“Brand bioketels niet zomaar af”
Claudia Reiner klinkt heel stellig aan de telefoon. De vicevoorzitter van Uneto-VNI was nauw betrokken bij de onderhandelingen over het klimaatakkoord. Zo lovend als ze praat over warmtepompen, zo sceptisch klinkt ze als het gaat over bioketels. “Bioketels zijn geen duurzame oplossing voor de lange termijn,” vindt Reiner. Maar is haar opmerking wel terecht?
Woningeigenaren kunnen nog steeds een beroep doen op subsidiepotjes voor duurzame energie als ze een pelletketel of -kachel willen aanschaffen. Maar waar in de jaren ’70 houtstook nog volop gepresenteerd werd als een duurzame verwarmingsoplossing, lijkt het klimaat langzaam maar zeker om te slaan. De uitspraak van Reiner staat dus niet op zichzelf. Zowel de Stichting Houtrook als GGD Amsterdam zijn bijzonder stellig in hun mening. Jos Merks, woordvoerder Stichting Houtrook: “Er bestaat niet zoiets als schone verbranding”. En, “geen enkele manier van hout stoken sluit overlast volledig uit. Er zal altijd rook ontstaan die hinder kan opleveren”, zegt de GGD Amsterdam.
Behalve de overlast van houtstook, ziet een aantal deskundigen nog andere obstakels: houtpellets worden dikwijls elders betrokken, bijvoorbeeld uit de VS, wat weer energie kost. Het voortdurend aanplanten van dezelfde boomsoorten voor de verwerking tot onder andere houtpellets zou leiden tot monotone bossen en minder biodiversiteit. En alleen resthout verstoken, wat wellicht verstandiger is, zou niet werken omdat het aanbod dan achterblijft bij de vraag.
Zowel Paul Bijvoet, eigenaar van Bijvoet Energie en lid van de branchevereniging biomassaketel leveranciers (NBKL) als Theo de Groot van bioketelleverancier Atechpro zijn het op vele punten oneens met Merks, de GGD en de visie van Uneto-VNI op bioketels. Bijvoet: “De stelling dat verbranding niet schoon is, is pertinent onjuist. Probos (bosbeheer Nederland) spreekt dit ook tegen. Wat mij bevreemdt, is dat Uneto-VNI een kans voor de installateur afbrandt, zonder zich te baseren op feiten. De overheid, RVO en NVDE zien juist een grote rol weggelegd voor biomassa in het transitieproces naar een energieneutrale samenleving.”
En Theo de Groot zegt: “De rook van een open houtvuur is absoluut niet te vergelijken met de uitstoot van hedendaagse bioketels, Deze hebben een volledig computergestuurd verbrandingsproces, dat zorg draagt voor de reiniging van de rookgassen, zodat deze ver onder de zeer strenge emissiegrenzen blijven die op Europees niveau zijn vastgelegd. Dat kan leiden tot een 3000 maal lagere uitstoot dan een houtkachel of open haard. De bioketels van nu zijn hoogwaardige verbrandingstoestellen met een ongeëvenaard hoog rendement van 97 tot 98% en zelfs condenserend naar een rendement van 105%. Daarnaast worden er nu filters ontwikkeld die zelfs het marginale kleine beetje fijnstof wat dan nog vrijkomt weg weten te filteren.”
Tot slot: ““Een bekend misverstand is dat verbrandingshout geïmporteerd zou moeten worden. Het is heel goed mogelijk om te stoken met afvalhout uit de regio. De gebruikte brandstof is C02-neutraal als er garanties zijn dat de gebruikte brandstof weer opnieuw terug groeit. Bijvoorbeeld met pellets van zuiver resthout uit de timmer- en houtindustrie. Daar worden geen bomen voor gekweekt, laat staan gekapt en dus ook niet uit verre landen gehaald. Maar je zou ook kunnen denken aan de teelt van snelgroeiend ‘energiehout’ op braakliggende grond in de naaste omgeving; daarmee is in Duitsland al goede ervaring opgedaan. De as die vrijkomt bij het verwarmen kan weer terug in de natuur worden gebracht. Hiermee ontstaat een circulaire hernieuwbare energievoorziening die nooit opraakt.”
