Slim de installatietijd van warmtepompen terugbrengen
In de Miljoenennota kondigde het kabinet aan om een tijdelijk prijsplafond in te stellen voor gas en elektriciteit om lastenverlichting voor de hoge energierekening te bieden. Alhoewel dit op de korte termijn wat lucht biedt, zal het toepassen van energiezuinige maatregelen zoals een (hybride) warmtepomp een langduriger effect hebben. Het installeren van een (hybride) warmtepomp duurt op dit moment echter twee dagen, terwijl het installeren van een cv-ketel drie uur kost. Daarbovenop komt nog het tekort aan de juiste vakmensen. Om zo snel mogelijk minder afhankelijk te worden van Russisch gas, moeten we dus tijd besparen en zullen er slimmere apparaten moeten worden ontwikkeld door de fabrikanten die slimmer geïnstalleerd moeten worden. Door bijvoorbeeld verwarmen, koelen en ventileren te integreren, processen in bedrijven te optimaliseren en producten plug-and-play te maken, kan de installatietijd volgens experts voor de helft teruggebracht worden.
Installatiebedrijven kunnen hierop inzetten door zich te specialiseren in het installeren van warmtepompen en hun bedrijfsproces zo efficiënt mogelijk in te richten. Dit kunnen ze doen door werkzaamheden in het installatieproces op te delen, waardoor ook minder gekwalificeerde medewerkers ingezet kunnen worden om de eenvoudige werkzaamheden op te pakken. Daarnaast kan men werken met zoveel mogelijk prefab installatiedelen die in de werkplaats zo volledig mogelijk zijn samengebouwd en al zijn afgeperst, waardoor de monteurs op de werkvloer er minder werk aan hebben. Door dergelijke toepassingen kan een (hybride) warmtepomp in de nabije toekomst al in één dag geïnstalleerd worden. Binnen NVKL, de vereniging van koeltechnische bedrijven, zijn de NVKL-erkende installateurs volledig op de hoogte van bovenstaande ontwikkelingen op het gebied van (hybride) warmtepompen en kunnen zij hier snel op anticiperen.
Coen van de Sande, directeur NVKL
Out of the (ventilatie)box
De Trias Energetica klinkt als een samensmelting van vraag, verbruik en een duurzame invulling van de energiebehoefte. Een totaalvisie dus. Maar wie neemt de regie? De installateur vanuit de technische invulling of de bouwer vanuit de bouwkundige opgave? Een ding is zeker: bouwers en installateurs kunnen niet zonder elkaar en zeker niet als de energievraag wordt ingevuld met door een lagetemperatuursysteem.
Te vaak komt het voor dat er een warmtepomp geplaatst wordt in combinatie met een ventilatiesysteem C. Terwijl iedereen weet dat het comfort en de energierekening eronder lijden. Bij nieuwbouw is daar geen excuus voor te verzinnen, maar hoe zit dat bij renovaties? Ook hiervoor geldt: ‘Verliezers hebben excuses, winnaars zien kansen’. Ook in de bestaande bouw zijn er namelijk vaak voldoende mogelijkheden om woningen te voorzien van balansventilatie. Maar… dat realiseer je niet alleen. Het dubbele leidingwerk heeft ruimte nodig en moet netjes afgewerkt worden. Dus moet je de handen ineenslaan met de aannemer. Net zoals je dat ook hoort te doen wanneer je de radiatoren vervangt voor convectoren of vloerverwarming ten behoeve van de warmtepomp.
Bovendien zal je als installateur soms out of the (ventilatie)box moet denken en op zoek moeten naar nieuwe mogelijkheden. Oplossingen die niet alleen jouw leven, maar ook dat van de aannemer vereenvoudigen. Een luchtverdeelkast – waardoor veel minder leidingwerk nodig is – is zo’n oplossing. Net als halfronde ventilatieleidingen die minder ruimte vergen en eenvoudiger weg te werken zijn. En ja, dan nog is het bij renovatieopgaven vaak een puzzel én moet er ruimte gecreëerd worden voor elkaars oplossingen en vakmanschap. Maar het is wel de route die we zonder excuses moeten inslaan. Om te excelleren, een prettige omgevingstemperatuur en een gezond binnenklimaat te realiseren.
Jan Willem van Boven, Sales manager installatie Ubbink Nederland, namens de sectie rookgasafvoersystemen, de Nederlandse Verwarmingsindustrie
Onze energie raakt op
‘Energie’ is het gesprek van de dag. Zo zijn de energieprijzen de laatste tijd flink verhoogd. Het betekent dat veel mensen in de problemen komen. ‘Van het gas af’ wordt voor velen realiteit, maar dan wel omdat de rekening niet betaald kan worden.
