Gronings postkantoor is nu energieneutrale (‘kijk’)woning
In Ten Post, midden in het Groningse aardbevingsgebied, is het oude postkantoor volledig toekomstbestendig is gemaakt. Het is versterkt, verduurzaamd en verbeterd. De nu veilige en energieneutrale woning zal een paar keer per jaar worden opengesteld om Groningers te laten zien wat het betekent om energieneutraal te wonen. Hoe verwarm je met een warmtepomp en lage temperatuur radiatoren, hoe ziet een instant heater er uit?
In de woning werd gisteren een eerste ronde tafel gesprek gevoerd met onder meer initiatiefnemers van het project (Urgenda, Van Wijnen en QuakeShield). Directeur van Urgenda Marjan Minnesma: “We laten hier zien hoe je uit een ellendige situatie iets positiefs kunt maken. Als we de huizen tegelijk versterken én verduurzamen, kunnen de Groningers weer veilig wonen en dragen ze bij aan een oplossing voor het klimaatprobleem. Het mooie is dat ze meteen af zijn van hun energierekening.”
Foto: Marjan Minnesma van Urgenda, Peter Hutten van Van Wijnen, Peter Westra van QuakeShield en bewoonster Hanneke van ’t Slot voor het energieneutrale pand. Bron: Martijn Heemstra
Bouw energieneutrale wijk van start in Heemstede
In Heemstede is men begonnen met de bouw van de energieneutrale wijk Slottuin op het terrein van het voormalige Nova College aan de Cruquiusweg. De wijk gaat het doen zonder gasaansluiting. De 22 huurwoningen in het project vallen in de categorie Nul-op-de-Meter. De energie wordt grotendeels ter plekke opgewekt.
De woningen zullen het energielabel A++++ krijgen. Dankzij de toepassing van warmte- en koudeopslag zal het in de zomer koel en in de winter warm zijn. Een warmtepomp brengt de warmte waar die in huis nodig is. Zonnecellen op het dak zorgen voor de benodigde energie. Alle huizen krijgen vloerverwarming- en koeling. Daardoor zijn geen radiatoren en warme luchtstromen (minder ronddwarrelend stof) nodig. De per kamerthermostaat bedienbare warmtepomp zorgt ook voor het warme water.
De Heemsteedse wethouder Annelies van der Have sloeg samen met vier toekomstige bewoners de eerste paal. De bouwtijd bedraagt naar verwachting één jaar.
Energiekabaal
Doodvermoeiend. De ene keer moet je gaan ‘nommen’, dan wil de schrijvende pers je weer aan de ‘energieneutrale concepten’ helpen. Wat moet je ermee? Installateur ‘Sjaak’ legt adviseur/deskundige René de Brouwer het vuur aan de schenen.
De Brouwer is directeur van Evanston Consulting, een adviesbureau dat klanten ondersteunt bij het realiseren van betaalbare en energiezuinige gebouwen met een hoog gebruikerscomfort. Naast zijn werk als adviseur klimt hij ook regelmatig in de pen om in begrijpelijke termen uit te leggen aan de installatiebranche en opdrachtgevers wat ‘verduurzaming’ nu in de praktijk inhoudt.
Blij dat ik u aan de lijn heb. Volgens de vakpers en trendwatchers moet ik me gaan richten op energieneutrale concepten. Ik vind het een hopeloos ingewikkeld verhaal. Wat is energieneutraliteit eigenlijk?
“Energieneutraliteit betekent in feite dat de energie die gedurende een jaar wordt gebruikt voor gebouwgebonden doeleinden wordt gecompenseerd met eenzelfde hoeveelheid duurzaam opgewekte energie. Nul op de Meter, ook een bekend begrip, gaat nog een stapje verder. Een NOM-woning wekt namelijk gedurende een jaar evenveel duurzame energie op als er nodig is voor gebouwgebonden én huishoudelijke doeleinden.”
