CLV-systemen hergebruiken?
Moeten we collectieve cv-systemen (CLV) vervangen door duurzame alternatieven of ze in bedrijf houden? Het antwoord lijkt simpel, maar de praktijk blijkt een stuk weerbarstiger te zijn. Jan Mondria, directeur Breman Schoorsteentechniek: “Vooralsnog is voor veel opdrachtgevers het hergebruik van een CLV-systeem of vervanging door een nieuw exemplaar de meest economische oplossing.”
Een tiental jaren geleden was hergebruik van standaard CLV-systemen heel goed mogelijk. In de praktijk hebben we dat ook vele malen kunnen doen. Leidend voor de beslissing was altijd de kwaliteit van de toegepaste materialen van de systemen en de algemene staat van onderhoud. Met een aantal aanpassingen aan onder andere de onderzijde konden CLV-systemen hergebruikt worden. De toen toegepaste cv-toestellen waren nog niet diep modulerend.
Storingen
Ondanks de aanpassingen van de CLV-systemen werden we in de praktijk geconfronteerd met terugstroming die plaatsvond van rookgasafvoer naar luchttoevoer. Het was niet direct duidelijk waar de oorzaak lag, alles leek te kloppen. Uiteindelijk kon alleen terugstroming van rookgassen naar luchttoevoer de oorzaak zijn van de (te vaak voorkomende) storingen.
Koude kolom
De diep modulerende cv-toestellen transporteren hun (koude) rookgassen niet altijd direct naar het dak, vooral in de nachtsituatie. Hierdoor ontstaat er een soort koude rookgasafvoer ‘kolom’ in het afvoerkanaal. De rookgassen kunnen vervolgens door hele kleine spleten naar het luchttoevoerkanaal doorsijpelen. Als dat het geval is zijn er verschillende oorzaken mogelijk.
Verbindingstechnieken
Zo kunnen afdichtingsrubbers bijvoorbeeld niet meer ‘dicht’ zijn door veroudering. Verbindingstechnieken die in eerste aanleg geen zorgen gaven, kunnen nu ineens (door diepe modulatie en koude rookgassen) wel problemen opleveren. Het gevolg is een storing aan het cv-toestel bij het opstarten, meestal in de ochtendsituatie en dan voornamelijk in voor- en najaar.
Terughoudendheid
Al met al heeft dit ons ertoe gebracht om veel terughoudender te zijn als het gaat om hergebruik van CLV-systemen. Spleetvorming was in het verleden nooit een probleem, omdat de oude toestellen werkten op basis van onderdruk in het rookgasafvoersysteem. Momenteel kan dit echter wel tot problemen leiden als er spleetvorming optreedt in de onderste delen van CLV-systemen, waar het ‘doorsijpelen’ zich het eerst voordoet.
Advies
Aan installateurs zou ik het volgende willen adviseren. Bedenk allereerst dat het de CLV-systemen in verreweg de meeste gevallen concentrisch zijn. Als er sprake is van problemen ‘zal het toestel hoesten, maar de mensen niet’. Mocht een opdrachtgever je polsen over een eventuele vervanging of aanpassing van zijn CLV-systeem vanwege lekken onderin, houd dan het volgende stappenplan aan. Zoek eerst uit hoe oud het systeem is. Als het bij wijze van spreken om een 30 jaar oud CLV-systeem gaat, kan je niet om revisie of vervanging heen. Bij revisie moet je dan denken aan een nieuwe voering in de oude buis. Blijkt het om een jonger toestel te gaan van bijvoorbeeld 15 jaar oud, test dan eerst hoe lek het CLV-systeem is. Dit kan alleen maar in de praktijk plaatsvinden. Sijpelen de rookgassen te veel door, dan zal je een nieuwe voering moeten aanbrengen. Vaak kiest een opdrachtgever dan direct voor een afdoende maatregel zonder onzekerheid en wordt een (volledig CE gemarkeerde) voering aangebracht.
Hergebruik
Na revisie kan een doorsnee CLV-systeem wel weer 10 tot 17 jaar mee. Mogelijk is een tussentijdse inspectie nodig; maak hierover duidelijke afspraken met de opdrachtgever.