Voor de Nederlander is alleen liefde meer waard dan water
Nederlanders houden van water. Onder de douche en bij het drinken van een glas koud water genieten we er het meest van. Onderzoek door marktonderzoekbureau Kien, in opdracht van GROHE, specialist op het gebied van wateroplossingen en -innovaties naar de waarde van water toont deze en meer opmerkelijke feiten en weetjes. Zo blijkt dat onze liefde voor water zo groot is dat we liever een week geen TV kijken of social media gebruiken dan een week niet douchen (76%). Ook laten we eerder onze kop koffie of thee staan dan dat we geen water drinken (65%). Een week zonder seks verkiezen we boven één dag geen water kunnen drinken (59%), hoewel dit laatste opvallend genoeg alleen geldt voor vrouwen. Kijkend naar de waarde van water is het alleen de liefde die de waarde van water overstijgt.
GROHE gaf opdracht het onafhankelijke en representatieve onderzoek onder ruim 1000 respondenten uit te voeren in het kader van hun nieuwe campagne ‘Wat betekent water voor jou?’. Hiermee willen ze iedereen inspireren en motiveren zich bewust te worden van de waarde van water. Via een campagnevideo, het platform watervoorjou.nl, een abricampagne en een social mediacampagne roept GROHE het publiek op te delen wat voor hen de waarde van water is. Olympisch zeilkampioene Marit Bouwmeester, ambassadrice van de campagne en surfkampioen Kaspar Hamminga roepen daarnaast op hun sociale kanalen volgers op hun waarde van water te delen. Marit heeft ook op de Volvo Ocean Race bezoekers bevraagd naar wat voor hen de waarde van water is.
‘De beste dorstlesser’ (87%) en ‘reinigend’ (71%) zijn de meest genoemde positieve associaties bij water. In geval van dorst is er dan ook niets lekkerder dan een koud glas water, aldus de ondervraagden (80%). ‘Ontspanning’ wordt eveneens positief geassocieerd met water (41%). Minder positieve associaties zijn de verwoestende werking, bijvoorbeeld bij overstromingen en tsunami’s (70%) en de stijgende zeespiegel (42%). Daarnaast hebben de respondenten ook niets op met de geur van natte hond; jongeren onder de dertig zijn daar zelfs aanmerkelijk gevoeliger voor (45% vs. 33%) dan de oudere ondervraagden.
Voor tweederde van de Nederlanders staat thuis onder de douche of in bad bovenaan in de top drie van genietmomenten met water. Het drinken van een glas koud water (57%) en aan het water zitten (43%) volgen op de tweede en derde plek. Een opwindend aspect van douche of bad is als je er sámen van geniet; dat laat de harten sneller kloppen bij 42% van de respondenten. Datzelfde effect heeft een ruige zee tijdens een strandwandeling bij windkracht tien op 37% van de ondervraagden. Interessant gegeven: voor mensen met jonge kinderen is spelen van kinderen in en om het water het belangrijkste genietmoment met water (70%).
Acht op de tien Nederlanders zien water als hun eerste levensbehoefte, al geldt dit opvallend genoeg voor jongeren onder de 30 in mindere mate (75% vs. 85%). Gevraagd naar voorkeuren in vergelijking met water zijn er opmerkelijke uitkomsten. De grote meerderheid (66%) verkiest een vakantie aan zee boven een stedentrip. Nederlanders geven de voorkeur aan zwemmen (83%) boven schaatsen, maar zouden ze voor de keuze staan nooit meer te kunnen sporten of spelen in of op het water, versus het gemak van schoon water uit de kraan, dan kiest twee derde (66%) voor het laatste.
De waarde van water komt het beste tot uiting in het belang van schoon (drink)water. Dat besef is het grootst wanneer men in het buitenland het water uit de kraan niet kan drinken (61%) en als er thuis tijdelijk even geen water uit de kraan komt (49%). 63% vindt dat iedereen toegang zou moeten hebben tot schoon drinkwater. Alleen liefde is volgens de respondenten meer waard dan water (45% vindt dat meer waard dan water), blijkt verrassend uit het onderzoek. Rijkdom, een leuke baan, lekker eten, een vakantie of benzine, geen van allen is volgens de Nederlander meer waard dan water.
Aangezien innovaties ons kunnen helpen bewuster om te gaan met water, is tijdens het onderzoek ook gevraagd naar innovatiebehoefte van ondervraagden. Waterbesparing is de belangrijkste reden om gebruik te maken van (digitale) innovaties (56%). Andere redenen om innovaties te omarmen zijn kostenbesparing (50%) en de eigen gezondheid (45%). Opvallend is het verschil tussen mensen onder de 40 en 60-plussers, de laatste groep vindt kostenbesparing minder relevant (55% vs. 40%).
