Op de internationale installatievakbeurs ISH, die vorige week in Frankfurt plaatsvond, kwamen ongeveer 190.000 bezoekers af . Dat waren er iets minder dan de bijna 199.000 van twee jaar geleden. Ruim 2.500 exposanten toonden vijf dagen lang hun nieuwe producten. De beurs mag met recht internationaal worden genoemd: 66 procent van de exposanten en bijna 48 procent van de bezoekers kwamen van buiten Duitsland.

De meeste bezoekers kwamen uit China, Italië, Nederland, Frankrijk, Zwitserland, het Verenigd Koninkrijk, Polen, België, Oostenrijk en de Tsjechische Republiek. Uit een representatieve peiling kwam naar voren dat 97 procent van de bezoekers tevreden was over de beurs. Diezelfde bezoekers, maar ook de exposanten, beoordeelden de economische vooruitzichten positief.

De volgende ISH wordt gehouden van 22 tot 26 maart 2021 in Frankfurt am Main.

Zie ook het artikel https://dev.installatienet.nl/ish-2019-minder-vernieuwend-toch-verrassend/

De ISH is altijd een feestje. In een sneltreinvaart krijg je als bezoeker een totaaloverzicht van alle trends en noviteiten. Deze editie was volgens meerdere bronnen ‘minder vernieuwend’ dan de ISH van 2017, maar had wel genoeg nieuws in petto om de bezoeker te verrassen. Tegelijkertijd liet de beurs ook goed zien welke trends op dit moment de toon aangeven in de installatiebranche.

Ook deze editie was het aanbod weer overweldigend. Rond de 2500 exposanten gaven acte de présence tijdens de ISH in Frankfurt. Zij konden, volgens de eerste schattingen van de organisatie, ongeveer 200.000 bezoekers begroeten.

Thema’s
In de 20 hallen werd uitgebreid aandacht besteed aan klimatisering, gebouwautomatisering en domotica, sanitaire technieken en gereedschap en componenten. Wij destilleerden uit het gigantische aanbod en gesprekken met bezoekers en exposanten 5 terugkerende trends, die nu en de komende jaren hun stempel zullen drukken op de installatiebranche.

Digitalisering
Allereerst en met stip bovenaan: digitalisering en connectivity. Vrijwel iedere exposant die we bezochten was er op de een of andere manier wel mee bezig. De een toonde ons een nieuwe app, zoals Stiebel Eltron, met energiemanagementfuncties en mogelijkheden om temperatuurinstellingen van warmtepompen mee te wijzigen, de ander liet een nieuw digitaal platform zien, zoals de ‘Building Operator’ van Siemens. In deze Cloud-oplossing kunnen diverse, bijvoorbeeld W-systemen worden ingeplugd, ook van concullega’s, waardoor het beheer makkelijker wordt. Building Operator is met name interessant voor de middelgrote installateur, omdat de software eenvoudig te bedienen is en de mogelijkheid biedt om meerdere gebouwen tegelijk te monitoren, aldus Siemens.

Connectivity
Ook Kieback & Peter toonde een digitaal platform: Qanteon, dat op een overzichtelijke wijze energiestromen in gebouwen in kaart brengt. Een terugkerend streven bij deze digitale spelers en ook bij anderen, zoals Viessmann en Grohe is om platforms te bouwen waar alle marktspelers op kunnen inpluggen. Dit klinkt als Open Source, maar dan wel op een zodanige manier vormgegeven dat de ontwerper van de platformsoftware er het meest garen bij spint.

Bluetooth en 3D-printing
Maar digitalisering gaat verder, veel verder, liet ook deze ISH zien. Niet alleen toegankelijkheid telt, maar ook de wijze waarop digitale gegevens worden ontsloten wordt steeds belangrijker. Zo liet Schell ons de Bluetooth module zien om digitaal toegang te krijgen tot kranen uit de Vitus-serie, om die te programmeren. Grohe tot slot werkte tijdens haar groots opgezette persconferentie toe naar de onthulling van een 3D-geprinte kraan. De benodigde technologie voor het printen van de Allure Brilliant Icon 3D kraan was opvallend genoeg in eigen huis ontwikkeld.

Ontwerpvrijheid
Speaking of Grohe… De sanitairgigant bracht tijdens dezelfde persconferentie nog eens de Essence Colors kranenserie onder de aandacht. Zowel in sanitair als andere disciplines lijkt een grotere vrijheid te zijn om verschillende vormen, kleuren en materialen toe te gaan passen. Een zekere speelsheid zou je het bijna kunnen noemen. Denk bijvoorbeeld aan de uitbundige kleuren en vormen van wandradiatoren, denk aan de nadruk die een speler als Viessmann naar eigen zeggen legt op een aantrekkelijk design van bepaalde warmtepomp-buitenunits. Die designvrijheid is ook een duidelijke trend. Een hoogtepunt was zonder meer het vrijstaande bad van @Woodiodesign dat gemaakt was van houtsnippers!