Alternatieven
Als Breman pleiten wij voor zoveel mogelijk hergebruik van materialen en toestellen. Hoewel wij volop voorstander zijn van verduurzaming, blijkt het in de praktijk niet altijd een haalbare kaart te zijn voor opdrachtgevers. Overstappen op een hybride oplossing van CLV plus warmtepomp en/of zonne-energie vereist al snel een investering van tienduizenden euro’s in een appartementencomplex. Zeker als je daarbij in het achterhoofd houdt dat in veel gevallen ook nog extra isolatie moet worden aangebracht om het gewenste comfortniveau te garanderen. Het wachten is dan ook vooralsnog op de komst van meer nieuwe, innovatieve duurzame technieken die eenvoudiger zijn toe te passen en goedkoper uit de bus komen. Wellicht zal dat het geval zijn met de brandstofcel of andere verrassende ontwikkelingen die we nu nog niet kennen. Tot die tijd zal hergebruik of vervanging van een CLV-systeem voor veel opdrachtgevers de meest economische oplossing zijn.
Jan Mondria, directeur Breman Schoorsteentechniek
Apeldoorn krijgt één van de meest duurzame flats van Nederland
In Apeldoorn start de renovatie en verduurzaming van een appartementencomplex tot één van de meest duurzame flats van Nederland. Het complex krijgt een nieuwe schil: vloer- en dakisolatie, nieuwe gevels en kozijnen, triple glas en een ventilatieoplossing via warmteterugwinning (WTW), waarmee 83% van de warmtevraag wordt weggenomen. Hiermee wordt jaarlijks 170.000 m3 gas bespaard, 306 ton CO2 minder uitgestoten en 75% bespaard op onderhoudskosten.
De aanleiding voor deze omvangrijke renovatie van appartementencomplex Lindenhove lag in het feit dat, net als bij veel andere gebouwen uit de jaren ’60-’70, de hele schil van het gebouw toe was aan vervanging. Ook waren er veel klachten over het comfort van het binnenklimaat in zomer en winter, zorgen over het complexe onderhoudsvraagstuk en over veiligheid van balkons. Het gebouw vroeg nadrukkelijk om een ‘totaaloplossing’.
NoM-ready
Na renovatie zal het complex voldoen aan het predicaat ‘zeer energiezuinig’. Ook wordt het gebouw NoM-ready gemaakt. Dit betekent dat het in de toekomst volledig ‘Nul-op-de-Meter’ kan worden. Door de renovatie gaan ook wensen van bewoners in vervulling: geen tocht meer, een verbeterd binnenklimaat, grotere en veiligere balkons en de levensduur van het gebouw en appartementen gaat er aanzienlijk op vooruit.
Stimuleringsregeling
De totale investering voor het twaalf verdiepingen tellende Lindenhove bedraagt € 8,5 miljoen. Omdat de Vereniging van Eigenaren (VvE) de financiering van dit project niet rond kreeg, heeft de gemeente Apeldoorn vanuit een bestaande stimuleringsregeling naar een maatwerkoplossing gezocht om het project door te kunnen laten gaan. Er is vanuit een stimuleringsregeling door de gemeente een lening van €3,6 miljoen verstrekt, met een aflossingstermijn van 25 jaar. Bij het Nationaal Energiebespaarfonds (NEF) wordt een VvE Energiebespaarlening van €2,9 miljoen geleend. Tot slot financiert de VvE €2 miljoen met RVO subsidie en eigen middelen.
De stimuleringsregeling die gebruikt is door de gemeente ging oorspronkelijk uit van leningen met een duur van maximaal 15 jaar. Voor Lindenhove is een uitzondering gemaakt en is een lening afgesloten met een aflossingstermijn van 25 jaar. Dit om stijging van de servicekosten voor de bewoners te voorkomen.
Voorbeeldproject
Wethouder wonen Nathan Stukker: “De duurzaamheidsambitie van de vereniging past een-op-een bij die van het college van Apeldoorn. Deze VvE vervult een voorbeeldfunctie. In Apeldoorn en ook in het land. Er zijn volgens mij maar weinig VvE’s die op deze wijze hun nek uitsteken. Vandaar dat wij vanuit onze stimuleringsregeling een maatwerkoplossing hebben aangeboden om dit belangrijke woonproject mogelijk te maken. Ik hoop van harte dat het project zowel lokaal als landelijk navolging geniet.”