Acht op de tien respondenten geeft aan (waarschijnlijk) gebruik te maken van een tool die alarmeert wanneer een leiding lekt. Dat geldt ook voor een tool die stimuleert om meer water te drinken (62%) en een digitale hulp waarmee je snel en makkelijk inzicht in je watergebruik krijgt via smartphone of tablet (55%). Vrouwen lijken wat bewuster met waterbesparing om te gaan; iets meer dan de helft (51%) zal wellicht een tool gebruiken die waarschuwt bij (te) lang douchen, tegenover 40% van de mannen.
Uneto-VNI: Meer nodig dan alleen energieadvies
Uit onderzoek van Vereniging Eigen Huis dat de Telegraaf vandaag citeert, zou blijken dat de installateur tekortschiet bij het verstrekken van energieadviezen. Zonder de legitimiteit van het onderzoek in twijfel te trekken, herkent Uneto-VNI zich niet in het beeld dat wordt geschetst. Sterker nog: de installateur ontwikkelt zich steeds meer tot energieregisseur. Lees onderstaand de reactie van de installateurskoepel.
Het is belangrijk om een onderscheid te maken tussen de cv-installateur die over de vloer komt voor een adviesgesprek en de cv-monteur die langskomt voor onderhoud of reparatie. Ook in het laatstgenoemde geval zou een cv-monteur de consument als het even kan moeten wijzen op duurzame alternatieven, maar voor een uitgebreid energieadvies is dan niet altijd voldoende tijd. Ter vergelijking: iemand die een stoel komt repareren, geeft niet ongevraagd een compleet design-advies.
Het onderzoek van Vereniging Eigen Huis richt zich op de cv-monteur die onderhoud verricht, niet op de cv-installateur die een gedegen energieadvies verstrekt. Daardoor trekt Vereniging Eigen Huis verkeerde conclusies. Wij zien dat installateurs gevraagd en ongevraagd energieadvies verstrekken en zich bekwamen in nieuwe, duurzame energietechnieken, zoals warmtepompen en zonnepanelen. De installateur ontwikkelt zich steeds meer tot energieregisseur.
Uneto-VNI moedigt woningbezitters aan om met hun installateur een afspraak te maken voor een energieadviesgesprek. De belangvereniging is blij dat uit het onderzoek van Vereniging Eigen Huis blijkt dat consumenten die advies hebben ontvangen van installateurs hier tevreden over zijn. Dat laat zien dat installateurs veel kennis en kunde in huis hebben en hun rol als energieregisseur wel degelijk pakken.
Een energieadvies leidt lang niet altijd tot een investering in duurzame maatregelen. Veel consumenten zijn wel geïnteresseerd, maar vinden duurzame alternatieven (nog) te prijzig. Uit onderzoek van bureau Team Vier blijkt dat in zulke gevallen de financiering en de kosten de belangrijkste motieven zijn om niet te investeren in verduurzaming.
Om die reden is het volgens Uneto-VNI dan ook van groot belang dat er een stevig Klimaatakkoord komt. De vereniging pleit ervoor om de financiële knelpunten voor huizenbezitters bij verduurzaming weg te nemen, bijvoorbeeld door de introductie van gebouw-gebonden financiering. De woningeigenaar betaalt dan op basis van een servicecontract een vast bedrag per maand voor de installaties die voor warmte en stroom zorgen. Bij verkoop van de woning neemt de koper het servicecontract over. Zo wordt een energiezuinig huis haalbaar voor álle Nederlanders.
De leden van Uneto-VNI staan nu al klaar om klanten energieadvies te verstrekken. Maar dan moet de business-case wél kloppen. Onze oproep aan de overheid is dan ook om er via het Klimaatakkoord voor te zorgen dat duurzame energieopties voor woningbezitters financieel gezien minimaal zo aantrekkelijk worden dan de traditionele verwarming via aardgas. Dan kunnen we de energietransitie pas écht vaart gaan geven.
Ook is het belangrijk dat gemeenten en netbeheerders zo snel mogelijk duidelijkheid geven over de toekomstige warmtevoorziening in de wijken. Op het moment dat duidelijk is of een wijk collectief wordt verduurzaamd via bijvoorbeeld een warmtenet of dat sprake zal zijn van individuele verduurzamingsoplossingen, zoals een (hybride) warmtepomp en zonnepanelen, weet de consument waar hij aan toe is. Op dat moment is de installateur nog beter in staat om zijn bijdrage te leveren aan een versnelde energietransitie.
