86% van de mkb-metaalbedrijven verwacht nu of op korte termijn door de gevolgen van het coronavirus problemen in de bedrijfsvoering. Een teruglopende orderpositie en een toenemend liquiditeitstekort zijn daarvan de grootste oorzaken. Dit blijkt uit een enquête van Koninklijke Metaalunie onder haar leden, het MKB-metaal.

Ondanks de veelal aanwezige orderpositie ziet nu al 37% van de leden in de afgelopen twee weken de omzet met gemiddeld één derde teruglopen. Daarnaast zien zes op de tien bedrijven in de afgelopen twee weken de orderintake met gemiddeld 29% afnemen. Voor de komende weken verwacht 69% van de bedrijven een verdere daling van de orderportefeuille met gemiddeld 30%. Voor de komende weken verschuift dit beeld enigszins. 52% ziet de afname van de orders dan als grootste probleem, 12% ziet het een liquiditeitstekort als grootste probleem.

Onderhoud- en servicebedrijven minder pessimistisch

Op de vraag of er nu of op korte termijn problemen worden verwacht in de bedrijfsvoering ondervindt 86% van de respondenten nu al problemen of verwacht deze op korte termijn. Onder de onderhoud- en servicebedrijven en de oppervlaktebehandelaars zijn relatief veel bedrijven die niet direct problemen verwachten, terwijl er onder de machinebouwers en las- en constructiebedrijven juist veel bedrijven zijn die problemen ondervinden. Er is geen substantieel verschil in het beantwoorden van deze vraag tussen exporterende bedrijven en bedrijven die hun producten binnen Nederland afzetten.

Gebrek aan nieuwe orders
Uit de enquête blijkt dat het gebrek aan nieuwe orders de ondernemers veruit de grootste zorgen baart. Op dit moment is dat voor 35% van de ondernemers de grootste zorg en meer dan de helft van de respondenten geeft aan dat ze verwacht dat dit over twee weken het grootste probleem zal zijn. Dezelfde ontwikkeling geldt voor de liquiditeitspositie. Kennelijk is er voor veel ondernemers geen acuut liquiditeitsgebrek, maar zal dit over twee weken een groter probleem zijn. Andersom geeft nu al een kwart van de ondernemers aan geen grote problemen te ondervinden terwijl dit naar verwachting over twee weken nog slechts 6% zal zijn.

Genomen maatregelen
Veruit de meeste ondernemers, 49% laten als belangrijkste maatregel op het coronavirus hun kantoorpersoneel zoveel mogelijk vanuit huis werken. 27% neemt geen ingrijpende maatregelen, terwijl ook 27% de flexibele schil laat afnemen. Van de respondenten zoekt 26% haar heil in het gebruikmaken van de Noodmaatregel Overbrugging voor Werkbehoud (NOW) en kiest 25% van de ondernemers ervoor om in ploegendienst te gaan werken om zo zoveel mogelijk besmettingsgevaar te voorkomen. Andere maatregelen die genomen zijn, zijn het naar binnenhalen van buitendienstmedewerkers, het uitstellen van investeringen, het verlagen van de kosten en het vergroten van specifieke voorraden.

Opvallend
Opvallend is dat bijna de helft van de ondernemers in het MKB-metaal aangeeft de komende weken gebruik te willen gaan maken van de NOW. Ander opvallende uitkomst is dat een derde deel van de bedrijven denkt in de komende weken geen grote maatregelen te gaan nemen. Daarnaast hebben de respondenten aangegeven waar volgens hen extra aandacht aan besteed moet worden. Zaken die regelmatig genoemd worden:
-hoe snel kunnen productiebedrijven van de NOW gebruikmaken;
-hoe omslachtig is de procedure;
-aandacht voor de oplopende betaaltermijnen;
-oplopende kosten als gevolg van hoog ziekteverzuim;
-stopzetten termijnbetalingen leaseovereenkomsten;
-aandacht voor liquiditeiten.