Ik kom bij klanten met vrijstaande villa’s over de vloer, maar heb ook woningcorporaties en winkeleigenaren tussen mijn opdrachtgevers zitten. Het lijkt me toch een heel gedoe om voor iedere situatie een nieuw concept te bedenken…
“Dat valt in de praktijk enorm mee. In veel gevallen komt het er globaal op neer dat je een installatieconcept bedenkt met een warmtepomp, LT-verwarming, ventilatie- en douche-wtw en PV-panelen op het dak legt. Daarnaast is het belangrijk om het gebouw zeer energiezuinig te ontwerpen met 3-voudige beglazing en luchtdichtheids- alsmede isolatiewaarden aanhoudt die hoger liggen dan de bouwbesluiteisen.”
Ik heb nauwelijks ervaring met warmtepompen. Er zijn zoveel varianten; welke kan ik het beste gebruiken?
“De lucht-water warmtepompen zijn bezig met een enorme opmars. Logisch. Ze zijn relatief gunstig geprijsd en eenvoudig te installeren. Hun SPF ligt over het algemeen wel lager dan bij grondgebonden systemen, maar ik verwacht dat deze systemen hun prijs/prestatievoordeel zullen behouden. Daarnaast heb je nog de hybride warmtepomp, een combinatie van een lucht-water warmtepomp met een hr-ketel voor piekwarmtevraag. Eigenlijk alleen interessant als je zeker weet dat de gasinfrastructuur in de straat de komende 15 jaar in gebruik blijft.”
In de vorige aflevering van deze rubriek raadde een collega van u aan om je als installateur ook te gaan verdiepen in bouwkundige gebreken. Als ik me alleen richt op mijn installaties kan ik namelijk nooit met zekerheid garanderen dat er een echt duurzaam pand komt te staan. Maar bouwkunde is toch helemaal niet mijn vak?
“Inderdaad, ik zou je adviseren om de samenwerking te zoeken met bouwkundige aannemers of een energieadviseur in te schakelen. Je kan natuurlijk ook een aanvullende bouwkundig opleiding volgen.”
Voor een opleiding heb ik geen tijd. Samenwerken met een aannemer, okay, maar af en toe een adviseur inschakelen? Nee, dat kost geld. Ik zie me al aankomen bij een opdrachtgever, die haakt gelijk af…
“Dat hangt ervan af. Een opdrachtgever wil een eerlijk advies en waar voor zijn geld. Een adviseur is onafhankelijk, in tegenstelling tot een bouwer die gelijk een oplossing uit zijn eigen kast zal trekken.”
“In 2023 wordt de salderingsregeling voor PV-panelen afgeschaft. Dan krijgt m’n klant plotseling geen cent meer terug voor de teruglevering van overtollige stroom. Hangen ze bij mij aan de lijn…”
“Die regeling wordt waarschijnlijk niet afgebouwd, maar versoberd. De gemiddelde terugverdientijd van pv-panelen ligt nu rond de 8 jaar. De eerste 6 jaar kan hij dan nog de voordelen genieten van de salderingsregeling. Het loont dus zeker om op zonne-energie over te schakelen.”
Bedankt voor je uitleg, maar ik blijf het een heel gedoe vinden. De komende 15-20 jaar zitten we sowieso nog aan het gas. Kan ik me gewoon niet bezig blijven houden met cv-ketels en loodgieterswerk?
“Kodak dacht rond het begin van deze eeuw ook dat het niet zo’n vaart zou lopen met digitale fotografie. Je weet hoe het is afgelopen. Straks rijdt jij door de straten met je busje waarop ‘cv-installateur en loodgieter’ staat, terwijl je collega’s allemaal gespecialiseerd zijn in duurzame energietechnieken. Geloof me, dan ben je echt wel de Sjaak
Bernard Wientjes presenteert Bouwagenda aan kabinet
‘Parijs en een omslag naar een circulaire economie zijn alleen te realiseren door een revolutionaire aanpak in de bouw’. Met die woorden overhandigde Taskforce-voorzitter Bernard Wientjes vandaag het eerste exemplaar van De Bouwagenda aan het Kabinet. UNETO-VNI heeft bijgedragen aan de Bouwagenda.