Uit het onderzoek komt naar voren dat consumenten twijfels hebben over de toepassing van warmtepompen. Uneto-VNI verwacht dat de prijzen van warmtepompen de komende jaren snel zullen dalen als gevolg van een toename van de vraag. Dezelfde ontwikkeling heeft de afgelopen jaren bij zonnepanelen plaatsgevonden. De huidige generatie warmtepompen is al zeer geruisloos en is geschikt voor een belangrijk deel van de bestaande woningvoorraad. De industrie innoveert volop om de systemen nog stiller en beter inpasbaar te maken en het rendement verder te verbeteren.
VEH: CV-installateurs schieten tekort met energieadviezen
Maar liefst 97,5% van de installateurs adviseert zijn klanten niet over duurzame alternatieven voor de cv-ketel. Dat is een gemiste kans, vindt Vereniging Eigen Huis. Zodra een oudere cv-ketel moet worden gerepareerd of vervangen, is in veel woningen een wereld aan energie te winnen. Vereniging Eigen Huis wil dat de kwaliteit van voorlichting en advisering door installatiebedrijven en cv-monteurs snel op orde komt.
Huiseigenaren worden van alle kanten aangespoord om hun woning te verduurzamen. Vereniging Eigen Huis wil dat cv-installateurs hun verantwoordelijkheid nemen en klanten bij het (twee)jaarlijks onderhoud of bij de vervanging van een cv-ketel adviseren over duurzame alternatieven. Dit wordt nog belangrijker zodra bekend wordt wanneer een wijk van het aardgas af gaat. Van de ruim 4,5 miljoen eigen woningen stookt nu nog 86% op gas.
Vereniging Eigen Huis deed onderzoek naar de energiebesparingsadviezen die cv-monteurs en installatiebedrijven hun klanten geven. Ruim driekwart van de 1.414 ondervraagde eigenwoningbezitters heeft vorig jaar een cv-installateur over de vloer gehad, maar in slechts 1 op de 10 keer begon de deskundige over duurzame alternatieven voor de oude cv-ketel. En als werd gesproken over energiebesparing en verduurzaming, dan was dit op initiatief van de huiseigenaar. In slechts 2,5% van de gevallen begon de cv-monteur zelf over duurzame alternatieven voor de traditionele cv-ketel.
Ruim 70% van de huiseigenaren verwacht dat de installateur adviseert over de mogelijkheden, kosten en subsidies van duurzame alternatieven voor de cv-ketel. Hoewel consumenten weten dat installateurs daar een commercieel belang bij hebben, is er veel vertrouwen in de kwaliteit van het advies. Maar liefst 80% van de huiseigenaren die wél hierover met zijn installateur heeft gesproken is daar tevreden over.
Twee derde van de Nederlanders zegt de komende drie jaar nog niet te zullen kiezen voor een alternatief voor de cv-ketel zoals een (hybride) warmtepomp. Als de huidige ketel moet worden vervangen, kiest de helft voor een zuinigere ketel. Doorslaggevend voor die keuze is de hoge prijs van een warmtepomp. Daarnaast zijn er twijfels over de gecompliceerde techniek, mogelijke lawaaioverlast en noodzakelijke aanpassingen in huis zoals meer en betere isolatie, andere radiatoren en zonnepanelen. Uit het onderzoek van de vereniging blijkt dat slechts 20% begrip heeft voor een verplicht duurzaam alternatief als hun cv-installatie in de toekomst moet worden vervangen.
Woningcorporaties hebben te weinig geld voor CO2-neutrale renovaties
Woningcorporaties beschikken over te weinig geld om woningen van het aardgas af te krijgen. Volgens koepelorganisatie Aedes is er 108 miljard euro nodig om tot 2050 alle woningen CO2-neutraal te maken. “Dat is binnen de financiële mogelijkheden van de sector echter niet haalbaar”, zegt Aedes maandag tegen Het Financieele Dagblad (FD).
Volgens Aedes moet de belastingdruk omlaag. Op die wijze zou er geld vrijkomen om woningen beter te isoleren en van alternatieve energiebronnen te voorzien. De corporatiekoepel reageert hiermee op een uitspraak die Diederik Samsom afgelopen week heeft gedaan tijdens onderhandelingen over het klimaatakkoord. De voormalige politicus leidt de Sectortafel Gebouwde Omgeving, en zei dat woningbouwverenigingen het voortouw in de energietransitie moeten nemen “als we graag meters willen maken”.