Wethouder duurzaamheid Mark Sandmann: “Apeldoorn heeft de ambitie om op termijn energieneutraal te worden. De transitie van fossiele naar duurzame energie is één van de grootste opgaven waar we voor staan. Om die te realiseren zijn dit soort innovatieve, omvangrijke projecten ontzettend belangrijk. We zijn dan ook heel blij met het doorzettingsvermogen van deze VvE die 3,5 jaar bleef zoeken naar mogelijkheden om het project te realiseren!”
BAM verzorgt installatietechnische engineering van Hanzehogeschool campus
Hanzehogeschool en BAM Bouw en Techniek hebben een overeenkomst getekend voor de bestekfase van de nieuw- en verbouw van het campuscomplex in Groningen. Deze ondertekening is de eerste stap naar het realiseren van een vernieuwd campusgebouw met een oppervlakte van bijna 31.000 m2. In de eerste fase, tot de zomer van 2018, zal BAM onderdeel uitmaken van het ontwerpteam. Tevens verzorgt BAM de installatietechnische engineering en -modellering in BIM.
Het nieuwe ZP7 complex – een ontwerp van JHK Architecten – krijgt een open opzet met een hoofdstraat als verbindend element. BAM zal gefaseerd een aantal bouwdelen slopen die samen een bruto vloeroppervlak hebben van 16.700 m2. Het hart van het complex, waar onder meer het Atrium en de Van OlstToren zijn gevestigd, zal blijven staan en daar omheen wordt nieuwbouw gerealiseerd van circa 15.000 m2. Met deze nieuwe opzet zal het Atrium gaan fungeren als het kruis- en ontmoetingspunt. De omliggende nieuw gerealiseerde bouwdelen creëren ruimte voor onder andere een FoodPlaza, een conferentiecentrum en het Lucia Marthas Institute for Performing Arts. Tijdens de werkzaamheden kunnen studenten en docenten gebruik blijven maken van het gebouw.
Aardbevingsveiligheid
Naast de nieuw- en verbouw van ZP7 is het aardbevingsveilig maken van het complex een wezenlijk onderdeel van het project. De constructie van de bestaande bouwdelen dient daarvoor aangepast te worden. Hiervoor zijn verschillende constructieve en installatietechnische ingrepen nodig. Bij het aardbevingsveilig maken van de constructie is ook de bestaande Van OlstToren inbegrepen.
De beoogde oplevering staat gepland in 2022.
Terrein Bijlmerbajes wordt energieneutrale stadswijk
Gebieds- en vastgoedontwikkelaar AM koopt het terrein van de Bijlmerbajes in Amsterdam. Er komt een volledig energieneutrale stadswijk: Bajes Kwartier. De woningen zullen extreem goed geïsoleerd zijn. Het grootste deel van de benodigde energie komt van zonnepanelen. Daarnaast komt windenergie uit dakelementen met ingebouwde windturbines. Het organisch afval uit de wijk wordt omgezet in elektriciteit. Warmte in de winter en koeling in de zomer komt via warmtepompen in de gebouwen. Er komen geen aansluitingen op aardgas. Voor wasmachines en afwasapparaten krijgt elk huis een aansluiting met warm water, op temperatuur gebracht met duurzame warmte.
Er komen ongeveer 1.350 woningen, zowel koop als huur, variërend van betaalbare starterswoningen tot exclusieve huizen en zorgwoningen. Dertig procent wordt sociale huur, een substantieel deel valt in het segment middeldure huur. Vijf gevangenistorens worden gesloopt, één wordt getransformeerd tot ‘groene toren’ met een verticaal park en stadslandbouw. Het bestaande hoofdgebouw van de gevangenis wordt het design cluster: een plek voor kunstenaars van internationale allure. Verder komen er horeca en een gezondheidscentrum. De nieuwe woonwijk krijgt een stevig stedelijk karakter, maar ook is er veel groen met tuinen, hoven en waterpartijen. Parkeren moet ondergronds, de wijk is verder autoluw. De gemeente ontwikkelt er een school voor voortgezet onderwijs.