Eerder deze week publiceerden wij een interview met Lino Noya Mahn, eigenaar van Noya Installatietechniek. Deze installateur vertelde daarin hoe zijn bedrijf wordt getroffen door de coronacrisis en welke hygiënische voorzorgsmaatregelen hij treft om toch klanten te kunnen bezoeken. Uit diverse reacties van Belgische installateurs blijkt dat zij heel anders met deze situatie omgaan en de angst voor een besmetting daar erg groot is.

Noya Mahn vertelde aan Installatienet dat hij zijn werkwijze inmiddels aangepast aan de omstandigheden. “Ik desinfecteer mijn handen, trek vervolgens mijn handschoenen aan als ik naar binnen ga, gooi direct na afloop mijn handschoenen weg en desinfecteer weer mijn handen.” Hij merkt sowieso dat klanten zich bovendien sneller terugtrekken in een andere ruimte als hij zijn werkzaamheden verricht.

Begrip Nederlandse installateurs
Noya Mahn kan rekenen op begrip van Nederlandse branchegenoten, bleek uit de reacties onder het bericht. Zo schreef Haverkort Timmer -& Installatiewerken: “Net als jullie proberen wij nog gewoon door te gaan met ons werk. Zolang het mogelijk is op een veilige manier.” En ook Martin Duitscher van Duitscher Installatietechiek probeert zo lang mogelijk door te gaan met zijn normale werkzaamheden, daarbij wel de veiligheidsmaatregelen van het RIVM in acht nemend. “Mijn vrouw is nagelstyliste, die zit nu thuis. Er ligt dus ook meer druk op mij om geld binnen te brengen.”

Strengere maatregelen in België
Bij onze zuiderburen gaat men heel anders om met de situatie blijkt uit reacties op Facebook. Dat is ook begrijpelijk omdat België veel strengere maatregelen heeft doorgevoerd dan Nederland. Zo valt er op de site van de Federale overheidsdienst te lezen dat mensen zich alleen in noodzakelijke gevallen naar buiten mogen begeven, bijvoorbeeld in het kader van werk, om naar de winkel of dokter te gaan of minder zelfredzame mensen te helpen. Een ommetje buiten maken of vrienden bezoeken, zoals in Nederland nog mag, zit er niet in bij onze zuiderburen. Bovendien is ‘telewerk verplicht bij alle niet-essentiële diensten, ongeacht hun grootte en voor alle medewerkers waarvoor dit mogelijk is, zonder uitzondering.’

Alleen dringende zaken
Die maatregelen hebben ook zijn weerslag op het werk van installateurs. “Alle dringende herstellingen kunnen uitgevoerd worden. Loodgieters, garagisten, telecomleveranciers, … kunnen dringende herstellingen doen.” Daarmee lijkt de kous af. Deze maatregelen beïnvloeden ook de manier waarop Belgische installateurs aankijken tegen de coronacrisis. De angst voor besmetting is erg groot, blijkt wel uit de reacties op Facebook. Zo zegt Bert Rebry: “Het gaat niet over bang zijn om besmet te raken, het gaat om mensen te besmetten. En dat doe je zonder het te weten. Dringende depannages of niet bewoonde werven, daar heb ik geen probleem mee. Maar proberen voortdoen als gewoonlijk is onverstandig.” Ronny Thielemans sluit zich bij hem aan: “Dépannages.. Ok... De rest, nee dus!”

Vals gevoel van veiligheid
En volgens Steve Bruyninckx “gaat handschoenen dragen niet helpen. Het geeft zelf een vals gevoel van veiligheid!” Het tekent maar weer eens hoe verschillend er in Europa wordt omgegaan met de coronacrisis en hoe dat ook zijn sporen nalaat bij de installatiebranche.

Van de ene op de andere dag gaat de telefoon bijna niet meer over. Opdrachtgevers doen grote projecten in de ijskast, particulieren stellen de badkamerverbouwing nog maar even uit en ook onderhoudswerkzaamheden worden op de lange baan geschoven. Hoe ga je ermee om als kleine en middelgrote installateur? Installatienet sprak met Theo Ockhuijsen, branchekenner en specialist op het gebied van verandermanagement en New Business Development.