Aedes-voorzitter Marnix Norder vindt dat Samson voor de muziek uitloopt, want “de besprekingen hierover zijn nog niet afgerond”.
ROC organiseert symposium over Smart Buildings en onderwijs
In 2016 startte Het Graafschap College in Ulft met een nieuwe opleiding waarin installatietechniek en bouwkunde werden samengevoegd. Tijdens de leergang ‘Smart Building’ verdiepen de ROC-studenten zich onder andere in allerlei ontwikkelingen op het gebied van duurzaamheid, zoals Nul op de Meter-concepten, energiebesparende systemen en innovatieve meet- en regeltechniek.
Het Graafschap College is naar eigen zeggen de enige ROC die een dergelijke opleiding aanbiedt in Nederland. Op 30 januari organiseert de school in samenwerking met ‘ONE – Oost Nederland Energie(k)’ een symposium getiteld ‘Het Nieuwe Bouwen, de nieuwe opleiding Smart Building’.
Sprekers zijn onder andere de bekende bouw- en installatiebranchedeskundige Jan Willem van de Groep en Rudy Grevers van klimatiseringsspecialist Alklima. Tijdens het symposium bestaat de gelegenheid om nader kennis te maken met het NOM-concept van Factory Zero, het bedrijf van Van de Groep.
Tevens kunnen installateurs in contact treden met leerlingen die op zoek zijn naar stageplekken. Het symposium begint om 13.45 uur en vindt plaats in het Innovatiecentrum Icer te Ulft. Interesse? Meld u dan nu aan via: https://tinyurl.com/ybcu85x5
Groeiend aantal opdrachtgevers Valstar verschuift van duurzaamheid naar gezondheid
Directeur Theo de Boer van Installatieadviesbureau Valstar Simonis denkt dat nieuwe manieren van samenwerking, sociale innovatie en andere aanbestedingsmethoden van groot belang zijn voor de installatiesector. “De drijfveer van een groeiend aantal van onze opdrachtgevers die ziekenhuizen, kantoren, wooncomplexen of overheidsgebouwen realiseren verschuift geleidelijk van duurzaamheid naar gezondheid. Om de gewenste resultaten te kunnen blijven boeken organiseren wij de samenwerking binnen projecten soms anders, met vernieuwende processen waarmee we de focus kunnen leggen op de gezondheid van de eindgebruikers van gebouwen.”
De ontwikkeling van het concept ‘Wonen is Meervoud’ is daarvan volgens de directeur een goed voorbeeld. Bij dit project realiseert Valstar Simonis in samenwerking met DID Vastgoedontwikkeling en Atelier Dutch woonvormen voor senioren waarin zij gezond ouder kunnen worden.
In het nieuwe huismagazine Valstar Visie laat het adviesbureau zien welke oplossingen voor de nieuwe uitdagingen worden bedacht. Van ziekenhuizen in Curaçao en Suriname tot provinciehuizen en (rijks)monumenten in Nederland. Van Paleis het Loo in Apeldoorn tot aardbevingsbestendige projecten in Groningen. Van een groots congreshotel in Amsterdam tot het meest duurzame onderwijsgebouw in Eindhoven. Het bureau werkt ook mee aan de tijdelijke huisvesting van de Tweede Kamer in Den Haag.