Hoe zit dat eigenlijk met elektriciteit? De tarieven hiervan stijgen immers ook. En één ding is duidelijk: zonder elektriciteit kunnen we niet, want dan functioneert er niets meer!
De elektriciteitsvoorziening levert nu al de nodige problemen op. Het wordt steeds moeilijker om te voldoen aan alle gevraagde vermogens. Niet zo vreemd, als je bedenkt dat een groot deel van ons elektriciteitsnetwerk dateert uit de jaren 50 van de vorige eeuw.
De energie die mensen leveren, wordt ook een probleem. Er zijn steeds minder handjes om iets uit te voeren. Dit heb ik al eerder gemeld, maar de realiteit blijkt nog weerbarstiger.
Ook bij mij is de energie langzaam opgeraakt, vanwege gezondheidsproblemen. Het enthousiasme om werk op te pakken en uit te voeren, is veel minder aanwezig dan in mijn jonge jaren. Het gaat allemaal niet meer zo makkelijk en de mentaliteit van klanten en leveranciers dragen daar helaas negatief aan bij.
Diezelfde trend merk ik ook bij mijn monteurs op; de rek is eruit, ook al doordat ze thuis het nodige te regelen en te organiseren hebben met hun energiehuishouding. Dat maakt het er allemaal niet eenvoudiger op.
Voor mijzelf ga ik het energieprobleem oplossen door over te schakelen naar een andere versnelling: die van een installateur in ruste. Een moeilijk besluit. Er is nog zoveel leuks te doen, maar dat mag niet ten koste van alles gaan. Eén van de leuke dingen die ik wel blijf voortzetten is het schrijven deze column. Daar heb ik gelukkig nog meer dan voldoende energie voor.
Dick Visser
Installatiebedrijf Visser in Twisk
Met de juiste leiding wordt het geen lijdensweg
Het aansluiten van radiatoren doen we al jaren met kunststof leidingsystemen. Meestal met mantelbuis en weggewerkt in de afwerkvloer. Dit is efficiënt installeren, uitrollen en vastzetten. Wat kan er misgaan? Toch aandacht voor het volgende.
Voorheen werden er volkunststof buizen gebruikt, maar deze vertonen sterke uitzet en krimp en zijn niet zuurstofdiffusiedicht. Daarom gebruiken we nu vooral de kunststofbuis met aluminium kern. Deze is 100% zuurstofdiffusiedicht en heeft nauwelijks uitzet en krimp.
Zuurstof in het systeemwater geeft corrosie en uiteindelijk vervuiling van het systeem. Zo kunnen pompen vastlopen en de warmteafgifte aanzienlijk verminderen. Uitzet en krimp kan ongewenste trek- en duwspanningen geven, waardoor radiatoren uit beugels of van de muur komen.
Omdat de buizen met een aluminiumkern vooral in wit worden geproduceerd, lijkt de samenstelling van de verschillende producten gelijk. Maar de dikte van de aluminium kern kan variëren en ook de toegepaste kunststof.
Voor een optimaal opwekkingsrendement wordt de aanvoertemperatuur van verwarmingsinstallaties verlaagd, maar ook het verschil tussen aanvoer- en retourtemperatuur (ΔT) wordt verkleind. Waar radiatoren vroeger werden geselecteerd op 90/70°C, is nu 55/45°C of lager de standaard. Bij een kleinere ΔT wordt het aantal liters (Flow) CV water verhoogd.
Houd met een grotere Flow rekening met de diameter van de leidingen! Door het verhoogde aantal liters neemt het drukverlies toe bij een installatie met traditionele diameters. Met de juiste (vaak grotere) diameter, komt het drukverlies weer op acceptabele waarden.
Probeer kunststofbuizen zo te verwerken dat ze eenvoudig uitneembaar zijn. Dit is beter voor de circulariteit. Met de juiste keuzes geven radiatoren een optimaal comfort met minimaal energiegebruik.
Bart van Ommen, Verkoopleider bij Henco Industries
Namens de sectie Distributie- en Afgiftesystemen van de Nederlandse Verwarmingsindustrie
Het echte teamgevoel
Nadenken over je bedrijf is nadenken over je medewerkers. Wat maakt een team een goed team? Bij het beantwoorden van die vraag heb je het natuurlijk over de mensen met de juiste kennis en vaardigheden. En je gaat ook na of iemand in het team past. Kan hij of zij het vinden met de anderen? Maar is dat genoeg? Bedrijven zijn samenlevingen op zich. En die samenleving is divers. Verschillende mensen met verschillende vaardigheden en kennis. Maar ook jong en oud. Met verschillende culturele achtergronden. Met verschillende levenservaringen. Met als inzet van elkaar te leren, met elkaar plezier te hebben en te groeien.
