv-ketels en airco’s. Eén of de vijf heeft het over duurdere zonnepanelen, warmtepompen en zonneboilers. Overigens werkt niet ieder installatiebedrijf met alle genoemde producten en materialen.

Leveringsproblemen zijn aanzienlijk
Ook vertragingen komen voor bij uiteenlopende producten. Circa een derde van de respondenten constateert vertraagde leveringen van leidingen en bekabeling en 25% van de installateurs kampt met langere levertijden van sanitairproducten, cv-ketels, warmtepompen en airco’s. Ongeveer een vijfde van de installateurs heeft last van vertraging bij de levering van verlichting en armaturen. Ook hier geldt dat veel installatiebedrijven niet op ieder deelgebied actief zijn.

Op korte termijn méér prijsstijgingen verwacht
De meeste installateurs verwachten dat het niet bij de huidige prijsstijgingen en leveringsproblemen blijft. Een meerderheid (61%) van de respondenten rekent op de korte termijn op nieuwe prijsstijgingen. Bijna een derde verwacht dat de hogere prijzen gepaard zullen gaan met (nog) langere levertijden.

Daikin Europe Group bereikte in het boekjaar (april-maart) 2020 met een omzet van 3,45 miljard euro een groei van 2,2% in vergelijking met het jaar ervoor. Het bedrijf is actief op het gebied van airconditioning, verwarming, ventilatie en koeling in Europa, het Midden-Oosten en Afrika. Door de lockdowns ten gevolge van Covid ondervond Daikin moeilijkheden in de verschillende commerciële marktsegmenten, met name hotels en restaurants, winkels en kantoren. Er was echter een sterke vraag naar HVAC-oplossingen in residentiële toepassingen en warmtepompen in renovaties van groene huizen.

De Nederlandse vestiging maakt voor het vierde jaar op rij een groei door van meer dan 25% en is een van de grootste groeiers binnen de Daikin Europe Group. “2020 was met een groei van 35% wederom een recordjaar voor Daikin Nederland. We zijn trots dat we ondanks de beperkende maatregelen tot dit bedrijfsresultaat zijn gekomen”, aldus Edwin Hoogerwerf, Managing Director Daikin Nederland. “De vraag naar airconditioning en warmtepompen onder consumenten blijft groeien. Ook zien we groei in de vraag naar onze koudetechniek-, koudwater- en ventilatieoplossingen.”

Continuïteit in productie
Dankzij zijn grote lokale productiebasis - 85% van de verkoop voor Europa wordt in Europa geproduceerd - kon Daikin de productiecapaciteit tijdens de Covid-crisis verleggen en ervoor zorgen dat het aanbod aan de vraag kon voldoen. De werkplekken van fabrieken werden snel aangepast om de continuïteit van de productie op een veilige manier te garanderen. In Oostende betekende dit dat de productie nauwelijks twee dagen sloot, om vervolgens veilig weer op te starten. De fabriek van Daikin in de zwaar getroffen Lombardische regio in Italië hoefde alleen maar te sluiten gedurende de tien werkdagen verplichte sluiting die door de overheid werd opgelegd. Covid werd vervolgens volledig buiten de werkplaats gehouden.

Groei in residentiële sector
In 2020 werd ook het netwerk van installateurs van commerciële toestellen en systemen van Daikin snel geheroriënteerd naar activiteiten in de residentiële sector. Hierdoor werd in het residentiële segment meer installatiecapaciteit gecreëerd dan in normale jaren.

Stijgende verkoop van luchtreinigers
Door bezorgdheid over de kwaliteit van de binnenlucht bij het grote publiek, zag Daikin Europe een zeer sterke stijging van de verkoop van luchtreinigers. Twijfels over de corona-verspreiding van HVAC-systemen werden snel ontkracht en hadden geen invloed op de markt van de fabrikant. Vanuit het besef dat HVAC-systemen deel uitmaken van de oplossing om gezondere binnenluchtkwaliteit te creëren in openbare ruimtes, verwacht Daikin verdere marktgroei in dit segment.

Hoge ambities
Terwijl het residentiële segment naar verwachting sterk zal blijven, zelfs na de Covid-pandemie, zal Daikin ook zijn rol als leverancier van totale luchtoplossingen verder ontwikkelen. Dit geldt voor alle segmenten in de bouw, van individuele woningen tot stadsverwarmingsnetten. Daikin Europe zal aanzienlijk investeren in zijn R&D-centrum in België. Het doel is om het aantal R&D-ingenieurs te laten groeien van 220 nu tot 380 in 2025. Daikin Europe moet het wereldwijde expertisecentrum van Daikin Industries voor CO2-arme verwarmingsoplossingen worden, met een grote focus op warmtepomptechnologie. 2021 markeert de start van de bouwwerkzaamheden voor het nieuwe R&D-centrum van Daikin in Gent. Eind 2023 zal Gent het volledige R&D-centrum huisvesten.