Sanitair fabrikant wordt lid van Stroomversnelling
Freek Wiesenhaan, algemeen directeur van Hansgrohe Nederland, heeft onlangs een samenwerkingsovereenkomst met Stroomversnelling getekend. Stroomversnelling is een netwerk van bouwers, toeleveranciers, corporaties, gemeentes, financiers, netbeheerders en anderen die samen aan de slag gaan om Nul op de Meter renovaties en nieuwbouw mogelijk te maken. Het doel van Hansgrohe is om met haar kranen en doucheproducten nieuwe inbreng te bieden op het gebied van water- en energiebesparing. Tijdens de maandelijkse Samenwerkingsdag tekenden ook andere nieuwe leden van Stroomversnelling: TKI Urban Energy, Renolution en Start-up Eante. [related_post themes=”text”]
Consumenten hebben andere drijfveren voor energiebesparing dan u denkt
Professionals hebben vaak een heel ander idee waarom consumenten al dan niet energiebesparende maatregelen nemen of een zeer energiezuinige nieuwe woning kopen. In veel gevallen zijn consumenten nauwelijks bekend met de mogelijkheden. Bovendien hebben ze veelvuldig behoefte aan heel andere informatie dan professionals denken. Dat blijkt uit een enquête-onderzoek van BPD over consumenten en energiebesparing. Op de vraag waarom zij wel of geen energiebesparende maatregelen nemen, geven consumenten aan dat een lagere energierekening een belangrijke rol speelt; geld is dus de drijfveer. Verder zijn extra wooncomfort en zorg voor klimaat en milieu, vaker dan professionals denken, doorslaggevende argumenten. Maar misschien nog belangrijker dan dat zijn het vooral ook positieve verhalen van anderen die consumenten kunnen overhalen om te investeren, iets wat professionals vaak nauwelijks op het netvlies hebben. Zij vinden bijvoorbeeld subsidie- en financieringsmogelijkheden veel belangrijker. Dat blijkt uit de rondvraag onder 860 professionals van overheid, ingenieurs- en adviesbureaus, ontwikkelaars en bouwers. Opvallend is dat veel consumenten vaak nog nooit hebben nagedacht over het nemen van energiebesparende maatregelen, laat staan de aankoop van een zeer energiezuinig huis. Het kost ze teveel tijd en moeite om dit allemaal uit te zoeken en op dat moment haken consumenten gemakkelijk af. Dat geldt voor welke besparingen er allemaal mogelijk zijn, hoe ze werken, wat ze kosten en wat ze opleveren. Ook is er te weinig bekend over extra financieringsmogelijkheden van bijvoorbeeld banken. Zo blijft voor veel consumenten onbekend of ze de investeringen ooit terugverdienen. In de vastgoedsector en de bouw is lange tijd vóór de consument gedacht. De professional weet wat goed is voor de mens, waar behoefte aan bestaat en welke producten en diensten daar het beste bij aansluiten. Zo ook rondom het thema energiebesparing. Uit het nu verrichte onderzoek komt duidelijk naar voren dat in de woningbouwsector nog een wereld te winnen valt rondom energiebesparing door consumenten. Zowel in de bestaande…
Door lastenverlichting meer bestedingen in installatiebranche?
Installateurskoepel Uneto-VNI is positief over de kabinetsvoorstellen voor de begroting 2016. Na jaren van bezuinigen is er eindelijk weer ruimte voor lastenverlichting. Voorzitter Titia Siertsema: “Burgers krijgen na jaren van achteruitgang iets meer koopkracht. Hopelijk heeft dat, samen met de aantrekkende huizenmarkt, een positief effect op de bestedingen in de installatiebranche.” De voorzitter van Uneto-VNI verwacht dat dankzij de lastenverlichting meer burgers gaan investeren in verbetering van hun woning. Siertsema: “Veel huizen in ons land zijn nog altijd zo lek als een mandje en gebruiken veel te veel energie. Investeren in energiebesparing en verduurzaming helpt om de energierekening drastisch omlaag te brengen én het milieu te sparen.” Uneto-VNI betreurt het gebrek aan aandacht voor duurzaamheid en energiebesparing in de kabinetsplannen. “Alleen een verlaging van de energiebelasting voor lokaal opgewekte energie door energiecoöperaties, is écht te mager. Het tempo waarin we de woningvoorraad verduurzamen, moet omhoog. Nu er eindelijk meer begrotingsruimte is, zijn extra stimulerende maatregelen op zijn plaats.” De plannen van het kabinet bevatten volgens Uneto-VNI goede voorstellen om een betere aansluiting tussen vmbo, mbo en hbo tot stand te brengen. Siertsema: “Het is belangrijk dat het kabinet streeft naar een doelmatig aanbod van opleidingen in het middelbaar beroepsonderwijs. We missen echter plannen voor een goede aansluiting van het hoger beroepsonderwijs op de arbeidsmarkt.” Dit wordt volgens Uneto-VNI de komende jaren steeds belangrijker. In de installatiebranche neemt de vraag naar hogeropgeleiden als gevolg van de innovatieve ontwikkelingen en de toenemende complexiteit van projecten namelijk snel toe. Siertsema: “We zijn blij met de plannen die het kabinet heeft om professionalisering van docenten te bevorderen. We missen helaas initiatieven om het verwachte tekort aan techniekdocenten aan te pakken. Dat wordt de komende jaren écht een knelpunt voor onze sector.” Voor meer informatie: www.uneto-vni.nl