Verduurzaming
Een trend die al geruime tijd opgang maakt, is verduurzaming. Op de ISH was vooral te zien dat systemen nu worden doorontwikkeld. Bijvoorbeeld warmtepompen. Zo lieten verschillende spelers monobloc-systemen zien en HT-warmtepompen. Ook werd wel duidelijk dat de markt driftig op zoek is naar andere koudemiddelen. Stulz toonde ons bijvoorbeeld de Q-ton warmtepomp die werkt op basis van CO2. Cox Geelen wist ons te verrassen met een geheel nieuw concept. Bij de Prefab Heatpump Cover staat buiten op het dak de wisselaar van een warmtepomp opgesteld in een aluminium omkasting. Binnen is het resterende deel van de warmtepomp ondergebracht. De bijzondere opstelling (Econext Enrgy Air) is het resultaat van intensieve samenwerking met Ecoforest warmtepompen.

Gemak
Bij datzelfde Cox Geelen viel ook de Coxdens PP Bracket te zien, een rookgasafvoersysteem dat met een schroefdraadverankering wordt vastgezet. Tijdens de demonstratie werd wel duidelijk dat beugelen op deze manier een behoorlijke tijdsbesparing oplevert en daarmee zijn we aanbeland bij de volgende trend: gemak. Of het nu om installatie-, onderhouds- of gebruikersgemak gaat; fabrikanten weten steeds beter met slimme foefjes zowel de installateur, beheerder als eindgebruiker werk uit handen te nemen. Zo liet Saia Burgess, onderdeel van Honeywell, een vrij programmeerbare controller zien (IEC) die geschikt is voor W- en E-installaties. De muren tussen de verschillende disciplines worden steeds meer geslecht. ‘Predictive Maintenance’ was een term die we daarnaast dikwijls hoorden tijdens gesprekken op stands. Door de rijke verscheidenheid aan functionaliteiten van beheersystemen, kunnen installateurs al anticiperen op storingen en dergelijke en voortijdig onderhoud inplannen. ‘Intuïtieve bediening’ was een andere veelgehoorde kreet. Dankzij intuïtieve bediening zo verzekerde menig fabrikant ons, wordt het allemaal een stuk makkelijker voor de installateur en eindgebruiker. Bijvoorbeeld als hij aan de slag gaat met de Testo 400 multimeter (zie filmpje hieronder), die zowel flow, temperatuur, CO2, vochtigheid als andere indicatoren kan meten. Enfin, in de mens-machine interactie blijkt er steeds meer oog te zijn voor de menselijke aspecten.

Comfort
Dat klinkt ook door in de laatste trend die we hier onder de aandacht willen brengen: toenemende aandacht voor comfort en welzijn. Waar het accent jarenlang lag bij energie- of waterbesparing, zoeken fabrikanten en ook installateurs nu meer naar een balans tussen besparing en comfort. Brink Climate Systems timmert al geruime tijd aan de weg als leverancier van optimale lucht. Op de beurs toonde de fabrikant onder andere het Pure Induct filtersysteem, dat kan worden geïntegreerd in een balansventilatie-oplossing en ook fijnstof uit de lucht haalt. De Sunshower is een douchesysteem dat tegelijkertijd een totale wellness-ervaring aanbiedt. Zo helpt de infraroodstraling om de spieren te ontspannen. Delabie tot slot, liet een alternatief zien voor een waterloos urinoir. Het urinoir gebruikt per spoeling slechts 0,7 l en gebeurt volautomatisch. Een groot voordeel ten opzichte van waterloze urinoirs is volgens Delabie dat dit systeem minder onderhoud nodig heeft.

Al met al een interessante beurs. Voor een uitgebreide nabeschouwing verwijzen wij u graag naar de mei-editie van InstallateursZaken, die grotendeels in het teken van de ISH zal staan.

Meer dan 2.500 exposanten presenteren volgende week hun noviteiten op ’s werelds grootste vakbeurs voor de installatietechnische branche, ISH 2019. De vakbeurs heeft een sterk internationaal karakter met meer dan 60 procent aan exposanten en 40 procent aan bezoekers die vanuit het buitenland naar Frankfurt afreizen. Vorige week gaven we alvast een voorproefje van wat er zoal te zien zal zijn. Dit maal enkele andere bijzondere introducties, waaronder een thermische batterij voor warm tapwater, werkend met Phase Change Material (PCM).