Het klinkt logisch, en toch is de werkelijkheid weerbarstiger. We zien veel homogene teams in de techniek; of zoals iemand het tegen me zei: ‘veel witte mannen’. En dat is een gemiste (commerciële) kans voor een bedrijf. Ik noem een voorbeeld. De meeste senioren moeten langer thuis wonen en willen weten wat er mogelijk is met techniek. Het liefst gaat men in gesprek met iemand die zich kan inleven in hun vragen zonder direct allerlei high-tech oplossingen aan te dragen. Een ervaren monteur met levenservaring werkt voor deze doelgroep. Maar denk ook aan de grote uitdaging als het gaat om het verleiden van jonge vakmensen naar de techniek. Deze jonge mensen willen zich herkennen in de mensen die in de techniek werken. Dus dat vraagt om een divers personeelsbestand met vrouwen, mannen, vanuit verschillende achtergronden en met diverse meningen. Rolmodellen met impact; gewoon om wie ze zijn.
Durft u zich de vraag te stellen hoe divers uw personeelsbestand is? Ik kan het u aanraden, want het opent deuren en maakt u een aantrekkelijke werkgever. We hebben tenslotte alle mensen nodig om de energietransitie waar te maken.
Sven Asijee
Directeur Wij Techniek
Sven Asijee, Directeur Wij Techniek
Kosten besparen met gebruik van restwarmte
Als koeltechnische branche willen en moeten we vol inzetten op het verduurzamen van onze sector. Dit doen wij door het aanbieden en toepassen van energiezuinige installaties, het gebruik van koudemiddelen met een lage milieu-impact en de inzet van materialen met een lage CO2-footprint die kunnen worden hergebruikt of gerecycled. Daarnaast is een voor de hand liggende optie het benutten van restwarmte. Door de warmte die van koelinstallaties vrijkomt nuttig in te zetten voor verwarming van gebouwen, woningen en industriële processen kan een grote stap worden gezet in de verduurzamingsopgave en bovendien aanzienlijk bespaard worden op de energiekosten. Door de hogere investering in installatietechniek die dergelijke oplossingen met zich meebrengen vraagt dit wel een andere benadering bij onze klanten en de financiers van onze klanten. Men moet bij de aanbesteding van projecten niet beoordelen op de initiële investering, maar op de totale kosten tijdens de levensduur (ook wel Total Cost of Ownership) van installaties. De hogere initiële investering laat zich, zeker met de huidige hoge gasprijzen, in de meeste gevallen ruim binnen de levensduur van de installaties terugverdienen, waardoor een positieve business case ontstaat.
Vanuit NVKL zijn wij ervan overtuigd dat wij een essentiële sector vertegenwoordigen die echt het verschil kan maken bij het terugdringen van de CO2-uitstoot. Wij geven hier invulling aan door een gids te zijn voor onze leden en ze te inspireren met voorbeeldprojecten van koplopers in de verschillende marktsegmenten, het ontwikkelen en actueel houden van ondersteunende producten en diensten en het fungeren als vraagbaak. Zo leveren we actief een bijdrage aan de verduurzamingsopgaven voor 2030 en 2050.
Coen van de Sande, directeur NVKL
Vissen
k begrijp het allemaal niet meer. We komen om in de regeltjes en wetten waaraan we ons moeten houden. We doen (hoop ik) allemaal ons best om te voldoen aan de vele verplichtingen en doelstellingen. Maar in mijn beleving is het nog nooit zo’n rotzooi geweest als nu. Ik zinspeel dan nog niet eens op de landelijke perikelen: blokkades en brandstapels waar we de nodige hinder van ondervinden, het overschot aan woningzoekenden, de enorme personeelstekorten en noem maar op. Daar houden zich genoeg anderen mee bezig.
Nee, de installatiebranche zelf kent al problemen genoeg, waarvan er vele al enkele decennia onopgelost blijven. Ik noem het personeelstekort en de aanwas van jeugdige techneuten. Er is allemaal nog geen oplossing voor.
De techniek wordt steeds complexer en de eisen aan de installaties worden, terecht, steeds strenger (want een goede installatie is het kloppend hart van een woning of ander gebouw). Als installateur willen we hieraan graag voldoen. Maar de middelen en mogelijkheden ontbreken op dit moment, met alle gevolgen van dien. Aanvragen te over, tijd te kort. Adviezen voor aanpassingen aan installaties blijven liggen; woningen verduurzamen en zo mogelijk gasloos maken, ik kan er op dit moment niets mee. Offertes maken, een prijs samenstellen, dat lukt op zich nog wel. Maar deze langer dan één maand gestand doen?!