Hergebruik bouwmaterialen
Bij het bouwen van de wijk wordt 98 procent van het materiaal uit de gevangenis opnieuw gebruikt. De gevel van de bestaande verbindingsstraat vormt de plint van woongebouwen, gevels van de gevangenistorens worden gebruikt in nieuwe studentenwoningen. Beton en cement worden met nieuwe technieken gebroken en opnieuw gebruikt. Van oude celdeuren wordt een brug gemaakt. Zelfs de tralies komen terug, maar nu als balkonhekjes.
Ingrijpende renovatie Limburgs Provinciehuis moet leiden tot energielabel B
In april 2017 is gestart met de installatietechnische en bouwkundige renovatie van het Limburgse Provinciehuis. Alle 2.329 raampanelen worden voorzien van drielaagse beglazing. Daarnaast krijgt het gebouw nieuwe klimaatbeheersing, met onder andere klimaatplafonds en ventilatiesystemen, en geïntegreerde LED-verlichting. Verder worden onder andere de toiletruimten vernieuwd. Het gebouw zal uiteindelijk voldoen aan energielabel B.
Edwin Roijers is vanuit Croonwolter&dros, dat het aanbestedingstraject in 2015 won, projectmanager bij de verbouwing: “Het Gouvernement aan de Maas voldoet zelfs bij oplevering aan de toekomstige eisen voor energielabel C dat voor overheidsgebouwen in 2020 gaat gelden. Dat is ons gelukt door creatief mee en verder te denken binnen het gestelde budget. We hebben in een intensief traject met de opdrachtgever de business case doorgerekend en alle scenario’s doorlopen waarin we de effecten van technische oplossingen die werden aangedragen, direct konden duiden. En dan bedoel ik de effecten die duiden op de duurzaamheid, de kosten, de planning en de esthetiek. Want zeker voor een opdrachtgever is het belangrijk dat technische oplossingen geen afbreuk doen aan de beleving van een gebouw voor de gebruikers. Het moet er simpelweg mooi uit blijven zien en prettig blijven om in te werken. Onze opdrachtgever zit middenin het project – letterlijk, want het gebouw blijft in gebruik terwijl het wordt aangepast – dus ze zien direct de effecten van beslissingen. Dat zorgt dat we doorlopend blijven afstemmen of kleine aanpassingen wel passen binnen het oorspronkelijke beeld.”
Wat helpt in het optimalisatieproces, is dat Edwin Roijers als tendermanager al vroeg in het traject betrokken was bij het project. Hij is dus vanaf de aanbestedingsfase tot nu, middenin in het verbouwingstraject, het aanspreekpunt voor de opdrachtgever. Roijers: “Omdat ik al vanaf de aanbesteding meeloop hier, weet ik in de meeste gevallen precies waarom de opdrachtgever bepaalde keuzes maakt. Dat maakt het eenvoudiger die keuzes te matchen met de techniek die mijn collega’s aandragen.”
Tijdens verbouwing in gebruik
Doordat het gebouw in gebruik blijft, is strakke planning een noodzaak. Alle 1.200 gebruikers van het pand verhuizen in fasen tijdelijk naar 125 extra ingerichte werkplekken terwijl de bouwers ‘hun’ bouwdeel aanpakken. Dat vereist afstemming met de betrokken afdeling én het cluster Facilitaire Dienstverlening van de Provincie. Door een goede inventarisatie van de benodigde systemen en gegevens, en de integratie van vakantieplanningen staat voor iedereen steeds de juiste tijdelijke werkplek ter beschikking, inclusief de benodigde documentatie.
Social Return
Roijers: “Overheidsregels vereisen dat dit type projecten ook een maatschappelijke return-on-investment heeft. Die is er uiteraard doordat we straks een veel energiezuiniger gebouw opleveren. Maar we hebben op dit project ook drie mensen aan het werk met een zogeheten afstand tot de arbeidsmarkt. En ook voor dit onderdeel van het project zijn we gaan zoeken naar optimalisaties. Dat betekent dat we deze drie medewerkers mee laten draaien als volwaardige collega’s. En dat werkt: ze krijgen nu al meer verantwoordelijkheid en meer taken. Zoals de Provincie Limburg ons het vertrouwen geeft om ons werk optimaal te doen, zo geven wij die verantwoordelijkheid weer door. Dat schept een band.”