[pt_view id="d743340zxh"]

Technisch dienstverlener Unica heeft een overeenkomst getekend voor de acquisitie van de Friese Pranger-Rosier Groep. Dit is het grootste zelfstandige installatiebedrijf van Noord-Nederland met een omzet van circa €55 miljoen en 250 medewerkers. Pranger-Rosier is sinds 1967 actief en sindsdien uitgegroeid tot een allround installatiebedrijf met vestigingen in Dokkum, Leeuwarden en Sneek. De voorgenomen acquisitie van Pranger-Rosier is de grootste overname in de geschiedenis van Unica, dat met een gerealiseerde omzet van €539 miljoen in 2020 en circa 3.000 werknemers een van de grootste technisch dienstverleners van ons land is.

Met deze overname wil Unica zijn regionale positie in Noord-Nederland versterken, waar het met de vestigingen in Groningen en Emmen ook zelf al actief is. Dankzij de overname krijgt Unica toegang tot een nieuwe klantgroep in Friesland en andere delen van Noord-Nederland en bouwt Unica daar zijn activiteiten uit, met name op het gebied van technisch beheer en onderhoud. Pranger-Rosier wordt na de overname met zijn drie vestigingen opgenomen in het vestigingennetwerk van Unica Building Services, dat daarmee de landelijke dekking uitbreidt naar 17 locaties. De overname wordt definitief nadat de Autoriteit Consument & Markt (ACM) zijn goedkeuring heeft verleend.

Gewenste versterking in Noord-Nederland
John Quist, CEO van Unica: “Pranger-Rosier past qua dienstverlening en cultuur perfect bij Unica en geeft ons de gewenste versterking in Noord-Nederland. De samenvoeging kan beide bedrijven vele voordelen bieden. De acquisitie van Synto in Zeeland in 2019 was een vergelijkbare overname die gericht was op verdere regionale uitbreiding van onze dienstverlening. Regionale verankering blijft onderdeel van de acquisitiestrategie, in combinatie met versterking van onze gespecialiseerde bedrijvenclusters.”

Versnelling van groei onder eigen naam
De directie van Pranger-Rosier ziet op haar beurt de aansluiting bij Unica als een belangrijke stap om de groei te versnellen en het aantal specialismen uit te breiden. Het bestaande directieteam blijft verbonden aan het bedrijf. Pranger-Rosier heeft een sterke regionale naamsbekendheid en reputatie en blijft om de herkenbaarheid in de markt te behouden onder eigen naam opereren vanuit de bestaande vestigingen in Dokkum, Leeuwarden en Sneek.
“Als gevolg van de overname kunnen wij onze klanten een breder dienstenpakket aanbieden”, zegt Marc Mulder, algemeen directeur van Pranger-Rosier. “We nemen afscheid van de families Pranger en Rosier, maar worden onderdeel van een bedrijf met een vergelijkbaar familie-DNA. Wij zien ook veel voordelen in het decentrale bedrijfsmodel van Unica dat zijn bedrijven veel autonomie en ondernemingszin geeft. We zien er naar uit om onze dienstverlening als onderdeel van Unica verder uit te breiden in het Noorden van Nederland.”

Autonome groei en acquisities
Unica realiseert zijn groeistrategie enerzijds middels autonome groei, door vanuit de bestaande bedrijven nieuwe klantsegmenten aan te boren. Daarnaast versterkt Unica zijn organisatie met regionale of gespecialiseerde acquisities. Gerichte overnames zijn voor elk cluster onderdeel van de groeistrategie. Unica verwacht de komende jaren elk jaar meerdere overnames te kunnen doen. Voor dit jaar verwacht Unica een omzet te realiseren van minimaal €600 miljoen en een verdere groei van het rendement.

[pt_view id="443aba8ibq"]

De wereldwijde pandemie heeft veel invloed op ons dagelijks leven, maar ook specifiek op de bouw- en installatiemarkt. Naast de voor de hand liggende effecten (ketentekort, online bestelgedrag en veranderingen in oriëntatiegedrag) zijn er gevolgen voor de opleidingsbehoeften van installateurs; in het bijzonder de manier waarop training wordt geconsumeerd.

USP Marketing Consultancy onderzocht deze verandering en publiceerde dit beeld in haar nieuwe kwartaalrapport: de ‘European Mechanical Installation Monitor’. Een van de uitkomsten is het feit dat de overgrote meerderheid van de Europese installateurs meer online trainingen heeft gevolgd. Dit komt zowel door de noodzaak als de toegenomen beschikbaarheid van online trainingen. In Duitsland volgden zelfs 9 van de 10 installateurs meer online trainingen dan voor de coronacrisis. En 60% verwacht in de toekomst nog meer online trainingen te volgen.

Maar er is ook een tegenbeweging, aangezien de overgrote meerderheid van de installateurs nog steeds de voorkeur geeft aan persoonlijke training. In Duitsland geeft slechts 10% van de installateurs de voorkeur aan online training boven face-to-face training, in de andere landen is dit zelfs nog lager. Het is duidelijk een verlangen naar fysiek contact en face-to-face training, concluderen de onderzoekers, ook al is de deelname aan online trainingen ongekend hoog.

[pt_view id="62d430fsv4"]