“Een paar weken geleden kreeg ik al de eerste signalen binnen. Brabanders die een aparte schaftkeet kregen op de bouwplaats, omdat men bang was voor besmettingen. Daarna hoorde ik van tientallen mensen die van de bouw werden afgestuurd als voorzorgsmaatregel.” Theo Ockhuijsen zag kortom al signalen die in een bepaalde richting wezen. De branchekenner draait zelf al sinds beginjaren 90 mee in de installatiesector. Eerst als techneut op de werkvloer, later als algemeen directeur van een installatiebedrijf en tegenwoordig als consultant met zijn eigen bedrijf BIMpuls.

Verergering
“Daarna verergerde de situatie”, vervolgt Ockhuijsen. “Ons team doet veel verandertrajecten bij installateurs; van kleine tot grote bedrijven en de geluiden die ik te horen krijg over de werksituatie zijn over het algemeen niet zo goed, met hier en daar gelukkig nog een positieve noot.

‘Niet meer naar binnen mogen’
“U komt bij mij de deur niet meer in”, zeggen sommige klanten. “In bepaalde gevallen kan de installateur gelukkig nog wel zijn werkzaamheden uitvoeren als hij heeft uitgelegd welke voorzorgsmaatregelen hij in acht neemt.” Een aantal bedrijven zijn al bezig hun flexibele schil af te bouwen en hun scholingsactiviteiten, waaronder coachingstrajecten, ‘on hold’ te zetten. “In een paar dagen tijd is mijn agenda grotendeels leeg geveegd”, vertelt Ockhuijsen. En de directeuren van bedrijven zitten met hun handen in het haar. “Ik heb mensen gesproken die tranen in hun ogen hadden. Het ging net beter na de economische crisis en nu dit.”

Structurele problemen
Volgens Ockhuijsen spelen er op de achtergrond een aantal structurele problemen en moet je die nu als installateur aanpakken. Om heelhuids uit de crisis te komen en om goed voorbereid de toekomst tegemoet te kunnen treden. “Tijdens de economische crisis is er fors bezuinigd op scholing, daardoor kwamen we als sector uit de crisis met een achterstand qua kennis op het gebied van technische skills. Dat zie je nu onder andere terug bij installateurs die moeite hebben om het tempo van de verduurzaming bij te benen en niet of nauwelijks beschikken over kennis van innovatieve technieken, zoals warmtepompen.”

Geldzaken niet op orde
Daarnaast had een aantal bedrijven hun financiële huishouding al niet op orde. “Ze zijn na de economische crisis contracten aangegaan voor werken die eigenlijk te groot zijn voor de omvang van hun eigen bedrijf. Dat geeft een grote druk op de ketel.”

Gebrek aan goed leiderschap
Tot slot en daar begint het eigenlijk allemaal al mee; “er is een gebrek aan goed leiderschap in onze branche. Je moet altijd een stip aan de horizon aanhouden, goed nadenken waar je overmorgen wilt staan. Vaak kan je niet anders dan reorganiseren en herorganiseren, maar werk vanuit een visie met een duidelijk einddoel. Daarnaast gaat men bij een crisis eerder harder werken dan slim werken. En tot slot mis ik een bepaalde vasthoudendheid. Men trekt lering uit een mislukt project en zegt ‘zo gaan we het dus nooit meer aanpakken’. Vervolgens wil een nieuwe opdrachtgever wel weer die weg inslaan en geeft men toch maar weer toe. Zo bouw je geen kennis op over en ervaringen met Best Practices.”