Badkameroppervlak binnen twee dagen verdubbeld
Woningbedrijf Renswoude plaatste deze week de eerste Badkamer Uitbuik Module (BUM). Hiermee wordt het badkameroppervlak binnen twee dagen verdubbeld. De BUM is een oplossing voor bijvoorbeeld naoorlogse rijtjeswoningen die vaak op een goede locatie liggen maar waarvan het comfort op de slaapverdieping te wensen overlaat. De module creëert ruimte voor een douche, toilet, wastafel, wasmachine en wasdroger.
Het ging in Renswoude om een landelijke primeur. Burgemeester Van der Vlist-Doornenbal gaf het startsein voor het plaatsen van de BUM in een renovatieproject van 24 woningen. “We vergroten hiermee de kwaliteit van de woningen in een keer naar de eisen van deze tijd en maken ze toekomstbestendig.” Dat er boven nu ook een toilet beschikbaar is, maakt het vooral voor oudere bewoners prettig om nog langere tijd in hun huurwoning te blijven wonen.
BAM gaat monumentale hoofdkantoor Shell renoveren
Shell International BV en BAM Bouw en Techniek BV hebben een overeenkomst gesloten voor de grootschalige renovatie van het monumentale hoofdkantoor C30 aan de Carel van Bylandtlaan in Den Haag. De renovatie omvat onder meer de vervanging van alle technische installaties en kozijnen. Het rijksmonument dateert uit 1917 en is daarmee een van de oudste Shell-kantoren in Nederland. De Bataafse Aannemings Maatschappij (rechtsvoorganger van BAM) was destijds de bouwer in opdracht van de Bataafse Petroleum Maatschappij (rechtsvoorganger van Shell).
Om de renovatie toe te spitsen op de specifieke wensen van Shell, werken BAM en Shell al in de technische ontwerpfase samen. BAM past vernieuwende kennis toe op het gebied van energie-efficiency en klimaatbeheersing en richt zich daarbij doelgericht op het welzijn van de gebruikers van het kantoor. De uitvoering van de werkzaamheden start begin 2018. Eind 2019 is de renovatie klaar.
Rijke historie
Het C30 gebouw maakt deel uit van het Shell hoofdkantorencomplex aan de Carel van Bylandtlaan in Den Haag. Het is een cultuurhistorisch waardevol gebouw met een rijke historie als Shell’s hoofdkwartier. Het gebouw is ontworpen door de gebroeders Van Nieukerken en is geïnspireerd op de renaissance en het zeventiende eeuwse Hollandse classicisme.
Hoe renoveren en verduurzamen Duitsland en Nederland?
Tijdens de Duits-Nederlandse Energiemeeting in Rotterdam op 8 maart a.s. staan efficiënte renovatietrends in de bouwbranche, de energiedoelstellingen van woningcorporaties en een visie op de stad van de toekomst centraal. Branche-experts uit Nederland en Duitsland zullen deze dag best-practice voorbeelden uit beide landen presenteren. Ronald Franken van Aedes stelt ontwikkelingen op het gebied van energie-efficiënte renovatie bij woningcorporaties voor en discussieert over vraagstukken die gaan over de daarmee verbonden sociale energietransitie. Dr. Burkhard Schulze Darup, plaatsvervangend hoofd van de expertcommissie duurzaam bouwen van het Duitse Bundesumweltamt, presenteert strategieën voor klimaatneutrale renovaties. Dr. Antonio Ardilio, van het Duitse Fraunhofer-Institut geeft in zijn presentatie een visie op de stad van de toekomst en presenteert verschillende technische mogelijkheden.
Naast deze inleiders zullen acht Duitse bedrijven hun technologieën en diensten presenteren. Nederlandse ondernemers kunnen zo in contact komen met mogelijke Duitse samenwerkingspartners. Op 9 en 10 maart organiseert de DNHK een-op-een-gesprekken bij geïnteresseerde Nederlandse bedrijven op kantoor.