In 2050 moeten alle Nederlandse woningen in principe van het gas af zijn. Flamco introduceert hiervoor een oplossing die op de ISH te zien zal zijn: een thermisch laadstation dat elektriciteit direct omzet in warmte en deze opslaat voor warmwatervoorziening. De batterij werkt door middel van thermische opslag in Phase Change Material (PCM). Dit materiaal reageert op temperatuurverandering door te smelten of te kristalliseren en daarbij energie op te nemen respectievelijk af te geven. Het toestel past in elke woning en heeft energielabel A+ voor stilstandverliezen.

Anorganisch zout als PCM
De batterij bevat anorganisch zout als PCM. Dat wordt via een elektrische spiraal tot 70 graden Celsius opgewarmd. Bij die temperatuur is het zout helemaal vloeibaar. Bij een warm tapwatervraag koelt het zout weer af en geeft het de warmte-energie af aan met water gevulde warmtewisselaars, die warm tapwater genereren. De FlexTherm Eco 6E levert 12,5 liter warm water per minuut (CW5), hetgeen voldoende afgiftecapaciteit is voor minimaal 170 liter aan warm douchewater.
Het toestel past in elke woning. Het neemt een derde van de ruimte van een gemiddelde boiler in beslag (afmetingen bij type 6E: b x d x h = 37 x 57 x 65 cm). De gebruiker kan het toestel oneindig vaak op- en ontladen zonder verlies van rendement. Het apparaat werkt snel en efficiënt dankzij de hoge warmteopname en -afgifte en heeft een gering warmteverlies van 27W, mede dankzij het vacuüm isolatiepaneel. De FlexTherm Eco warmt in 2,5 uur volledig op. Verder is het toestel schoon en milieuvriendelijk, doordat het geen gassen verbrandt, geen giftige stoffen bevat, een lage CO2-uitstoot heeft en 100 procent recyclebaar is. Tot slot is de batterij makkelijk te installeren (met een water- en 230 V elektra-aansluiting) en onderhoudsarm (geen bewegende delen), wat kosten bespaart.
De FlexTherm Eco is een oplossing voor met name installateurs en woningbouwcorporaties die nieuwe mogelijkheden zoeken om duurzaam opgewekte energie op te slaan. Die noodzaak groeit, omdat het kabinet van plan is de salderingsregeling voor zonnepanelen in 2021 stop te zetten. Het toestel is geschikt voor nieuwbouw, renovatie en uitbreiding van woningen, appartementen en utiliteit. In combinatie met bijvoorbeeld pv-panelen (voor elektriciteit) en een warmtepomp (voor ruimteverwarming) ontstaat een CO2-neutrale energievoorziening.
Flamco levert de FlexTherm Eco in verschillende modellen, alle met KIWA-keur. Naast de standaard versie voor een gemiddeld huishouden (type 6E) is er een kleinere (type 3E) en een grotere versie (type 9E). Alle modellen hebben hetzelfde vermogen (CW5), maar ze verschillen in hoogte en daarmee opslagcapaciteit. Flamco levert de FlexTherm Eco met 10 jaar garantie via de installatiegroothandel.
PCM valt onder de Energie-investeringsaftrek 2019 (EIA van het ministerie van EZ en Klimaat). Daarmee kan de aftrek voor de FlexTherm Eco 9E oplopen tot 1.100 euro.
De FlexTherm Eco is te zien op de vakbeurzen ISH te Frankfurt (11-15 maart) en Duurzaam Verwarmd te Vijfhuizen (19-21 maart).

Perskoppeling voor meerlagenleidingen
Uponor, in ons land vertegenwoordigd door Nathan, zal in Frankfurt haar nieuwe S-Press PLUS koppeling-serie laten zien. De presskoppeling combineert het beste van de bestaande S-Press- en PPSU-koppelingen tot één next generation perskoppeling, aldus de fabrikant. Het is een perskoppeling voor meerlagenleidingen, beschikbaar in de maten 16 t/m 32 mm in zowel metaal als kunststof.
De belangrijkste kenmerken zijn:
-snelle diameterherkenning dankzij de felle kleurcodering en grote diameter-cijfers op de pershuls;
-betrouwbare verbindingen in seconden: knippen, insteken en persen;
-precieze persbekcentrering door de nieuwe pershuls en aanslagring;
-inspectievensters voor een eenvoudige controle van de insteekdiepte van de leiding;
-persindicator d.m.v. de speciaal ontworpen kleurgecodeerde folie rond de pershuls;
-beproefde betrouwbaarheid: de koppeling zal onmiddellijk lekken als deze niet goed is geperst, zelfs bij zeer lage waterdrukniveaus;
-tot 60% minder drukverlies;
-zeer goed bestand tegen zware mechanische belastingen, verschillende drinkwaterkwaliteiten en chemische bestanddelen in beton;
-100% backward compatibel met bestaande Uponor leidingen, koppelingen en gereedschappen;
-QR-code voor 24/7 directe informatie via de Uponor PRO app. 