In de kabinetsbrief van 29 november 2016 hebben de drie Ministers van Economische Zaken, Wonen en Rijksdienst, en Infrastructuur & Milieu in samenspraak met de bouwsector ‘De Bouwagenda’ geïnitieerd. Doel is om te komen tot een ambitieus vernieuwingsprogramma waarin de uitdagingen op het gebied van energie, klimaat en grondstoffen bovenaan staan. Als antwoord hierop hebben ruim 50 vertegenwoordigers vanuit alle onderdelen van de bouwsector, overheid, kennisinstellingen en maatschappelijke groepen in een open dialoog een plan van aanpak opgesteld.
Een twaalfkoppige Taskforce geeft uitvoering aan De Bouwagenda. Voorzitter Bernard Wientjes overhandigde de eerste exemplaren van het visiedocument op 28 maart aan het Kabinet op een bijeenkomst in het Haagse Nieuwspoort, in het bijzijn van ruim 200 betrokkenen.
Claudia Reiner, vicevoorzitter van UNETO-VNI, maakt deel uit van de Taskforce. Ze is enthousiast over het perspectief van de Bouwagenda voor de installatiebranche. ‘Techniek is essentieel voor het oplossen van alle maatschappelijke uitdagingen die in de Bouwagenda worden benoemd. Er is voor de installatiebranche dus volop werk aan de winkel. We kunnen straks écht vaart maken met de energietransitie, doordat we alle belemmeringen die de grootschalige omslag naar duurzame energievoorziening wegnemen.
Kern van De Bouwagenda vormen elf Road Maps en zes dwarsdoorsnijdende, overkoepelende thema’s. Concrete plannen zijn onder andere:
– verduurzaming van de bestaande woningvoorraad, te starten met 100.000 huizen per jaar;
– een plan van aanpak om in 2030 het binnenklimaat van alle scholen gezond, duurzaam en slim te krijgen;
– de programmering van 1 miljoen nieuwe energieneutrale woningen, die in 2030 gerealiseerd zijn;
– opgave voor vervanging, functie- en klimaatadaptatie van onze nationale infrastructuur (wegen, tunnels, bruggen, sluizen, dijken, riolen en energienetwerken) uniform inzichtelijk.
Om de ambities waar te maken, zijn schaalvergroting, een kwaliteitssprong, en ruim baan voor innovatie nodig, aldus Wientjes. ‘Daarvoor is het bovenal nodig dat de bouw zichzelf gaat vernieuwen. Om de grote maatschappelijke doelstellingen van de komende jaren te halen, kunnen we niet op de oude voet verder. Er is een revolutie nodig, een radicaal andere manier van denken, werken en samenwerken. Dit vraagt om professionalisering van de sector als geheel, een fundamentele verandering van het aanbestedingsbeleid en een grote investering in mensen. Met deze aanpak verwachten we een spectaculaire productiviteitssprong te realiseren, waarbij we de voor ons liggende opgaven tegen 30% lagere kosten kunnen uitvoeren. Ook verwachten we dat dit de komende jaren 50.000 extra banen oplevert.’
Claudia Reiner wijst erop dat de Bouwagenda uiteenlopende ambities verenigt. “We gaan kinderen een gezonde leeromgeving bieden. Te veel leerlingen krijgen al jaren les in scholen met een slecht binnenklimaat. Dat is slecht voor hun gezondheid én voor hun leerprestaties. Onze infrastructuur is toe aan een update. We kunnen onze wegen, tunnels, sluizen en energienetwerken slimmer én duurzamer maken dankzij techniek. Ketensamenwerking is cruciaal, we moeten het sámen gaan doen. Digitalisering biedt ons daarvoor de mogelijkheden. Uiteindelijk levert dat een beter eindproduct op tegen lagere kosten. Om onze ambities te laten slagen, moeten we kunnen beschikken over voldoende vakbekwame medewerkers. We gaan tienduizenden jongeren aan een prachtige carrière in de techniek helpen.’ Volgens Reiner ligt er een stevig fundament onder de plannen. ‘Het plan van aanpak kan rekenen op steun van onder andere de overheid, de Bouwagenda is dus een echte investeringsagenda.’