Tips
Wat moet je dan wel doen als installatiebedrijf en éénpitter in tijden van crisis en hoe los je die structurele problemen op? Ockhuijsen geeft een aantal tips:
-Ontwikkel een toekomstvisie: waar wil ik naartoe de komende tijd?
-Pak de onderliggende organisatorische problemen aan: “organiseer je mankracht en middelen naar je toekomstvisie toe. Houd daarbij oog voor de menselijke dimensie. Zowel medewerkers als topkader hebben behoefte aan begrip voor hun situatie. Toon inlevingsvermogen.”
-Ontwikkel nieuwe concepten naar aanleiding van je klantenbestand. “Stel je bent actief in de utiliteit, dan weet je dat vanaf 2023 ieder kantoor in Nederland groter dan 100 m2 verplicht minimaal energielabel C moet hebben. Je kan dan een installatieconcept bedenken, waarmee de kantooreigenaren relatief makkelijk aan de eisen kunnen voldoen en daarmee de boer opgaan. Ofwel, begin bij je eigen klant en verhoog je toegevoegde waarde.”
-Verdiep je in nieuwe ontwikkelingen: “Je agenda heeft open plekken, waarom benut je die tijd niet om je kennisachterstand in te halen, bijvoorbeeld op het gebied van duurzame technieken? Besteed ook aandacht aan prefabben, dat is de toekomst van de installatietechniek. Zelfs in de renovatiesector. Mogelijk leidt dit weer tot de ontwikkeling van nieuwe concepten.”
-Ga na of het steunpakket met noodmaatregelen ook op jou van toepassing is.
-Is er bedrijfseconomisch gezien ruimte; ga dan juist wel actief investeren in kennis- en skillsontwikkeling van het personeel. “Zoals een klant van me, een dga, al zei: “wij hebben een solide reserve opgebouwd de afgelopen jaren. We gaan nu juist vol gas geven, zodat we optimaal voorbereid zijn als de crisis voorbij is.”
-Zoek contact met bevriende concullega’s. “Ga het gesprek aan over de moeilijkheden waar je mee kampt, hoe je elkaar kan versterken als gespecialiseerde ondernemers.”
-Voer besparingsmaatregelen door, als het noodzakelijk is. “Pas je levensstandaard aan. Neem nog eens je voorraadlijsten door en snuffel nog eens door je inventaris. Probeer wat overbodig is te verkopen, bijvoorbeeld via Marktplaats. Heb je personeel; ga dan het gesprek aan over mogelijkheden om de uitgaven te drukken. Misschien kan je tijdelijk de vergoeding voor storingsdiensten opschorten of op een andere manier de middelen voor vrije dagen gaan inzetten. Wees creatief, maar ook empathisch richting elkaar.”

Duur coronacrisis
Niemand weet hoe deze situatie zich verder gaan ontwikkelen. Ockhuijsen zelf vreest dat er wel tot aan de Bouwvak een ‘productieluwte’ zal zijn. “Ik hoop dat we ons daarna kunnen herpakken als sector en er weer vol tegenaan kunnen gaan.” In de tussentijd is het improviseren geblazen. Ockhuijsen hoopt dat brancheorganisaties, zoals Techniek Nederland en kennisinstituten als ISSO snel zullen overschakelen op online-learningsprogramma's en andere tools zullen ontwikkelen om de installateur in deze moeilijke tijd te ondersteunen.