“De ontwikkelingen op de woningmarkt en in de bouwbranche zijn weer positief. Tegelijkertijd ontwikkelen bouwtrends en innovaties zich in een razendsnel tempo. De kennisuitwisseling en samenwerking tussen Duitse en Nederlandse bedrijven is daarom van groot belang”, aldus Anouk Iuzzolino van de Duits-Nederlandse Handelskamer.
Geïnteresseerden kunnen zich nu voor de energiemeeting en voor individuele gesprekken met Duitse bedrijven aanmelden via www.dnhk.org/duurzamerenovatie.
De energiemeeting vindt plaats in het Innovatie Centrum Duurzaam Bouwen ICDuBo en wordt georganiseerd door de Duits-Nederlandse Handelskamer in opdracht van het Duitse ministerie van economische zaken en energie en in samenwerking met energiewaechter GmbH.
[related_post themes=”text”]
Woningcorporaties gaan investeren in verduurzaming en planmatig onderhoud
Corporaties staan er financieel wat beter voor dan de afgelopen jaren en gaan de komende jaren daarom weer meer investeren, ook in verduurzaming, woningverbetering en planmatig onderhoud. Het aantal ingrijpende verbeteringen aan woningen (van meer dan 20.000 euro per woning) zal stijgen van 14.800 woningen in 2014 tot 30.000 in 2017. Dit blijkt uit onderzoek in opdracht van het ministerie van BZK. In een enquête van de NOS en de regionale omroepen onder ruim 8.500 huurders vindt één op de vijf dat zijn woning slecht onderhouden is. Gemiddeld krijgen woningen het rapportcijfer 6,1. Onderzoek van de vereniging van woningcorporaties Aedes wijst uit dat huurders hun woning positiever beoordelen: gemiddeld een 7,3. In dit onderzoek gaven ruim 170.000 huurders een oordeel over hun corporatie.
Het goed ventileren van woningen is belangrijk om vocht en schimmel te kunnen voorkomen. Dit probleem komt vooral voor in oudere corporatiewoningen; het risico op vochthinder is relatief beperkt bij woningen van na 1980. Ook het gedrag van bewoners – bijvoorbeeld te weinig ventileren of te weinig stoken – kan leiden tot problemen. Corporaties informeren huurders over het belang van goede ventilatie. Aedes ontwikkelt op dit moment onder andere stappenplannen, die corporaties helpen vocht en schimmel in woningen te voorkomen en te verhelpen.
De branchevereniging erkent overigens dat er tijdens de economische crisis minder is geïnvesteerd in het onderhouden en verbeteren van woningen. Dat wijt de branche mede aan het kabinetsbeleid, met name aan de ‘verhuurderheffing’ van 1,7 miljard euro die de corporaties jaarlijks moeten betalen. Allerlei plannen en goede voornemens konden daardoor niet worden waargemaakt.
Zo hadden de corporaties in het Energieakkoord beloofd dat zij zouden proberen in 2020 woningen gemiddeld een energielabel B te bezorgen. Dat lukt ze in de praktijk niet; het wordt waarschijnlijk zo’n drie jaar later.
[related_post themes=”text”]
Renovatie van metalen gasleidingen met de kousmethode
De Nederlands Technische Afspraak NTA 8032 is gepubliceerd. Deze bevat uniforme afspraken voor het renoveren van metalen gasleidingen met de kousmethode. De afgelopen tijd zijn op vele plaatsen de gasleidingen van grijs gietijzer vervangen aangezien deze aan het eind van hun levensduur waren gekomen. In sommige situaties is het nauwelijks mogelijk om dergelijke leidingen gewoon te vervangen. Daarom wordt ook gekozen voor renovatie van de leiding door het inbrengen van een kunststofkous die onder voorwaarden weer een lange levensduur kan garanderen.
Alle betrokkenen (leidingbeheerders, aannemers, leveranciers, kennis- en keuringsinstellingen) hebben nu in deze NTA vastgelegd onder welke voorwaarden de techniek mag worden toegepast en hoe dat dan te doen zodat de kwaliteit voldoende lang geborgd is. De NTA is ook geschikt voor renovatie van andere metalen leidingen.
De NTA is bedoeld voor iedereen die in zijn/haar werk te maken heeft met deze renovatietechniek. Ze stelt eisen voor de gehele keten van het renoveren van leidingen.
[related_post themes=”text”]