De Taskforce wil de plannen de komende maanden verder uitrollen. Wientjes licht toe: ‘Opgaven kunnen alleen gerealiseerd worden door een samenbundeling van alle betrokkenen en coalities op maat zoals rond toekomstbestendige onderhuisvesting en verduurzaming van corporatiewoningen’. Voor elk van de drie pijlers infrastructuur, woningbouw en utiliteitsbouw gaat een ‘Topteam’ aan de slag. Dit heeft tot taak voor elke Road Map een coalitie te formeren met alle relevante stakeholders die zich committeren om de vereiste doorbraak te realiseren. De overheden zijn bereid de sector daarin in alle opzichten actief te ondersteunen.
Bekijk hier alles over de Bouwagenda
[related_post themes=”text”]
Woningen vervangen bespaart veel energie
Het op grotere schaal vervangen van oudere huizen door duurzame energieneutrale woningen kan een substantiële bijdrage leveren aan de doelstellingen in het Energieakkoord. Dankzij innovatie in de bouwindustrie kunnen oude woningen nu binnen 1-6 weken worden vervangen door comfortabele, energiezuinige nieuwe huizen. Als gedateerde woningen met een EFG-label worden vervangen door nieuwe energiezuinige huizen kan de CO2-uitstoot uit de gebouwde omgeving fors worden teruggebracht. Tot 2050 kan 206 miljoen ton CO2-uitstoot worden vermeden en 240 petajoule aan energie worden bespaard. Dat is bijna de helft van het jaarlijks energiegebruik in de bestaande woningbouw. Dit blijkt uit onderzoek van TNO uitgevoerd in opdracht van het Nederlands Verbond Toelevering Bouw (NVTB). De voorzitter van het NVTB, Michiel Dankers, overhandigde gisteren het eindrapport aan Ed Nijpels, voorzitter van de SER-borgingscommissie Energieakkoord voor duurzame groei. Dankers liet weten dat het NVTB-initiatief breed wordt gesteund door alle bouwgerelateerde branches. Als de aanbevelingen uit het rapport worden opgevolgd kunnen de doelen van het Energieakkoord in 2020 worden gehaald dankzij de naar schatting extra 30 PJ besparing die met versnelde vervangende nieuwbouw kan worden bereikt. Concreet gaat het dan om een opschaling van 15.000 naar 45.000 woningen per jaar die vervangen gaan worden. Nijpels noemde vervangende nieuwbouw ‘een interessante optie voor woningen waar een nul-op-de-meter renovatie niet mogelijk of niet rendabel is, maar waarvan de eigenaar toch de ambitie heeft om een sprong in energie-efficiency te maken’. Vervangende nieuwbouw is ook interessant omdat deze variant zou kunnen helpen de realisatie van de doelstellingen van het Energieakkoord te versnellen. Zowel op het gebied van energiebesparing als in banengroei. Nijpels gaat het rapport van de NVTB ter beoordeling aan de Borgingscommissie voorleggen. TNO adviseert de overheid subsidieregelingen en stimuleringsprogramma’s zoals de Stroomversnelling ook open te stellen voor duurzame vervangende nieuwbouw en opschaling te faciliteren. De overheid stimuleert woningcorporaties om oude woningen te renoveren door middel van de Step-regeling waarin…
Brabantse ‘deal’ voor 1.000 Nul-op-de-Meter woningen
Provincie, gemeenten, bouwbedrijven, industrie, woningcorporaties, energiecoöperaties, banken en onderwijsinstellingen tekenen donderdag 9 juli een deal om in de komende drie jaar 1.000 bestaande woningen in Noord-Brabant Nul-op-de-Meter te maken. Deze 1.000 renovaties zijn niet het einddoel maar slechts het begin om de innovatie en verduurzaming op gang te brengen. In 2050 moeten alle bestaande 800.000 woningen in Noord-Brabant energieneutraal zijn gemaakt. Om de gezamenlijke ambities te realiseren moeten bouwers en woningbezitters in beweging komen om een compleet nieuwe huisrenovatiemarkt te ontwikkelen. Om alle bestaande woningen