Er wachten op dit moment nog tientallen opdrachten op hun uitvoering. De levertijden van de materialen zijn onbekend. Zelf een globale indicatie is er niet. En dan zijn er natuurlijk ook nog de nodige handjes die ontbreken.
Ik zie het een beetje als vissen (ondanks mijn naam, niet mijn hobby). Je zit aan de kant van de vijver met je hengeltje in je hand en wacht op enige beweging zodat je binnen kan halen. Geduld, geduld, geduld…
Dick Visser
Installatiebedrijf Visser in Twisk
Een optimaal afgiftesysteem
Je kunt de krant niet openen of je ziet wel een bericht over (hybride) warmtepompen. Mensen wordt een beeld geschetst dat enorme besparingen haalbaar zijn. Maar klopt dit ook? Is deze apparatuur inderdaad zo energiezuinig? Dit kan alleen als alle delen van de installatie goed op elkaar zijn afgestemd. Warmtepomp, buffer, distributie (cv-leidingen, ontgassing en vuilafscheiding) en afgifte moeten optimaal worden gedimensioneerd. Alleen een goed gedimensioneerde installatie kan zorgen voor een optimaal energieverbruik.
Kijken we naar het afgiftesysteem dan is een juiste dimensionering van radiatoren, convectoren en vloerverwarming van groot belang. Begin altijd met een warmteverliesberekening, bepaal daarna de gewenste energetische prestatie. Op basis hiervan bepaal je het temperatuurtraject en de te gebruiken leidingdiameters en regeling. Bij vloerverwarming moet je ook de legafstand en vloerafwerking in ogenschouw nemen.
Hetzelfde geldt natuurlijk als installaties hybride gemaakt worden. Welk afgiftesysteem is er aanwezig? Kiest de bewoner voor radiatoren, convectoren en/of vloerverwarming? Welke verdeler kies je dan? Moet de verdeler mengen, verdelen of beide? En van welk materiaal moet deze zijn? Allemaal keuzes waar de fabrikant van het afgifte- en distributiesysteem je mee kan helpen.
Laat hen het ontwerp volledig uitwerken, zo kan er hulp worden geboden bij het vastleggen van de uitgangspunten, garanties en bij het kiezen van de verplichte naregeling per zone of per ruimte.
Heel veel keuzes die moeten worden gemaakt om uiteindelijk het optimale energieverbruik te halen bij een fantastisch comfort. Dan maken we pas stappen in het terugdringen van CO2-uitstoot. Als je dan ook nog eens kiest voor producten die in Nederland worden geproduceerd en ontwikkeld dan wordt de CO2-footprint nog kleiner!
Marc Heusinkveld Technisch specialist bij Robot vloerverwarming, namens de sectie Distributie- en Afgiftesystemen van de Nederlandse verwarmingsindustrie
Valse start
Ik heb in mijn vorige column iedereen gezondheid en geluk gewenst. Dat is mij ook veel toegewenst, de praktijk bleek echter anders. Inmiddels heb ik drie operaties achter de rug en ben ik ongewild 15 kilo gewicht kwijt. Maar het zonnetje schijnt en we gaan er onverminderd positief tegenaan.
Toch is dat niet eens zo eenvoudig. Weliswaar lijkt de coronacrisis definitief voorbij maar deze heeft wel flinke sporen nagelaten. De levensmiddelen zijn ca. 20 % duurder geworden en in alle bedrijfstakken is er een gebrek aan personeel, om maar wat te noemen. Door de oorlog in Oekraïne zijn ook de brandstofprijzen nog eens omhoog geschoten; het autorijden, het verwarmen en verlichten van woning en bedrijf… voor velen wordt de kostenpost inmiddels te hoog. Materialen worden bovendien schaars. Zo zijn levertijden van drie en meer maanden op artikelen niet eens vreemd meer en schieten hierdoor ook deze prijzen omhoog. Menig installateur zal ervaren dat bij offertes die opdracht geworden zijn, het zout uit de pap is.
De winstmarges zijn door de stijgende materiaal- en loonkosten flink gereduceerd, en zelfs tot onder de nul gekomen. Deze ontwikkeling zal op de lange termijn ook zijn weerslag hebben. En zo gaat het maar door. Kortom, een valse start. De vraag is: waar gaat dit allemaal naar toe?
Maar, het zonnetje schijnt. Ik blijf positief. Het heeft geen zin om bij de pakken neer te gaan zitten. Valse start of niet.
Dick Visser
Installatiebedrijf Visser in Twisk