Douchen met infrarood of zonlicht
Op de ISH ook volop aandacht voor sanitair en toebehoren. Een opvallende verschijning is de Sunshower: douches gecombineerd met infraroodwarmte of zonlicht. De fabrikant introduceert tijdens ISH 2019 Sunshower Black-modellen. Alle modellen uit de serie zijn nu ook in zwarte uitvoering verkrijgbaar.
Het aanbieden van directe infraroodwarmte of veilig zonlicht tijdens het douchen, verbeterd de gezondheid van de mens en geeft tegelijkertijd een ontspannen gevoel, aldus de fabrikant. Veilig zonlicht zorgt voor de aanmaak van vitamine D, een sterkere weerstand en een gezonde teint. Gecombineerd met de kracht van infrarood, zorgt dit voor een vermindering van rug- en nekpijn, verlichting van reumatische klachten, sneller herstel bij spierpijn en stijfheid, dieptereiniging van de huid en een snellere bloedcirculatie.
Het zwarte aluminium frame van de nieuwe modellen is geanodiseerd in plaats van gepoedercoat. Deze behandeling zorgt ervoor dat de zwarte laag beter bestand is tegen krasjes, schoonmaakmiddelen en beschadigingen op de hoeken. De Sunshower-producten zijn ontwikkeld in samenwerking met TNO en medisch specialisten van het LUMC en VUmc. Ze voldoen aan alle EU-installatierichtlijnen en dragen het CE-keurmerk.

Automatische drinkwaterhygiëne
Op de aankomende ISH onthult de Duitse armaturenfabrikant Schell de ‘Walis E’. Dit is de eerste in de handel verkrijgbare elektronische wanduitlooparmatuur die automatisch en zelfstandig waterstagnatie en kritische temperaturen kan voorkomen. De kraan is ontwikkeld voor wastafels die zich aan het einde van een leidingsysteem bevinden, bijvoorbeeld in een reinigings- of technische ruimte. Daar zorgt de nieuwe elektronische kraan voor het contactloos weg laten lopen van koud of voorgemengd drinkwater als de leiding lange tijd niet gebruikt is. Ze kan ook de belangrijke taak van een zelfactiverend spoelstation in combinatie met de SWS (het waterbeheersysteem) overnemen. In deze hoedanigheid simuleert ‘Walis E’ de reguliere werking en kan ze individueel worden geprogrammeerd: de nieuwe armatuur activeert het spoelen ofwel met voorgedefinieerde tijdsintervallen of door een thermische regeling om het overschrijden van kritische drinkwatertemperaturen te voorkomen.
De optionele PT 1000-temperatuursensor wordt gebruikt voor de thermische regeling en wordt rechtstreeks in de behuizing geïnstalleerd. Registreert de sensor een hygiënisch-kritisch temperatuurbereik van ≥25 ° C tot ≤ 55 ° C, dan wordt automatisch een spoeling in gang gezet. Uitgebreide ringinstallaties en de gebruikelijke praktijk om een extra drinkwaterstation te installeren in de directe nabijheid van het einde van het leidingsysteem, worden hiermee overbodig.
De ‘Walis E’ spoelt alleen de exacte hoeveelheid water die nodig is om de waterkwaliteit te waarborgen. Bij het plannen van de stagnatiespoelingen moet het geprogrammeerde watervolume overeenkomen met het volume van de voorliggende leidingen. Onnodig waterverbruik wordt voorkomen dankzij de nauwkeurige bepaling van de volumes van de automatische spoelingen. De normale spoelcapaciteit van de ‘Walis E’ is 5 l/min. Door de straalregelaar te vervangen, kan de stroomsnelheid worden verhoogd tot 10 l/min.
De ‘Walis E’ kan ook achteraf worden geïnstalleerd, zelfs wanneer er geen stopcontacten aanwezig zijn. De armatuur is ook verkrijgbaar met een aansluiting voor netvoeding. Beide variaties bieden ruimte voor een SWS-bus-extender of de SSC Bluetooth®-module. Hierdoor kan de armatuur worden geïntegreerd in het Schell SWS-waterbeheersysteem of de Schell SSC Single Control. Het voordeel: hygiënespoelingen kunnen dan worden gedocumenteerd.
De ‘Walis E’-armatuur is gemaakt van hoogglanzend verchroomd messing en is verkrijgbaar in drie verschillende lengtes: 110, 170 en 230 millimeter.