voor 2050 energieneutraal te maken is het namelijk noodzakelijk om honderd woningen per dag te renoveren. In Brabant is dat vier keer hoger dan het huidige tempo in de bouw van nieuwbouwwoningen. Onder de dealpartners heerst enthousiasme en een gevoel van urgentie om aan de slag te gaan. De partijen tekenen de deal tijdens de manifestatie ‘Brabantse Deal Nul-op-de-meter’. Voorafgaand aan de manifestatie geven alle dealpartners aan hoe zij aan de doelstellingen gaan bijdragen. Zo gaan woningcorporaties woningen inbrengen die Nul-op-de-Meter worden gemaakt. Gemeenten gaan hiervoor onder andere het proces van vergunningen versoepelen. En de bouwpartijen gaan nauwer met elkaar samenwerken om de productie te industrialiseren en zo een economische rendabele renovatie mogelijk te maken. De provincie Noord-Brabant is een van de dealpartners. De voornaamste inbreng van de provincie is het verbinden van diverse partijen en stevig in te zetten op een goede coördinatie om de doelen van Nul-op-de-meter vast te houden. Gedeputeerde Anne-Marie Spierings (Agrarische ontwikkeling, Energie en Bestuur): “Ik ga vol voor de opgave om 1.000 Nul-op-de-Meter woningen te realiseren in deze bestuursperiode. We zijn echter pas geslaagd in onze opgave als er echte innovatie plaatsvindt die leidt tot een volwassen markt voor huisrenovaties.” Rijtjeshuizen uit de jaren ’50 tot ’80 zijn als start voor de nieuwe aanpak het meest geschikt. Ze krijgen een isolerende schil van muren en dak en wekken zelf…
Open online database voor energieneutrale bouw in heel Europa
Op www.passregsos.passiv.de is de verzamelde kennis te vinden van bouwpartners in Europese regio’s over bijna energieneutraal ontwerpen en bouwen. De website is een van de resultaten van het EU-project PassREg voor de uitrol van energieneutraal bouwen met passiefhuis-technologie en herwinbare energievoorziening. Dankzij de open source opzet zoals bij Wikipedia kan iedere gebruiker nieuwe ervaringen op het gebied van energieneutraal bouwen bijdragen. De database bevat inspirerende voorbeelden voor de aanpak en uitrol van energieneutraal bouwen en relevante oplossingen voor knelpunten in de regionale transitie. De informatie is gericht op alle belanghebbenden zoals ontwerpers, bouwers, opleiders, leveranciers en politici. Voor iedereen zijn er interessante artikelen te vinden. De verwachting is dat deze wiki voortdurend zal groeien. Bouwprofessionals kunnen informatie aanvullen en/of geheel nieuwe artikelen toevoegen met informatie die de regionale transitie elders verder kan helpen. De naam ‘PassREg – Solutions Open Source (SOS)’ verwijst naar het Europese PassREg-project voor de regionale ontwikkeling van (bijna) energieneutraal bouwen én op het open karakter van de website. De wiki is meertalig om de kennis regionaal toe te kunnen passen: er is door de 14 Europese PassREg-partners naast de Engelse versie ook gewerkt aan Duitse, Kroatische, Bulgaarse, Franse, Nederlandse en Letse artikelen. Mogelijk komen er nog meer talen. De makers van de PassREg-SOS willen eraan bijdragen dat op het gebied van energieneutraal bouwen het wiel niet steeds opnieuw hoeft te worden uitgevonden. De kennis is er al om overal in Europa gezond, betaalbaar en energieneutraal te kunnen bouwen en renoveren. Met Europese steun van het project PassREg was DNA in de Bouw aanjager in de regio Arnhem-Nijmegen op het gebied van het passiefhuis in Nederland. PassREg is onderdeel van IEE (Intelligent Energy Europe) en duurde tot mei 2015. Er namen 14 Europese regio’s aan deel en DNA in de Bouw voerde het in Nederland uit, met cofinanciering van de gemeentes Arnhem en Nijmegen, de Stadsregio Arnhem…