Uitgelicht: Adviezen van een installateur
Ook Lino Noya Mahn merkt dat de crisis in alle hevigheid is losgebarsten. De eigenaar van Noya Installatietechniek liet eerder al weten aan Installatienet dat zijn zaak vooralsnog goed draait, “maar de pieken wel zijn uitgevlakt.” Als ervaren installateur en ex-accountmanager/Sales Engineer van fabrikanten heeft hij zowel oog en voor de vakinhoudelijke als bedrijfseconomische gevolgen van de crisis. Welke adviezen kan hij aan zijn branchegenoten verstrekken?
-Allereerst: “Wees voorzichtig en denk goed na, maar laat je niet leiden door angst, ga er niet in mee. Angst is een slechte raadgever.”
-Benader de markt breed en neem alle klussen aan. “Ik heb mezelf bijvoorbeeld nooit gespecialiseerd, waardoor je een terugval in een bepaald marktsegment iets makkelijker kan opvangen door activiteiten in een ander marktsegment te ontplooien.”
-Communiceer duidelijk met je klanten onder welke voorwaarden je aan de slag gaat. Maak afspraken. Let daarbij goed op hygiënische voorzorgsmaatregelen.
-“Ik verwacht dat op termijn ook producenten problemen gaan ondervinden. Je doet er dus verstandig aan om alvast een voorraad aan te leggen met veel gebruikte producten en componenten. Voorbeelden: cv-pompen, cv-ketels, printplaatjes, pakkingsets en dergelijke.”
-“Probeer bij problemen, zoals een liquiditeitstekort bij een opdrachtgever, tot een compromis te komen. Vertrouw daarbij niet alleen op je kennis, maar ook op je intuïtie.” Misschien is het zelfs wel raadzaam om afscheid te nemen van bepaalde, onbetrouwbare klanten.
-Tot slot; besteed de tijd die je overhoudt constructief. |”Breng tijd door met je dierbaren.”

Nee, dat de coronacrisis landelijk gezien zoveel impact zou hebben had Lino Noya Mahn niet zien aankomen. Maar vooralsnog draait zijn bedrijf Noya Installatietechniek gewoon door. “Ik krijg nog steeds heel veel telefoontjes binnen.”

 “Het zijn nu vooral particulieren die aan de lijn hangen met spoedjes”, vertelt Noya Mahn. “Zo heb ik zaterdag nog een cv-ketel vervangen bij een verpleegster. Dat arme mens maakt ellenlange dagen bij een ziekenhuis in Den Haag, treft ‘s avonds continu lege schappen aan in de supermarkt en kreeg daar bovenop nog eens te maken met een kapotte cv-ketel.”

Voor elkaar zorgen
“Haar vaste installateur zei dat hij de eerstkomende dagen niet kon langskomen, dus ze had geen warm water en geen verwarming”, vervolgt Noya Mahn. “Op zo’n moment maak ik tijd, dit zijn de mensen waar we nu op moeten bouwen, die nu voor ons zorgen als we ziek worden. Dan moet je op jouw beurt ook voor hen zorgen.”

Daling
Hoewel hij nog altijd goed in het werk zit, merkt hij wel een daling van het aantal opdrachten. “Voor het uitbreken van de crisis zat ik op een gemiddelde dag op hetzelfde aantal klussen, rond de 4 tot 5, maar de echte uitschieters, zeg 8 op een dag, heb ik nu niet meer.”

Preventiemaatregelen
Noya Mahn heeft zijn werkwijze inmiddels aangepast aan de omstandigheden. “Ik desinfecteer mijn handen, trek vervolgens mijn handschoenen aan als ik naar binnen ga, gooi direct na afloop mijn handschoenen weg en desinfecteer weer mijn handen.” Klanten trekken zich sneller over het algemeen terug in een andere ruimte als hij zijn werkzaamheden verricht.

Angst is een slechte raadgever
Hoe nu verder? “Ik denk dat sommige installateurs zich te veel laten leiden door angst op besmetting. Daarom stoten ze particuliere klanten af en zoeken ze naar of nemen ze vooral opdrachten aan op locaties waar ze in de directe omgeving weinig met andere mensen te maken hebben. Buitenwerk dus. Daarin ga ik niet mee. Ik wil me niet laten leiden door angst.”

Uitzingen
“Mocht de situatie verergeren, dan ga ik desnoods mondkapjes dragen. Ik heb begrepen dat ze minimale bescherming bieden tegen infecties, maar toch... Voor de rest probeer ik zoveel mogelijk normaal te functioneren en hoop ik op het beste. Ik heb zelf mijn vaste lasten al eerder tot een minimum teruggebracht en kan het zeker nog een half jaar uitzingen. Bovendien werkt mijn vrouw ook nog fulltime.”